تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران: سیمین بهبهانی

سيمين بهبهاني/ گفتگو: محمد هاشم اکبرياني.- تهران:  نشر ثالث، 1393. 128ص
( مجموعه تاريخ شفاهي ادبيات معاصر ايران؛ ‎۱۰/ دبير مجموعه: محمد هاشم اکبرياني)

هیچ گاه نمی خواستم پی چیز آزموده را بگیرم. می خواستم شعری باشد مال خودم، آن قدر هم کوشش کردم که می توانم به جرئت بگویم که غزل من، غزلی است فقط منحصر به خودم. یعنی اگر پای غزلم امضا هم نگذارم، می فهمند این شعر بهبهانی است.

مجموعه تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران، در پی آن است که خاستگاه های ادبیات معاصر ایران را از مجموعه شرایط زیست و نمو نویسندگان گرفته تا محافل و مجامع و جریان های ادبی و اجتماعی مؤثر بر آن بکاود تا برای پژوهشگران بعدی، مستندات قابل قبولی برای ردیابی جریان های فرهنگی و دلایل و چگونگی اوج و حضیض آن ها بر جای گذارد.
طبق سخن دبیر مجموعه، " هنوز بر این باورم که ضبط و ثبت زندگی شخصیت های ادبی این کشور در حوزه های شعر، داستان، نقدو ترجمه از ضرورت هایی است که نباید از آن غافل ماند. بی تردید عدم توجه به تاریخ شفاهی باعث خواهد شد منبعی مهم و قابل اتکا را از دست بدهیم و آیندگان در تحلیل و تحقیق ادبیات امروز ما با مشکل اساسی روبرو شوند.
بیش از دوازده سال از آغاز طرح تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران می گذرد. در این مدت، سختی های کار آنچنان بود که دستیابی به اهداف اولیه را ناممکن ساخت. در ابتدا قرار بود این طرح شامل 50 جلد باشد که هر جلد به یک شخصیت ادبی بپردازد. اما با توجه به شرایطی که پیش رو قرار گرفت این طرح محدود به بیست شخصیت شد.
شیوه کار در این مجموعه، گفتگوست. اگر شخصیتی در قید حیات بود، گفتگو صرفاً با وی ( نه اطرافیان) انجام شده است و اگر شخصیت مورد نظر چشم از جهان فرو بسته بود، گفتگو با اعضای خانواده، دوستان و همکاران وی انجام گرفت."
اکبریانی اشاره می کند، هدف از این طرح، ارائه گزارشی از زندگی خصوصی، اجتماعی و حرفه ای شخصیت هاست تا منبعی برای تحقیقات جامعه شناسی، روانشناسی و ... فراهم آید. بدین ترتیب در این مجموعه تحلیل و نقد مورد نظر نبوده است.
چارچوب اصلی طرح، پرداختن به دوره های مختلف زندگی فرد ( کودکی، نوجوانی و ...) و بیان فعالیت های ادبی، سیاسی و فرهنگی وی بوده است. بی تردید تحلیل آثار یک نویسنده و نیز تحقیق درباره جامعه و شرایط ادبی نیازمند چنین اطلاعاتی است.
بر این اساس 250 پرسش محوری از سوی دبیر مجموعه تهیه و در اختیار اعضای گروه قرارگرفت. طبیعی است این پرسش های محوری با توجه به زندگی هر فرد، نیازمند پرسش های جزئی تری بود که توسط گفتگو کننده مطرح می شد. پس از هر جلسه گفتگو، متن در اختیار دبیر مجموعه قرار می گرفت که اگر پرسشی فراموش شده یا چارچوب طرح رعایت نشده باشد، نواقص برطرف شود.
درباره گفتگو با سیمین بهبهانی که توسط دبیر مجموعه (آقای محمد هاشم اکبریانی)،  به انجام رسانده، ایشان اشاره می کند: کهولت و به دنبال آن بیماری باعث شد شش جلسه گفتگو، در پنج جلسه انجام شود. از سوی دیگر ، با آن که تا جلسه دوم سوالات ریز و درشت می پرسیدم امان نگرانی از اینکه خستگی و بیماری، مانع اتمام کار شود، موجب شد از جلسه سوم به جزئیات بپردازم، تا جایی که چارچوب کلی زندگی خانم بهبهانی را نشان دهد.