نوش آفرین انصاری، استاد کتابداری، عضو هیئت مدیره و دبیر شورای کتاب کودک در سال ۱۳۱۸ درشهر سیملا در هندوستان دردامنه ی هیمالیا به دنیا آمد. پدرش، عبدالحسین مسعودانصاری، کارمند وزارت امور خارجه بود و در روسیه و فرانسه درس خوانده بود. مادرش نیز دانش آموخته ی رشته ی آموزش پیش ازدبستان بود.

او دوران کودکی و نوجوانی خود را به سبب پیشه ی پدرش در کشورها و شهرهای گوناگون از جمله سوئد، افغانستان، هلند، بلژیک، پاکستان، شوروی، انگلستان، سوئیس، رشت، تهران، اصفهان، شیراز سپری کرد و دوره ی دبستان و دبیرستان و دانشگاه را دراین کشورها و شهرها گذراند. دوره ی کودکی اش همزمان با ناآرامی های جنگ دوم جهانی بود. پدر نوش آفرین به خاطر پیشه اش و نیز دوران پر تنش جنگ، بیشتر وقت خود را بیرون از خانه می گذراند و مادرش نیز بخشی از روز را به فعالیت های اجتماعی می پرداخت. هر دو آن ها به آداب و سنت های ایرانی پایبند بودند و به پرورش و آموزش نوش آفرین، که اولین فرزندشان بود، بسیار اهمیت می دادند.

رفت و آمد شخصیت های نامدارسیاسی، فرهنگی و ادبی به خانه ی آن ها و نیز دیدار و بهره گیری از دانش و تجربه ی بزرگان کشورهایی که در آن ها زندگی می کرد، همچون راد کریشنان، نهرو، ایندیرا گاندی، یوری گاگارین، وزیر فرهنگ شوروی، محمد علی جمال زاده، سعید نفیسی، غلامرضا تختی و محمود نامجو، به او امکان داد تا به بینشی گسترده از جهان دست یابد و به دگرپذیری و انعطاف در برابر دشواری ها خو کند. خود او می گوید: "گوناگونی فرهنگ ها و باورها همیشه شگفت زده اش می کرد."

او در افغانستان و در مدرسه ای کاتولیکی در هلند، زبان فرانسه آموخت و در انگلستان زبان انگلیسی را که نخست برایش دشوار بود، در یک مدرسه ی دینی و از راه کتابخوانی با پدرش یاد گرفت. نوش آفرین با خواندن کتاب "شاهزاده خوشبخت" اسکار وایلد همراه پدرش، شیفته ی این کتاب شد و آموختن زبان انگلیسی را با علاقه و پیگیری بیشتری ادامه داد. بعد از بازگشت به ایران در مجله ی "راهنمای کتاب" ایرج افشار به کار الفبایی کردن نامه ها و فرم های اشتراک پرداخت.

پس از بازگشت خانواده به مسکو، پدر و مادرش، نوش آفرین را برای خواندن رشته ی مترجمی همزمان به سوئیس فرستادند. اما او به جای این رشته، کتابداری خواند (سال ۱۳۳۸) و پس از سه سال، فوق دیپلم کتابداری گرفت. در همین زمان با دکتر کراوس، یکی از بزرگترین مجموعه داران کتاب جهان آشنا شد و با او در حراج های بزرگ کتاب شرکت کرد. مدتی هم در کتابخانه ی تخصصی یکی از چشم پزشکان شناخته شده ی سوئیس به کار پرداخت. در مسکو از شبکه ی کتابخانه های عمومی شوروی دیدار کرد. با این دیدار، ایده ی "کتاب برای همه" در ذهن انصاری شکل گرفت. پس از بازگشت دوباره ی خانواده به هند، به سبب ماموریت جدید پدر، تصمیم گرفت به کار داوطلبانه ی کتابداری در کتابخانه ای عمومی در مرکز دهلی کهنه بپردازد. در همان آغاز ورود به هند با جواهر لعل نهرو دیدار کرد و او که خانواده ی انصاری را می شناخت، برایش یادداشتی نوشت که بتواند هرجا که می خواهد کار کند. او به کتابخانه ای که تصمیم گرفته بود در آن کار کند رفت، در بخش نابینایان آن کار کرد و با اتوبوس برای روستاهای پیرامون کتابخانه کتاب برد.

نوش آفرین انصاری پس از بازگشت به ایران، در سال ۱۳۴۲ برای جمعی از پایه گذاران شورای کتاب کودک، از جمله توران میرهادی، در مدرسه ی روش نو، کارگاه کتابداری برگزارکرد و از همین هنگام سرنوشت او با توران میرهادی و شورای کتاب کودک تا اکنون که چهل سال از آن زمان  می گذرد، گره خورد. در همین دوره بود که با همراهی عباس بنی آدم کتابخانه ی سیار به  یک بیمارستان روانی می برد و در آنجا برای بیماران کتاب می خواند. پس از شکل گیری طرح کتابخانه در روستا، انصاری برای آَشنایی با وضعیت واقعی روستاها به بازدید روستاهای پیرامون تهران رفت و سپس دستورالعمل ایجاد کتابخانه های روستایی را نوشت که از اولین نوشته های او به زبان فارسی است. او در سال ۱۳۴۳ راه اندازی بخش فنی کتابخانه ی مرکزی دانشگاه تهران را به عهده گرفت. از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۰، پس از بازگشت از کانادا و گرفتن مدرک کارشناسی ارشد کتابداری، به تدریس دو درس "آشنایی با کتابخانه و کتابداری" و مرجع" پرداخت و پس از تشکیل گروه کتابداری در دانشگاه تهران مدیریت این گروه به او واگذار شد. ایشان دارای دکترای کتابداری از دانشگاه تورنتو کانادا است. نامبرده در سال ۱۳۴۸ عضو هیأت علمی در گروه آموزشی کتابداری گردید و از سال ۱۳۵۱ الی ۱۳۵۵ و از سال ۱۳۶۳ تا کنون عهده‌دار مدیریت آن گروه بوده است.

به گفته ی توران میر هادی:"کار سترگ فرهنگنامه کودکان و نوجوانان با گروه بزرگ نویسندگان و ویراستاران و همکاران گوناگون در زمینه های متن وتصویر، تنظیم ، یافتن منابع و حرکت سازنده، با راهنمایی های روز به روز و مراقبت دائمی او شکل گرفت، پیش رفت و پیش می رود. "انصاری اکنون رئیس و دبیر شوراست. میرهادی حضور شورا کتاب کودک در عرصه ی ادبیات کودکان جهان، در جمع داوران اندرسن، پژوهشگران کتابخانه ی بین المللی مونیخ و کنگره های ادبیات کودکان، و شکل گیری نهاد هایی همچون موسسه ی پژوهشی دنیا، موسسه ی مادران امروز، موسسه ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و کانون توسعه ی فرهنگی را وامدار تلاش ها و پشتیبانی های بی دریغ او می داند.

در سی و دومین کنگره دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) در سال ٢٠١٠ نوش‌آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک به عضویت افتخاری دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان درآمد و از سوی هیات مدیره این دفتر لوح افتخار دریافت کرد. این لوح به افرادی که یک عمر در راستای اهداف IBBY تلاش کرده اند اهدا می شود. پایبندی به استانداردهای کیفی کتاب های کودکان و نوجوانان، توجه به کودکان در حاشیه (پناهنده، زندانی، خیابانی، معلول و…)، تاثیر ماندگار و همه جانبه بر فعالیت‌های دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان، تعهد به اصول اخلاقی و ترویج فرهنگ صلح از سبب‌های برگزیدن نوش آفرین انصاری برای عضویت افتخاری در دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان بوده است. انصاری همچنین درپنجمین جشنواره کتاب کودک جزیره نامی در کره‌جنوبی در سال ۲۰۱۰، به عنوان عضو کمیته بین الملل این جشنواره برگزیده شد.

از نوش آفرین انصاری تاکنون کتاب ها و مقاله های تالیفی و ترجمه ی بسیاری به ویژه در    زمینه ی کتابداری و کتابخانه های کودکان و بزرگسالان منتشر شده است. از کتاب های او     می توان به "تشکیل کتابخانه در روستا"، "مجموعه مقالات درباره کتاب و کتابداری" و"مدخل تاریخ شرق اسلامی" اشاره کرد.

کتاب "مدخل تاریخ شرق اسلامی "ترجمه دکتر نوش‌آفرین انصاری ، در دوره ششم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ آموزش و پرورش وارد تحول نوینی شده بود و افرادی مانند توران میرهادی و یحیی مافی و همسرشان پیشگامان این تحول نوین بودند. در آن سال‌ها در مدارسی که توسط این افراد تأسیس شد، توجه اصلی به کتابخانه بود و این که برای پاسخ دادن به سؤالات دانش‌آموزان باید کتابخانه‌ای متناسب با سن آنها راه‌اندازی شود و با غنی کردن کتاب‌های آن بتوان پاسخگوی همه سؤالات آنها بود. از جمله منابعی که باید در کتابخانه مدارس وجود داشته باشد، کتاب‌های مرجع و فرهنگنامه‌هایی است که به صورت صریح و ساده پاسخگوی سؤالات نسل نوجوان باشد و خود این فرهنگنامه‌ها انگیزه‌ای برای پرسیدن ایجاد کنند.

در آن زمان کارشناسان تعلیم و تربیت، این کمبود را به خوبی حس می‌کردند و متوجه بودند که دانش‌آموزان در مورد سرزمین‌شان اطلاعات زیادی ندارند و کتاب‌هایی که در آن زمان در این ارتباط وجود داشت، برای این گروه سنی قابل فهم نبود. همین امر باعث شد شورای کتاب در سال ۱۳۴۱ با انگیزه رشد و توسعه ادبیات کودکان و تغذیه کتابخانه‌های مدارس تشکیل شود و آغاز به کار کند.

با آغاز به کار این شورا تدوین فرهنگنامه کودکان سرلوحه کارها قرار گرفت و در سال ۱۳۵۸ اعضای شورا تصمیم گرفتند با تکیه بر تخصص‌هایی که داشتند، این فرهنگنامه را تدوین کنند. سرمایه این کار با وصیت محسن خمارلو که دوست داشت برای کودکان سرزمین ایران کار فرهنگی انجام دهد، توسط همسرشان توران میرهادی برای انجام این کار اختصاص پیدا کرد و به این ترتیب تدوین فرهنگنامه کودکان که در حقیقت یک مدرسه باز برای تمام دانش‌آموزان ایران زمین بود، آغاز شد. نخستین جلد این فرهنگنامه در سال ۱۳۷۱ به چاپ رسید و تاکنون ۱۴ جلد از این فرهنگنامه که شامل ۳ هزار مقاله و ۵ هزار مدخل به همراه چند هزار تصویر و نقشه است، به چاپ رسیده و جلد ۱۵ آن نیز زیر چاپ است. این فرهنگنامه برای کودکان و نوجوانان گروه سنی ۱۰ تا ۱۶ سال است و ویراستاری آن با زبانی ساده و صریح انجام شده است.

در این فرهنگنامه موضوعاتی که برای بسیاری از دانش‌آموزان همیشه مورد سؤال است با زبانی قابل فهم برای آنها آورده شده است، مثلاً وقتی درباره کشوری توضیح می‌دهد، نه تنها شکل پرچم، مساحت، جمعیت و نقطه جغرافیایی آن را، بلکه تاریخ مختصری از کشور، اقتصاد، منابع طبیعی، آب و هوا، فرهنگ، مشاهیر، آیین رسمی و آداب و رسوم آن کشور معرفی شده است.

 تحصیلات

نوش‌آفرین انصاری دوره تحصیلات دبستان و دبیرستان را در کشورهای مختلف به پایان برد و سپس به تحصیل در رشته کتابداری در مدرسۀ کتابداری ژنو پرداخت و موفق به اخذ مدرک کاردانی کتابداری از ژنو سویس در سال ۱۳۴۰ شد. وی تحصیلات فوق لیسانس و دکترای کتابداری را به ترتیب در دانشگاه مک گیل و دانشگاه تورنتو کانادا به انجام رسانید. ولیکن به علت سفر به تهران در سال ۱۳۵۷ دفاع از رساله نا تمام ماند که آنرا در تهران به چاپ رساندند.

 در یکی از سفرهای خانواده به تهران با مهدی محقق، که به او زبان فارسی و عربی درس    می داد، آشنا شد که بعدها به ازدواج آن دو انجامید. نوش آفرین انصاری دارای دو فرزند می باشد.

نوش آفرین انصاری پس از اقامت در ایران از سال ۱۳۴۲ به عضویت شورای کتاب کودک درآمد، در سال ۱۳۴۷ به مدت سه سال با عنوان ریاست کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مشغول به کار شد و در سال ۱۳۴۸ عضو هیأت علمی در گروه آموزشی کتابداری گردید و از سال ۱۳۵۱ الی ۱۳۵۵ و از سال ۱۳۶۳ تا کنون عهده‌دار مدیریت آن گروه بوده است. ایشان همچنین همکار طرح فرهنگنامه کودکان و نوجوانان است.

نوش آفرین انصاری از سال ۱۳۴۷ در دانشگاه تهران به امر تدریس مشغول است.

کتاب "مدخل تاریخ شرق اسلامی "ترجمه دکتر نوش‌آفرین انصاری ، در دوره ششم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

نوش آفرین انصاری صاحب مقالات متعدد به زبانهای فارسی و انگلیسی در زمینه علوم کتابداری و مسائل تاریخی است: چاپ سه کتاب، ۶۰ مقاله منتشر شده در مطبوعات، ۶ مقاله ترجمه شده، تالیف ۱۶ مقاله در زمینه ادبیات انگلیسی کودکان که در نشریات خارجی چاپ شده اند.

 مقالات فارسی

 1. نظر برخی از سیاحان اروپایی دربارۀ سعدی و حافظ – مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی سعدی و حافظ – 1352

۲٫ مجموعه مقالات درباره کتاب و کتابداری – تهران – انتشارات توس ۱۳۵۴

۳٫ شورای کتاب کودک در رابطه با تولید و توزیع خواندنیهای کودکان و نوجوانان – گزارش شورای کتاب کودک ۱۳۶۱

 4. کتابخانه‌های غرب از دید سفرنامه نویسان ایران – نشر دانش ۱۳۶۱

۵٫ تألیفات فرهنگها درباره ایران – نشر دانش ۱۳۶۳

۱٫ توسعه و گسترش کتابخانه‌ها در جنوب شرقی آسیا – شورای عمومی اتحادیه بین‌المللی کتابداری (واشنگتن) ۱۹۷۴

۲٫ شمس الدین محمد لاهیجی ـ مجله فلسفی پاکستان ۱۹۷۶

۳. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان – مجله کتابخانه بین‌المللی مونیخ ۱۹۸۷

قنبری، امید. زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی نوش آفرین انصاری. تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳