مجله آرش مجلهای ادبی است که شماره اول آن در آبان ماه 1341 منتشر شد. در آرشیو مجلات کتابخانه آستان قدس 24 شماره از این نشریه ارزشمند موجود است. نویسندگان مطالب این نشریه بزرگان ادبیات و هنرهای نمایشی آن زمان ایران بودند.بیضایی در شماره اول آرش مقالهای را کار کرده است.
مجله آرش و نوشتههای یکی از فیلم سازان بزرگ تاریخ سینمای ایران
به کوشش: علی سلیمانی
مجله آرش مجلهای ادبی است که شماره اول آن به صاحبامتیازی فاطمه نراقی و زیر نظر سیروس طاهباز در آبان ماه 1341 منتشر شد. مدیر داخلی این نشریه جواد پور وکیل بود. این نشریه با شمارگان 1000 نسخه در چاپخانه میهن در تهران منتشر شد. مطالب این مجله در سه موضوع کلی بود: شعر (فارسی و ترجمه)، داستان کوتاه (فارسی و ترجمه)، نمایشنامه (متن نمایشنامه یا مقالاتی درباره هنرهای نمایشی و آیینی ایران). تصویر و عکس بهندرت در این مجله به چشم میخورد. همان تعداد اندک هم با قصد انتقال معنایی مشخص درج شده و اثر مهمی بر درک خواننده دارد. در انتهای هر شماره معرفی چند کتاب تازه منتشرشده نیز آمده است. این نشریه در سه دوره با قطعها و اشکال متفاوت (مجله/روزنامه) منتشر شده است. در دوره نخست سیروس طاهباز، دوره دوم اسلام کاظمیه و دوره سوم شمس آل احمد سرپرست نشریه بودهاند. این نشریه ابتدا بهصورت ماهانه و از دوره پنجم (اسفند ۱۳۵۹) بهصورت هفتگی منتشر شده است. در آرشیو مجلات کتابخانه آستان قدس 24 شماره از این نشریه ارزشمند موجود است. مخزن نشریات وقفی استاد محمد گلبن، استاد سید فرید قاسمی و کتابخانه وزیری یزد (زیرمجموعه سازمان کتابخانههای آستان قدس رضوی) نیز تعدادی از شمارههای این نشریه را دارند.
نویسندگان مطالب این نشریه بزرگان ادبیات و هنرهای نمایشی آن زمان ایران بودند، اشخاصی همچون جلال آل احمد، نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فریدون نجمآبادی، سیروس طاهباز، محمدعلی سپانلو، نجف دریابندری، رضا براهنی، غلامحسین ساعدی، محمود مشرف آزاد تهرانی با تخلصم. آزاد، ناصر تقوایی و بهرام بیضایی.
مطلب زیر اشارهای تیتروار به آثار بهرام بیضایی در چند شماره نخست مجله آرش است.
شماره اول:
بیضایی در شماره اول آرش مقالهای با عنوان «گوشهای از تاریخ نمایش در ایران» را کار کرده است. او در ابتدای این مقاله اشاره کرده که در ادبیات نمایشی ایران تعزیههایی است که برخلاف این عنوان، مطالبی فرعی و تفریحی هستند. او این نوع تعزیهها را اینگونه معرفی میکند: در اصطلاح رایج بین تعزیهخوانان قطعات و تعزیه نامههایی را که طول نمایش آنها کوتاه باشد و ربط زیادی هم به مایههای اصلی عزاداری نداشته باشد «گوشه» میگویند.
سپس به یکی از گوشههای کمیک با عنوان «شصت بستن دیو» پرداخته و نکاتی از ساختمان آن (مثل امکان تغییر و جهش از صحنهای به صحنهای دیگر) را شرح میدهد.
شماره 3:
«طرح ابتدایی یک فیلم...» گزارش و طرحی ایست که از بیضایی در شماره 3 صفحه 63 تا 71 درج شده است. طبق شرح کوتاه اول مطلب، قرار بوده بیضایی فیلمی کوتاه در سال 1340 بسازد که به دلایلی ساخته نشد. این مطلب طرحی است از آن فیلم که در مورد یک دوستی نیمهتمام است. او در این مطلب 3 تصویر با شرحی از نماهای درشت، نیمتنه و 12 صحنه را شرح داده است.
تصویری از نقاشی بیضایی برای شرح یک صحنه. مجله آرش. شماره 3
شماره 5
«کارنامه فیلم گلستان» مقالهای است از بهرام بیضایی که در صفحه 51 تا 56 شماره 5 مجله آرش درج شده است. او در این مطلب نقد و توصیفی از کارهای ابراهیم گلستان (کارگردانی در دهه 1340) آورده است. فیلمهای «از قطره تا دریا»، «یک آتش»، «خواستگاری»، «موج و مرجان و خارا»، «سفید و سیاه» و «ما آدمیم» آثار معروف ابراهیم گلستان است که در این مقاله زیر عینک نقد بهرام بیضایی رفته است.
شماره 6
بیضایی در شماره 6 مطلبی ارائه کرده است با عنوان «تئاتر 41»؛ و نیز نقدی نوشته با عنوان «پانتومیم فقیر، زمینه و اجرایش». در تئاتر 41 گزارشی دارد از وضعیت و تاریخچه تئاتر در دهه 30 و 40 شمسی. بیضایی زبانی انتقادی و اعتراضی نسبت به وضعیت تئاتر، جای خالی امکانات و منابع علمی و آموزشی درزمینهٔ تئاتر در ایران دهه 40 دارد.
در «پانتومیمِ «فقیر»، زمینه و اجرایش» به معرفی و نقد یک پانتومیم به نام «فقیر» با کارگردانی و اجرای جعفر والی پرداخته است که در دیماه 1341 اجرا شده است. او در ابتدا هنر لالبازی یا بهاصطلاح «پانتومیم» را تشریح کرده و گزارشی از وضعیت پانتومیم در ایران آورده است. در ادامه همین مطلب، نمایشنامهای با عنوان «روزنه آبی» نوشته اکبر رادی را به رشته نقد کشیده است.
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.