کتابخانه ملی بوسنی و هرزگوینNational and University Library of Bosnia and Herzegovina

تاسیس: ۳۱ اکتبر ۱۹۴۵م.

وبگاه: http://www.nub.ba

موقعیّت: بوسنی و هرزگوین، سارایوو

بوسنی و هرزگوین (به بوسنیایی (خط لاتین): Bosna i Hercegovina، به صربی (خط سیریلیک): Босна и Херцеговина) کشوری است در جنوب شرقی اروپا. پایتخت آن سارایوو است. بوسنی و هرزگوین، یکی از بخش‌های جمهوری سوسیالیست یوگسلاوی سابق، در جنوب شرقی اروپا واقع است. این کشور از شمال و غرب با کروواسی، از شرق با صربستان و از جنوب شرقی با مونته‌نگرو همسایه است. مساحت آن ۵۱۱۲۹ کیلومتر مربع و جمعیت آن (طبق آمار سال ۲۰۰۰) ۴۰۰۰۰۰۰ نفر است. زبان رسمی آن  صربو – کروات است.

مردم بوسنی و هرزگوین اساساً ایلری، یعنی مردمی هندواروپایی هستند که در قرن دهم ق.م. در شمال شرقی بالکان اسکان یافتند. درباره تاریخ سیاسی این سرزمین گفته می‌شود که در ابتدای قرن دوم ق.م. رومی‌ها بر آن تاختند، آن را به تصرف خود در آورده و به‌مدت پنج قرن بر آن حکومت کردند. پس از آن، تا مدتی اقوام بومی منطقه حکومت را در اختیار داشتند و از قرن هفتم اسلاوها بر آن حاکم شدند. این کشور از قرن ۱۲ م. در صحنه سیاسی اروپا مطرح و از قرن چهاردهم به‌صورت دولتی مقتدر ظاهر شد. در قرن پانزدهم به‌دنبال لشکرکشی‌های دولت عثمانی به منطقه بالکان، سرزمین بوسنی و هرزگوین به‌تصرف آنها در آمد و مدت چهارصد سال بخشی از امپراتوری عثمانی محسوب می‌شد. ورود عثمانی‌ها به این منطقه باعث منسوخ شدن فرهنگ اسلاوها شد و گسترش دین اسلام و تداخل فرهنگ اسلامی و اسلاوی سبب بروز تحولی عمیق در فرهنگ بوسنی و هرزگوین گردید. گسترش شهرسازی و توجه به توسعه مراکز دینی و علمی، مانند مساجد و کتابخانه‌ها، تأثیری فراوان بر اعتلای فرهنگی این منطقه داشت.

این سرزمین در ۱۸۷۸ به‌دنبال تصمیم کنگره برلن از سیطره دولت عثمانی خارج شد و به امپراتوری اتریش – مجارستان پیوست و در ۱۹۰۸ رسماً تحت سلطه این امپراتوری در آمد. پس از جنگ جهانی اول، با فروپاشی امپراتوری اتریش – مجارستان، جمهوری سوسیالیست بوسنی و هرزگوین تأسیس شد و پس از جنگ جهانی دوم به جمهوری یوگسلاوی (متشکل از بوسنی و هرزگوین، اسلوونی، کرواسی، مقدونیه، مونته‌نگرو، و صربستان) پیوست. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، و به تبع آن بلوک شرق، بوسنی و هرزگوین نیز به‌همراه سایر جمهوری‌های یوگسلاوی، در ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد. اما این تحول با جنگ و خونریزی همراه بود. درگیری‌های شدیدی که میان مسلمانان بوسنی و صرب‌ها رخ داد، آثار مخرّب بسیاری در ساختار اقتصادی و فرهنگی این منطقه به‌جای گذاشت.

تاریخچه کتابخانه

توجه به کتاب و کتابخوانی در بوسنی و هرزگوین سابقه‌ای طولانی دارد. در این سرزمین نیز، مانند بسیاری از کشورهای اروپایی، نخستین کتابخانه‌ها در قرون وسطی و از طریق کلیساها تأسیس شد و راهبان علاقه‌مند به کتاب با بازنویسی و نسخه‌برداری از کتاب‌ها نسبت به حفظ و تکثیر آنها اقدام کردند. شکوفایی و رشد کتابخانه‌ها در بوسنی و هرزگوین در زمان حکومت عثمانیان بر این منطقه اوج می‌گیرد. بسیاری از مراکز فرهنگی و خصوصاً کتابخانه‌هایی که در این دوران توسط حکمرانان ترک تأسیس شد (نظیر کتابخانه غازی خسروبیگ) زیربنای کتابخانه‌های امروز بوسنی و هرزگوین است.

در جریان درگیری‌های میان مسلمانان و صرب‌ها، بسیاری از کتابخانه‌های بوسنی و هرزگوین نابود شد یا دچار آسیب‌های جدّی گردید، که کتابخانه ملی و دانشگاهی بوسنی و هرزگوین، کتابخانه غازی خسروبیگ، کتابخانه موزه ملی، و کتابخانه مدرسه محمدپاشا در شهر فوچه از آن جمله‌اند.

این کتابخانه در ۱۹۵۱ به محل فعلی آن واقع در "تالار شهر" تغییر مکان داد و از ۱۹۵۷ با عنوان کتابخانه ملی و دانشگاهی شناخته شد. مجموعه این کتابخانه که در سال ۱۹۷۳، فقط به ۷۰۰۰۰۰ جلد می‌رسید، در سال ۱۹۹۹ به بیش از ۲۰۰۰۰۰۰ جلد افزایش یافته است.  کتابخانه ملی و دانشگاهی بوسنی و هرزگوین کتابخانه‌ای واسپاری است.

در ۲۵ اوت ۱۹۹۲، بمباران صربستان در طول محاصره سارایوو باعث نابودی کامل کتابخانه شد. حدود ۹۰٪ از مجموعه کتابخانه در شعله های آتش سوخت و از بین رفت. در میان تلفات حدود ۷۰۰ نسخه های خطی و اینکونابولا و مجموعه منحصر به فرد از انتشارات بوسنی بود، برخی از آثار مربوط به اواسط قرن ۱۹ زمان احیای فرهنگی بوسنی بود. قبل از حمله، کتابخانه دارای  1.5 میلیون جلد و بیش از ۱۵۵۰۰۰ کتاب کمیاب و نسخه خطی بود. برخی از شهروندان و کتابداران برای نجات برخی از کتاب در حالی که زیر آتش بمباران بودند تلاش می کردند.

تعمیر ساختمان کتابخانه در چهار مرحله انجام شد. سال ۱۹۹۶-۱۹۹۷ (کمک مالی جمهوری اتریش)، سال ۲۰۰۰-۲۰۰۴ (کمک مالی کمیسیون اروپا) و شهرستان بارسلونا.  مرحله سوم در سپتامبر ۲۰۱۲ به پایان رسید و سالن شهرستان به فضل سابق خود بازگشت. مرحله چهارم پس از اتمام مرحله سوم آغاز شد و حدود ۲۰ ماه به طول انجامید، و در سال ۲۰۱۳ به پایان رسید. در نهایت داخل ساختمان بازسازی و ساخته شد (نقاشی، مجسمه، کتاب) و به شکل کتابخانه درآمد. کل بازسازی و بازگرداندن مجموعه، ۲۵ میلیون (حدود ۱۳ میلیون €) هزینه پیش بینی شده بود.

پس از تعمیر و بازسازی، ساختمان، در حال حاضر یک اثر ملی است و برای انواع مقاصد استفاده می شود: کتابخانه ملی و دانشگاهی بوسنی و هرزگوین ، سالن جلسه شورای شهر ، سالن کنسرت و نمایشگاه .

اهداف کتابخانه

توانمندسازی خوانندگان و  ارتقاء دانش آشنایی با زندگی و فرهنگ مردم به ویژه مردم بوسنی و هرزگوین

توانمندسازی افراد و نهادها و کار در زمینه علم و هنر

ترویج استقرار و بهبود کتابخانه ها در بوسنی و هرزگوین با توافق وزارت آموزش و پرورش بوسنی و هرزگوین

اکثر کاربران آن را دانشجویان، اساتید و دانشمندان تشکیل می دهند. کتابخانه ملی و دانشگاه بوسنی و هرزگوین به طور فعال در تمام پروژه های ذیل با هدف مرمت میراث مکتوب بوسنی و هرزگوین شرکت نمود:

بازنگری کتابشناسی فعلی و گذشته نگر

تاسیس مرکز آموزش مداوم برای کتابداران

تاسیس آزمایشگاه ترمیم و حفاظت از منابع کتابخانه

تاسیس مراکز  ISBN، ISSN، ISMN

همکاری و عضویت در انجمن های بین المللی کتابخانه ها: ایفلا، CDNL و CENL

موافقت نامه های همکاری با کتابخانه ملی صربستان در بلگراد، کتابخانه ملی و دانشگاه زاگرب، کتابخانه اسکندریه در مصر

از آوریل سال ۲۰۰۵، دفتر مرکزی کتابخانه مجازی بوسنی و هرزگوین تاسیس شد.

تصاویر کتابخانه