سید حسین اردبیلی و روزنامه خراسان

                                         به مناسبت نهم تیر سالروز وفات  وی

تهیه و تنظیم: ابراهیم حافظی(سرپرست گروه مطبوعات)

سیدحسین اردبیلی، مؤسس روزنامۀ خراسان، به سال 1258ش در اردبیل متولد شد. وی پس از آموختن علوم متداول به ریاضی روی آورد؛ به رشت قفقاز و خراسان سفر کرد و در مشهد قریب شش‌سال مشغول تحصیل علوم حوزوی شد. اردبیلی در مجالس تدریس خود طلاب را به خواندن تاریخ و روزنامه تشویق می‌کرد. مقارن مشروطیت به تهران رفت و به مبارزات ضد استبدادی پرداخت. سپس به خراسان برگشت و بعد از کودتای 23 جمادی‏الاول 1326 که فشار استبداد صغیر در خراسان مجال نفس کشیدن برای احدی باقی نگذاشته بود، ادیب اردبیلی با همتی فداکارانه شب و روز با مکتوبات و انتباه نامه‏ها و لوایح چاپی و ژلاتینی احساسات حق‌طلبی مشروطه‌خواهی را در کل بلاد خراسان اتصالاً تحریک می‏کرد.  
اردبیلی در سال 1325ق مدیریت مدرسۀ «اتحادیۀ سعادت»را که انجمنی به همین نام در مشهد تأسیس کرده بود، به عهده گرفت. وی در علومی نظیر صرف ونحو، منطق، تاریخ، علوم، ریاضی، حساب و هندسه اطلاعات فراوان داشت و در انقلاب مشروطه وکمک به مدارس مؤثر بود.  
او در رجب 1327ق برای رسمیت دادن به مشروطیت خراسان جریده خراسان را انتشار داد. صدر‏هاشمی در توصیف سیدحسن اردبیلی می‏نویسد: «ادیب موضوعات جریده خراسان را برای رسمیت دادن به انقلاب مشروطه خراسان و قوت قلب عموم مشروطیین ایران انتشار داد...ومی توان گفت که ادیب اردبیلی یکی از بزرگترین قوای فعاله خراسان بودند که برای پیشرفت مقاصد ملیه در یک مدت طولانی با خون خود بازی می‏کردند».  
اردبیلی در دوره دوم مجلس به نمایندگی از خراسان انتخاب شد. وی از دوستان علی‏اکبر دهخدا و ملک‏الشعراء بهار بود و در زمان اقامت در تهران، مدیر و سردبیری ستارۀ ایران و سپس مدیر و سردبیر روزنامۀ رسمی ایران بود و در همین کار به سال 1297ش در تهران درگذشت.
پروین نیز دربارۀ مشی روزنامه‌نگاری وی آورده است: «اردبیلی روزنامه‏نگار معروفی است که در سال‏های پایان عمر، مدیریت روزنامۀ نیمه‌رسمی ایران را بر عهده داشت و دو دوره نیز نماینده مجلس شورای ملی بوده است و دلیل تعطیلی روزنامه‌اش در مشهد نیز انتخابش به نمایندگی مجلس می‏باشد. این روزنامه با شعار چهار بهری برادری، آزادی، برابری، آبادی نشریۀ خبری و هوادار مشروطیت بود و بیشتر به کارها و رویدادهای خراسان توجه نشان می‏داد. البته گاهی شعر یا مقاله نیز در آن به چاپ می‏رسید».  
روزنامۀ خراسان را سیدحسین اردبیلی، چهارماه پیش از پایان دوران استبداد منتشر کرد. 
بر حاشیۀ آن چهار واژۀ «برادری»، «آزادی»، «برابری» و «آبادی» درج شده است.
خراسان وابسته به انجمن سعادت از کانون‏های مشروطه‌خواهان بود. بهار قصیده معروف «کار ایران با خداست» را که در اوان عصر مشروطه سروده، برای نخستین بار در روزنامۀ خراسان چاپ کرده است .
روزنامۀ خراسان طرفدار مشروطه و مخالف شیخ فضل‌الله و محتوای آن بیشتر حول‌وحوش انجمن ولایتی و اقدامات آنها و انعکاس تلگراف‌هایی از شهرهای مختلف دربارۀ اوضاع مشروطه و اخبار انجمن بود.
روزنامۀ خراسان، پس از راهیابی سیدحسین اردبیلی به مجلس شورای ملی به‌عنوان نمایندۀ خراسان، درحالی‌که هنوز شش‌ماه از آغاز انتشار آن نگذشته بود، تعطیل شد. 

منبع: حافظی، ابراهیم، تاریخ تحلیلی روزنامه ها، مجله های و سالنامه های خراسان.-ج.1.- مشهد: سازمان کتابخانه ا، موزهخ ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 1396. ص 143-149