کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (ع): مَکْتَبَةُ الْاِمام اَمیرُالمؤمنین العامَّة
تاسیس: 1373 قمری
موقعیت: نجف اشرف
وبگاه: http://imamlib.com/fa

مقدمه :
علامه شیخ عبدالحسین امینی (نویسنده الغدیر) در ماه جمادي الاولی سال 1373  قمری این کتابخانه را در شهر نجف اشرف در محلۀ الحویش (یکی از محلات چهارگانۀ بخش قدیمی شهر نجف) تأسیس کرد که پس از 2 سال از بنا نهادن آن، در روز عید غدیر سال 1376 قمری افتتاح شد.
هرچند نجف اشرف، حوزه علمى فعال و دیرپایى دارد و کتابخانه هاى بزرگ و کوچک بسیار زیادى را در
طول قرن ها در خود جاى داده و بسیارى از این کتابخانه ها را تا دوره معاصر، مى توان در منابع تاریخى و کتابشناسى، به آسانى یافت؛ اما حکایت کتابخانه علّامه امینى، حکایتى دیگر است.
کتابخانه اى که علّامه امینى رضوان الله تعالى علیه، در نجف اشرف بنیاد نهاد و به نام مبارك امیرالمؤمنین علیه السلام نامگذارى کرد، بى شک یکى از مفاخر حوزه علمى شیعه در دوران معاصر است. این کتابخانه، به همت علّامه امینى تأسیس شد و با همت بى نظیر ایشان و تلاش پى گیر حلقه اى از شاگردان، و فرزند ایشان، در اندك زمانى به یکى از غنى ترین و فعال ترین مراکز علمى اسلامى بدل شد، و با اندك فاصله اى از حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام، مقصد و منظور نظر قاصدان نجف اشرف از سرزمین هاى دور و نزدیک شد.
علامه امینی در سفرهاي بسیاري که داشت، همچنان که به کتابخانه هاي ممالک اسلامی به دنبال منابع تألیف کتاب الغدیر می رفت، با کتابخانه ها و نویسندگان و ناشران ارتباط می گرفت و توانست منابع ارزشمند بسیاري را در این کتابخانه گرد آورد. این کتابخانه امروزه از غنی ترین کتابخانه هاي شیعی از حیث ارزشمندي منابع است.
این کتابخانه بی هیچ وابستگی به هیچ نهاد حکومتی و غیر حکومتی، با اتکا به پشتیبانی جامعۀ فرهنگی و فرهنگ مدار اسلامی، ساخته شد و تولیت و اداره و اشراف علمی آن از سوي مؤسس کتابخانه، به دست گروهی از صلحاي بازار و علماي ابرار سپرده شد تا همچنان به حیات علمی خود ادامه دهد.
بخشهاي کتابخانه :
کتابخانه امام امیر المومنین (ع) شهر نجف اشرف از بخش هاي مختلفی تشکیل شده است که در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 1. مخزن کتب چاپی:
1. مخزن کتابهاي عربی
این مخزن که مخزن اصلی کتابخانه است، در چهار طبقه ساخته شده است که منظر آن چشم نواز دوستداران کتاب است. سالن مطالعۀ کتابخانه نیز که در کنار این مخزن قرار دارد، با پنجره هاي بزرگی که رو به این مخزن دارد، نماي زیبایی پیش چشم خوانندگان کتاب میگذارد. کتابها در این مخزن در موضوعات مختلف طبقه بندي شده است و با توجه به قدمت کتابها، منابع کمیاب و نادري میتوان در آن یافت که در کشورهاي مختلف اسلامی یا اروپایی در بیش از یک قرن پیش، چاپ شده اند.

 2. مخزن کتابهاي غیر عربی:
این بخش شامل کتابهایی به زبانهاي اروپایی همچون فرانسوي، انگلیسی، اسپانیایی، روسی و آلمانی و کتابهایی به زبانهاي اردو و فارسی است. در میان این مخزن کتابهاي چاپی کهنی جمع آمده اند که امروزه نادر و کمیابند و قدمت چاپ برخی از این کتابها به بیش از یک قرن پیش می رسد. کتابهاي این مخزن در موضوعات مختلف طبقه بندي شده است.

3. مخزن شمارة دو- مجموعۀ یوسف الحارس:
این مجموعه در مخزنی جداگانه از مخزن اصلی کتابخانه نگهداري می شود و شامل کتابخانۀ شخصی یوسف الحارس از مدیران پیشین کتابخانه است که آن را به این کتابخانه اهدا کرده است. این مجموعه شامل کتابهاي مختلفی است که در میان آنها کتابهاي تاریخی و ادبی قابل توجهند.

4. مخزن شمارة دو- مجموعۀ آل شمسه:
این مجموعه نیز از مجموعه هاي اهدایی به کتابخانه است و در مخزن شمارة دو نگهداري میشود.
این دو مجموعه را میتوان از حیث زبان منابع که عربی است به مخزن اصلی ملحق دانست.

2. بخش کتاب هاي خطی :
مخزن کتب خطی کتابخانۀ امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف اشرف، با نزدیک به پنج هزار نسخۀ خطی یکی از گنجینه هاي ارزشمند خطی است که در آن نسخه هاي ارزشمند فراوانی میتوان یافت. این نسخه ها به همت والاي علامه امینی، مردي بزرگ و دانشور با سفرهاي متعدد علمی به مخازن و کتابخانه هاي خطی در جهان، گرد آمده اند. از آغاز شکل گیري مخزن کتب خطی در کتابخانه، تا راه اندازي و فهرست شدن نسخه ها فاصلۀ چندانی نگذشته و تلاش پیگیر علامه و مدیریت فرزندش مرحوم حاج شیخ رضا امینی در به بار نشستن این تلاشها نقش اساسی داشته است. در جاى جاى این کتابخانه و خصوصاً در بخش خطى، مى توان اثر دستان و قلم مرحوم علّامه سید عبدالعزیز طباطبائى  فهرست نگار این نسخ  را دید که در کنار دستخط هاى خود علّامه امینى یا مرحوم علّامه شیخ آقابزرگ تهرانى و مرحوم آیۀ الله سید محمد نورى، در شناسایى نسخ خطى کوشیده اند و گره گشایى کرده اند. این بخش شامل اداره کتب خطی، مخزن کتب خطی، قسمت دیجیتال سازي، قسمت اسناد و مدارك، بخش اشیاء موزها، و قسمت میکروفیلم ها است. در مخزن مخطوطات کتابخانه، که نزدیک به پنج هزار نسخۀ خطی در آن نگهداري میشود آثار ارزشمندي است که از جهات مختلفی نفیس و گرانبها هستند. فهرست مخطوطات این کتابخانه به قلم محقق طباطبائى، در دو مجلد تألیف شده، که بخشى از آن در مجله تراثنا منتشر شده است. هرچند این فهرست به زودى از سوى کتابخانه به صورت کامل منتشر خواهد شد، اما همچنان بسیارند نسخه هاى ارزشمندى که آن مرحوم، مجال فهرست نگارى آنها را نیافت و همچنان، شناسایى نشده، باقى مانده اند.
نسخه هاى خطى کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام از چند جهت قابل توجهند:
- نسخه هاي کتابخانه بسیار قدیمى و نادر هستند
- در میان این نسخ، میراث علماى شیعه فراوان است
- در این میان نسخى که هرچند کهن نیستند اما به خط مؤلف اند یا در زمان حیات مؤلف کتابت شده اند بسیارند.
- همچنین نسخه هایى هست که متعلق به کتابخانه هاى شاهزادگان، از جمله صدرالسلطنه و فرهاد میرزا معتمد الدوله و مبشر السلطنه هستند، و گاه نسخه هاى سلطنتى چشمگیرى در آن میانه به چشم مى خورد
- برخی نسخ از لحاظ ظرافت هاى تذهیب و خطاطى و نگارگرى و جلدسازى، حائز اهمیتند.

3. بخش اسناد و مدارك:
این بخش شامل دو قسمت «اسناد و مدارك مربوط به کشور عراق و عربی» و «اسناد و مدارك  غیر عربی» است.
 1. مجموعۀ حاج محمد سعید شمس: این بخش مشتمل بر کتابخانه شخصی حاج محمد سعید
شمس و وارثین او می باشد که از خانه اش به کتابخانه انتقال یافته است. او مجموعه کتب شخصی
را در سال 1422 قمری به کتابخانه عمومی امیرالمؤمنین وقف کرده که بیش از چهار هزار جلد است.

4. بخش اشیاء موزه اي: شامل مجموعه اي از میراث قدیمی همچون طومارها، تابلوهاي تزئینی، قالی هاي نفیس و همچنین فرشهاي بافته شده از ابریشم و برخی آثار با ارزش دیگر.

5. روابط عمومی
روابط عمومی کتابخانه امام امیر المومنین (ع)  از چندین بخش تشکیل شده است که در این زمینه می
توان به موارد زیر اشاره کرد:

صحیفۀ المکتبۀ:
کتابخانه امیرالمؤمنین (ع) مجله اي به نام صحیفۀ المکتبۀ به زبان عربی و فارسی منتشر کرده است.
شماره هاي منتشر شده آن حاوي مطالبی درباره نسخه هاي خطی و مآخذ مهمی است که علامه امینی در کتابخانه هاي کشورهاي مختلف دیده بوده است.همچنین در سراسر مجله مطالبی درباره اهمیت کتاب و کتابخانه و تأکید سخت و سفارش به مسؤولان و کارمندان کتابخانه ها و کتابداران بوده است تا در برخورد با مراجعان و کتابخوانان رفتاري درخور مقام کتابداري و نشر فرهنگ در جامعه داشته باشند. همچنین ارائۀ جداول درآمدها و هزینه هاي کتابخانه نیز به صورت تفصیلی با ذکر نام اهداکنندگان کتاب و واقفان و همراهان کتابخانه در این نشریه منعکس شده است.

ارتباطات بین المللی:
علامه امینی همواره در صدد بود تا با مراکز مهم علمی دنیا، از جمله کتابخانه هاي مهم جهان در تماس
باشد، تا هر نسخه اي را که در کتابخانه عمومی امام علی (ع) نیست از کتابخانه هاي دیگر بخواهند و در
برابر، نسخه هایی به آنان بدهند تا محققان در سراسر دنیا بتوانند به آسانی به منابع دستیابی داشته باشند. از این رو، پس از تأسیس این کتابخانه، با برخی از مجامع علمی و مؤلفان و ناشران و ارباب مطبوعات کشورهاي گوناگون ارتباط برقرار کرد و هدایایی میان کتابخانه امیرالمؤمنین (ع) و سایر کتابخانه ها مبادله شد. منابع موجود در کتابخانه و یادداشتهاي اهداء و وقفی که بر روي بسیاري از این منابع منعکس شده است، گویاي ارتباط جهانی این کتابخانه با مراکز علمی و محققان است. همچنین اسناد ارسال کتاب از این کتابخانه به مراکز علمی، دانشگاهها، مدارس، کتابخانه ها و محققان در سراسر دنیا، حاکی از فعالیت بسیار چشمگیري است که در میان مراکز اسلامی کم نظیر و شاید بتوان گفت بی نظیر است.

مقبره علامه امینی :
در کنار کتابخانه امام امیر المومنین (ع) مقبره علامه امینی قرار گرفته است. محمدرضا فرزند علامه نخستین مدیر کتابخانه نیز پس از فوت در تهران به نجف اشرف انتقال داده شد و در جوار مرحوم علامه امینی آرام گرفت.

مدیریت کتابخانه :
کتابخانه امام امیر المومنین (ع) داراي هیات تولیت بوده که از افراد سرشناس و متدین هستند. در کنار هیات تولیت کتابخانه داراي مدیر است که از زمان تاسیس تا سال 2017 شخصیت هایی چون شیخ محمدرضا امینی فرزند علامه، سید علاء کلانتر، سید محمد باقر خرسان، یوسف الحارس، علی الحسانی، سید علی طباطبایی مدیریت کتابخانه امیر المومنین (ع) را برعهده داشته اند.
مدیریت کنونی کتابخانه امام امیر المومنین (ع) را حجت اسلام و المسلمین دکتر حیدر السهلانی برعهده
دارد.

بازسازي کتابخانه :
با توجه به قدمت ساختمان کتابخانه و همچنین نیاز به گسترش فضاي کتابخانه با حمایت صورت گرفته از سوي دیوان وقف شیعی عراق، ساخت ساختمان جدید کتابخانه امام امیر المومنین (ع) در دستور کار قرار گرفته و عملیات عمرانی آن از اردیبهشت ماه سال 1399 آغاز شده است.

اطلاعات تماس :
کتابخانه امام امیر المومنین (ع) در شهر نجف اشرف، شارع الرسول، محلۀ الحویش واقع شده است. اطلاعات تماس کتابخانه امام امیر المومنین(ع)  به شرح زیر می باشد:
تلفن: +964-783-087-1119
ایمیل:info@imamlib.com
پایگاه الکترونیکی:www.imamlib.com