ارزشیابی تصاویر اسناد اهدایی با موضوع  سید حسن مدرس

"سید حسن طباطبایی زواره معروف به مدرس (۱۲۴۹ زواره – ۱۰ آذر ۱۳۱۶ کاشمر) سیاستمدار و روحانی شیعه ایرانی بود. وی جزو مجتهدان تراز اول ناظر بر مجلس شورای ملی و نیز چند دوره نماینده مردم از حوزه انتخابیه تهران در مجلس بود. مدرس از مخالفان سرسخت رضاشاه بود که در نتیجه وی را از تهران تبعید کرد و در نهایت در همان تبعید به دستور رضا شاه به قتل رسید." ( ویکی پدیا).

ارزشیابی تصاویر اسنادی با موضوع سید حسن مدرس در آذر ماه سال 1398 در بخش ارزشیابی اسناد، مرکز اسناد آستان قدس رضوی  به انجام رسید.
این مجموعه اهدایی با حدود 12 برگ و 6 پوشه در بخش ارزشیابی، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. غالب  اسناد، نامه‌های شخصی  با خط سید حسن مدرس است که خطاب به برادر و فرزندان خود نوشته است. علاوه بر آن‌ها یک نسخه مصالحه‌نامه‌ در این مجموعه وجود دارد که میان مدرس و فرزندانش به انعقاد درآمده، تا تمامی اموال منقول و غیر منقول وی را میان وارثانش تقسیم کند و یک صورت جلسه از توافقِ میان آقا سید اسماعیل مدرسی فرزند مدرس،  و علی اصغر عدیلی که به منظور خرید اراضی اطراف مزار مدرس و ساخت بقعه‌ای برای مرقد او در کاشمر صورت گرفته است.
برخی از نامه‌ها به لحاظ شخصی بودنشان، فاقد تاریخ  هستند،  اما به احتمال قوی تاریخ آن‌ها به دوران تبعید مدرس تعلق دارد چون در آن‌ها  به کرّار تاکیدها و توصیه‌هایی به افراد خانواده می‌کند که در غیبت و دوری وی باید به انجام برسانند تا  نگرانی‌ها و دغدغه‌های خانوادگی‌اش رفع شود. برای تخمین  تاریخ حدودی  این نامه‌ها باید توجه داشت. که در ۱۶ مهر ۱۳۰۷ دستور دستگیری مدرس صادر و سپس وی به دامغان و مشهد و بعد به خواف تبعید شد. مدرس ۷ سال در خواف تحت  نظر بود و در  مهر ماه ۱۳۱۶ از خواف به کاشمر منتقل شد. و سرانجام در شب ۱۰ آذر ۱۳۱۶ش برابر با ۲۷ رمضان ۱۳۵۶ ق،  به دست یکی از ماموران نظامی  کشته شد.

اطلاعات پژوهشی این اسناد شامل:

ـ  آگاهی از میزان دقیق  اموال منقول و غیر منقول مدرس در پایان عمر، که در مناطق خیرآباد، اسفر و کُرک تپه در اصفهان واقع شده و آن‌ها را در مصالحه‌نامه‌ای به فرزندان خود منتقل کرده است و چون آن املاک و مستغلات به شکل موروثی وقف بر اولاد ذکور بوده است. نگرانی‌های مدرس برای آینده دو دخترش، در نامه هایی خطاب به برادرش سید علی اکبر و دو پسرش آقا سید عبدالباقی مدرسی و آقا سید اسماعیل مدرسی  به خوبی مشهود است.
ـ جزییاتی از وضعیت  روانی و کسالت‌های روحیِ مدرس برای اشتیاق  دیدار اعضای خانواده و روزمرگی‌های مستمر و ملال آور دوران تبعید، به ضمیمه دغدغه‌های او  برای انجام امور مالی مثل دریافت به موقع  وجه اجاره از مستأجران، خرید بذر و ملزومات زراعی، و ثبت رسمی املاک به نام فرزندانش که در نامه‌ها ، پی‌در‌پی به انجام آن‌ها تأکید می‌ورزد.
ـ  یافته‌هایی از تفاهم‌نامه‌ای که در سال 1331 ش در منزل سید ابوالحسن حائری زاده منعقد شده تا برای کسی که توسط پهلوی اول به قتل رسیده ، در زمان پهلوی دوم به منظور بزرگداشتش  املاکی خریداری و برایش بقعه و مرقد و عمارت بسازند.