مراسم عزاداری دهه آخر صفر به روایت اسناد آستان قدس رضوی
 

 برگزاری مراسم سوگواری و عزا و ذکر مصیبت به مناسبت های مختلف در حرم مطهر امام رضا از قدیم الایام مرسوم بوده است و در ایام وفات ائمه اطهار به خصوص در ماههای محرم، صفر، رمضان و ایام فاطمیه این مجالس برگزار می شده است و روضه خوانان، نوحه خوانان و خطبای آستان قدس در دارالضیافه، دارالذکر، دارالحفاظ یا ایوان طلا به ذکر مصیبت می پرداختند. در این مراسم دستوراتی نیز توسط متولی باشی یا نایب التولیه به تحویلداران کل یا دربان باشیان، جهت برپایی این مراسم بر مبنای برخی از موقوفات داده شده است.
در این بین، اجرای مراسم سوگواری در دهه آخر صفر همچون دهه اول محرم با وسعت و شکوه خاصی برپا می شده است. اسناد ارزشمند به جای مانده از تشکیلات اداری آستان قدس در مجموعه اسناد مدیریت امور اسناد آستان قدس، اطلاعات بسیاری در خصوص برپایی مراسم عزاداری دهه آخر صفر، در گذشته های دور را بیان می کند.
هر چند از نحوه برگزاری مراسم دهه آخر صفر در دوره صفویه اطلاعاتی در دسترس نیست، اما اسنادی مرتبط با برگزاری این مراسم و هزینه های آن در دوره قاجاریه در مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی موجود است. این اسناد نحوه پذیرایی، زمان، مکان و هزینه های برپایی مراسم سوگواری را در حرم مطهر رضوی نشان می دهد. گزارش برگزاری این مراسم عزاداری از محل مصارف موقوفات، از دیگر اشارات اسناد در این خصوص می باشد. مشاغل مرتبط با برگزاری این مراسم و پرداخت انعام و مواجب به روضه خوانان از دیگر اطلاعات اسناد در این خصوص می باشد. قدیمی ترین سند موجود در آرشیو مدیریت امور اسناد در مورد دهه آخر صفر، مربوط به سال 1282 قمری می باشد که در آن به هزینه های برگزاری مراسم سوگواری از محل مصارف موقوفه وزیر نظام اشاره شده است.  
خطبه خوانی در شب شهادت امام رضا (ع)،  یکی دیگر از مراسم کهن بارگاه امام هشتم می باشد که به شکل کنونی از دوره پهلوی دوم و همزمان با شکل گیری اداره تشریفات مرسوم شده است. شمع گردانی از دیگر تشریفات و مراسم ویژه ای است که با توجه به اسناد موجود، در اواخر دوره قاجاریه و در سال های 1334 و 1335 قمری در شب شهادت امام رضا در بارگاه منور این امام همام برگزار می شده است. هر چند که با توجه به محتوای اسناد مشخص می شود که در سال های قبل از این تاریخ ها نیز مراسم شمع گردانی برگزار می شده است.
   
مرکز اسناد آستان قدس رضوی، یکی از غنی ترین و نفیس ترین مراکز اسنادی کشور به شمار می رود که با دیجیتال سازی اسناد در جهت حفظ و ماندگار سازی آن ‌ها برای نسل های آینده و دسترسی آسان پژوهشگران و علاقه مندان می کوشد.