مروری بر اولین های دفاع مقدس

• اولین وزیر دفاع شهید

اولین وزیر دفاع و فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی، سرهنگ جواد فکوری بود.
شهید جواد فکوری در سال 1317 در تبریز به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات متوسطه وارد دانشکده خلبانی شد و این دوره را با موفقیت با پایان رساند. شهید جواد فکوری فرد واقعا مسلمان و دلسوز بود و برای پیروزی انقلاب اسلامی تلاش کرد.
فکوری در دوران دفاع مقدس به عنوان اولین فرمانده نیروی هوایی ارتش روزهای سختی را سپری کرد. وی همراه دیگر فرماندهان عالی رتبه سپاه و ارتش در تاریخ 7 مهر ماه 1360 پس از شکست حصر آبادان با هواپیمای سی 130 عازم تهران می شوند تا گزارش عملیات ثامن الائمه را تقدیم امام (ره) کنند که بر اثر سقوط هواپیما در نزدیکی کهریزک به همراه جمعی از همرزمان خود به شهادت رسید.

• اولین فرمانده لشکر شهید

شهید حاج ابراهیم همت، اولین فرمانده لشکر از یگان های رزمی سپاه است. او فرمانده لشکر 27 محمد رسول الله (صلی الله علیه وآله) بود. به روز دوازدهم فروردین 1334 در شهرضا به دنیا آمد. در دوران تحصیل از هوش و استعداد فوق العاده ای برخوردار بود و با موفقیت تمام، دوران دبستان و دبیرستان را پشت سر گذاشت.
در سال 1352، مقطع دبیرستان را به اتمام رساند و پس از اخذ دیپلم با نمرات عالی در دانشسرای اصفهان به ادامه تحصیل پرداخت، پس از دریافت مدرک تحصیلی به سربازی رفت.
پس از دوران سربازی شغل معلمی را برگزید. در همان ایام با روحانیون متعهد و انقلابی ارتباط پیدا کرد و بر اثر مجالست با آن ها، با شخصیت حضرت امام آشنا شد.
او در تشویق و ترغیب دانش آموزان به مطالعه و کسب بینش و آگاهی سعی وافری داشت و همین امور سبب شد که چندین نوبت از طرف ساواک به او اخطار شود. سخنرانی های پرشور و آتشین او علیه رژیم، مأمورین رژیم را به تعقیب وی وا داشته بود به گونه ای که او شهر به شهر می گشت تا از دستگیری درامان باشد.
پس از پیروزی انقلاب، در راه اندازی کمیته انقلاب اسلامی و سپاه شهرضا نقش اساسی داشت. اواخر سال 1358 به خرمشهر و سپس به بندر چابهار و کنارک در استان سیستان و بلوچستان عزیمت کرد و به فعالیت گسترده فرهنگی پرداخت.
در خرداد 1359 به منطقه کردستان اعزام شد و در سال 1360 ازدواج کرد. سپاه پاسداران پاوه، از مهر 1359 تا دی 1360، با فرماندهی مدبرانه او، 25 عملیات موفق در پاکسازی روستاها از وجود اشرار، آزادسازی ارتفاعات و درگیری با نیروی ارتش بعث داشته است.
پس از شروع جنگ تحمیلی از سوی رژیم متجاوز عراق، شهید همت به صحنه کارزار وارد شد و طی سالیان حضور خود در جبهه های نبرد، خدمات شایان توجهی از خود بر جای گذاشت و افتخارها آفرید.
او و سردار اسلام «حاج احمد متوسلیان»، به دستور فرماندهی کل سپاه، مأموریت یافتند ضمن اعزام به جبهه جنوب، تیپ محمد رسول الله (صلی الله علیه وآله) را تشکیل دهند.
او در عملیات بیت المقدس، در سمت معاونت تیپ، تلاش تحسین برانگیزی داشت. در سال 1361 به جنوب لبنان رفت و پس از دوماه، دوباره به میهن اسلامی بازگشت.

با شروع عملیات رمضان در 23 تیر 1361 در منطقه شرق بصره، فرماندهی تیپ 27 حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) را بر عهده گرفت و بعدها با ارتقای این یگان به لشکر، تا زمان شهادتش در سمت فرماندهی انجام وظیفه نمود.
شهید حاج همت در شانزدهم اسفند 1362 در جزیره جنوبی مجنون به آرزوی دیرینه خود که همانا شهادت بود رسید.

• اوّلین عملیات با نام یکی از آیات قرآنی

عملیات «والفجر» اوّلین عملیات رزمندگان اسلام بود که با نام اوّلین آیه سوره والفجر «وَالفَجر وَ لَیالٍ عَشرٍ وَ الشَّفَعِ وَ الوَتْر»، در منطقه فکه، به مرحله اجرا درآمد. منطقه عملیاتی والفجر مقدماتی، از شمال به «میشداق» و «برقازه» و از جنوب به «هور الهویزه»، از شرق به «چزابه» و شهر «بستان» و از غرب به شهر «العماره» عراق و رودخانه دجله منتهی می شد.
عملیات والفجر مقدماتی، در هیجدهم بهمن ماه سال 1361، با رمز مقدس یا «اللّه ، یا اللّه ، یا اللّه »، در منطقه فکه، آغاز شد.

• اولین موشک پرتاب شده به تهران

زمستان 1366 برای سومین بار جنگ شهرها علیه ایران آغاز شد و برای اولین بار موشک های عراقی که برد آنها به کمک تکنیسین های خارجی افزایش یافته بود به تهران اصابت کرد.
دور جدید جنگ شهرها که با بمباران شیمیایی سردشت همراه بود، احتمال ایجاد فاجعه ای بزرگ علیه ایران اسلامی را گوشزد می کرد.
• اولین شلیک در جنگ
ملک حسین پادشاه وقت اردن شلیک کننده اولین گلوله از یک دستگاه تانک در جنگ ایران و عراق بود.
حامد الجبوری بعثی کهنه کار که در چهارسال اول جنگ، وزیر خارجه عراق بود در گفت  وگو با روزنامه الحیات گفت: 22 سپتامبر 1980 ( 31 شهریور ماه 1359) بود که صدام و ملک حسین در نزدیکی خطوط آتش روی یک دستگاه تانک رفتند و پادشاه اردن با شلیک اولین گلوله، آغاز جنگ را تبریک گفت.
این خبر به قدری مهم و باورنکردنی است که خبرنگار الحیات با حیرت دوباره پرسید: شما مطمئن هستید؟! و پاسخ حامد الجبوری مثبت بود. تجاور گسترده ارتش عراق به ایران با شلیک اولین گلوله پادشاه اردن شروع شد. این نکته برای مورخان خوش نویس این جنگ حائز اهمیت است. به یقین آنان به تصحیح و تکمیل تحلیل هایی که تاکنون نوشته اند، نکته تازه ای اضافه خواهند کرد.

• اولین حضور مقام معظم رهبری در جنگ

در اولین روزهای دفاع مقدس، با وجود اوضاع نابسامان جنگ،  آیت الله خامنه ای عازم جبه های نبرد شد تا با حضور خود بر اعتماد به نقس و طمأنینه رزمندگان اسلام بیفزاید و شور و اشتیاق آنان را به جهاد و شهادت دوچندان کند.

• اوین حمله موشکی ایران

اولین حمله موشکی ایران به مناطق نفتی عراق برای مقابله با حمله های موشکی ارتش عراق در ساعت 20:40 دقیقه بامداد روز بیستم اسفند ماه 1363 با شلیک موشک دور برد ایران به شهر کرکوک صورت گرفت. فردای آن روز، روزنامه ها با تیتر درشت نوشتند:
« با نخستین حمله موشکی ایران، کرکوک درهم کوبیده شد.»

• اولین شهر بندری تصرف شده عراق

شهر بندری فاو اولین شهر از شهرهای عراق است که در دوران دفاع مقدس در عملیات ولفجر 8 به تصرف رزمندگان اسلام درآمد. فاو شبه جزیره ای محصور در میان رودخانه اروند، خلیج فارس و خور عبدالله است که از سمت خشکی به بصره منتهی می گردد.
در شمال فاو رودخانه اروند و جزیره آبادان و در فاصله نود کیلومتری شمال غربی آن شهر صنعتی بصره از شهرهای بزرگ عراق واقع است. خودعبدالله در جنوب و خلیج فارس در جنوب شرقی این شهر و بندر ام القصر در جنوب غربی فاو قرار دارد. عملیات والفجر 8 در بیستم بهمن ماه 1364 توسط سپاه پاسداران با پشتیبانی هوایی و توپخانه و هوانیروز ارتش ساعت 22 با رمز یازهرا آغاز شد. طی این عملیات پنجاه هزار تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند و دو هزار تن دیگر به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند. شهر حلبچه دومین شهر تصرف شده توسط رزمندگان اسلام بود.

• اولین حمله ثبت شده شیمیایی

در طول جنگ تحمیلی عراق با استفاده مکرر از سلاح های شیمیایی و میکروبی علیه رزمندگان اسلام، بر تخلفات خود از کنوانسیون ژنو می افزاید: اولین حمله ثبت شده شیمیایی عراق مربوط به اوایل جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 23 دی ماه 1359 است که در منطقه ای بین هلاله و نی خزر در پنجاه کیلومتری غرب ایلام با گلوله های شیمیایی نیروهای رزمنده ایرانی را مورد خمله قرار داد و تعدادی را مجروح شیمیایی کرد و از این تاریخ به بعد عراق حملات شیمیایی را در دستور کار خود قرار داد. در تاریخ 28 اکتبر 1983 ایران برابر این تخلفات بین المللی نامه ای به دبیر کل نوشت و خواستار اعزام هیأتی جهت این امر شد. حملات بعدی عراق در منطقه عملیاتی خیبر و جزایر مجنون بود که به طرز بی سابقه ای اقدام به حملات شیمیایی نمود.
• اولین فرمانده اسیر
در هشتم مهرماه سال 1359 با خیانت و راهنمایی عده ای خود فروخته تحت عنوان « جوانان خلق عرب» مزدوران عراقی در شهر سوسنگرد با خشونت و وحشیگری با مردم رفتار کردند، خانه ها و اموال مردم را به آتش کشیدند. در این جنایت و خیانت منازل نیروهای وفادار به انقلاب و جمهوری اسلامی بیشتر مورد تعرض قرار گرفت. تعداد زیادی از برادران پاسدار و بسیجی شهر را به شهادت رساندند و یا به اسارت بردند. همچنین فرمانده شجاع سپاه پاسداران سوسنگرد به نام « حبیب شریفی » و خانواده وی را به اسارت بردند. او اولین فرمانده سپاه بود که به اسارت رفت.

• اولین زن اسیر

بیستم مهر ماه سال 1359 ساعت 9 صبح در هنگامه آتش و خون، از میان رگبار گلوله ها و انفجار خمپاره ها، یک آمبولانس وارد خط مقدم، جبهه خرمشهر شد، تا به یاری رزمندگان مجروحی که در عره کارزار دفاع مقدس بر خاک و خون افتاده بودند بروند. دختر پرستاری که سرنیشین آمبولانس بود، همراه با چند رزمنده جوان خود را در محاصره سربازان عراقی دید، ساعتی بعد به اسارت در آمد. او که فارغ التحصیل رشته مامایی بود، آن روز، اولین زن امدادگر ایرانی بود که اسیر عراقی ها شد. بعد از هشت سال دفاع مقدس و گذشت سال ها ، او به عضویت هیأت علمی دانشگاه شهیدی بهشتی تهران درآمد.
فاطمه ناهیدی بعد از پیروزی انقلاب ، نخست در اکیپ درمانی جهادسازندگی و سپس کمیته امداد امام خمینی فعالیت داشت که به مناطق محروم می رفت. با آغاز جنگ به جبهه روی آورد و با دریافت حکم مأموریت از سپاه پاسداران در کرمانشاه، رهسپار خرمشهر شد.

• اولین روحانی شهید دفاع مقدس

حجه الاسلام محمد حسن قنوتی (شریف) اولین روحانی شهید دفاع مقدس است. شهید قنوتی که سابقه تبلیغ دیرینه در منطقه فارس را داشت و سال ها در میان مردم در غم وشادی آنان شریک بود و به مشکلات مردم رسیدگی می کرد، به خاطر مبارزه با ظلم و ستم در دوران طاغوت توسط ساواک شیراز دستگیر و زندانی شد. مردم اردکان و اطراف شیراز با مراجعه به ژاندارمری اردکان و تهدید آنان به راه انداختنن آشوب در منطقه، زمینه آزادی او را فراهم کردند. رژیم او را آزاد کرده و ممنوع المنبر نمود. بار دیگر با تعقیب ساواک به اصفهان رفته و با نام مستعار (شریف) به فعالیت های سیاسی خود ادامه داد ولی دوباره به دست ساواک دستگیر شد و در زندان با سخنرانی های خود به روشنگری پرداخت. با پیروزی انقلاب از زندان آزاد شد و با شروع جنگ تحمیلی روانه جبهه های جنوب شد و گروه « الله اکبر» را تشکیل داد.
وی سوم تیر 1313، در سرزمین خوزستان در دهستان « قصبه» از توابع آبادان و در کنار اروند رود چشم به جهان گشود. تحصیلات خود را با ورود به حوزه علمیه قم آغاز کرد تا از راه علم به مردم آگاهی دهد. در همان سال ها به حوزه علمیه بروجرد رفت و چند سالی هم در آنجا درس خواند، سپس به دستور آیت الله العظمی گلپایگانی به یکی از روستاهای منطقه رفت و علاوه بر تبلیغ به ساخت مسجد و حمام اهتمام ورزید. سپس به دعوت مردم اردکان به آن شهر رفت و خدمات شایانی را از خود به یادگار گذاشت.

در تاریخ 24 مهر ماه 1359 دستور پیشروی یگان های دشمن به سوی خرمشهر صادر شد. خیابان چهل متری این شهر، به عنوان خیابان مرکزی، شاخص تقسیم نیروها و محورها قرار گرفت. با گذشت ساعاتی از روز، در حالی مدافعان اندک شهر به مقابله مشغول بودند، یگانی از نیروهای دشمن با راهنمایی ستون پنجم، خود را به خیابان چهل متری رساند و با استقرار تیربار در چند نقطه و موضع گیری تک تیراندازان در ساختمان های مسلط بر خیابان، محور مرکزی و اصلی ترین راه پشتیبانی و رفت و آمد نیروهای مدافع را بستند. دشمن، ماشین حامل شهید شریف قنوتی را در این خیابان هدف قرار داد.پس از اصابت هفت، هشت گلوله به بدن این روحانی مبارز، خودرو، بر اثر اصابت گلوله آرپی جی هفت، واژگون شد. دشمن که از همان ابتدا در پی دستگیری و شهادت شهید شریف قنوتی بود، پیکر مجروح او را اسیر کرد و با سر نیزه کلاشینکف، به شقیقه او ضربه زد و او به شهادت رساند.

• اولین شهید غیر نظامی ارمنی

اولین شهید غیر نظامی ارمنی در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران « بابک خاچاطوریان» فرزند انوبریاس بود. وی در سوم مهرماه 1301 دیده به جهان گشود. بابکن در تاریخ 2 مهر ماه 1359 در بمباران مناطق مسکونی آبادان هم به فیض شهادت نائل آمد.

• اولین پل تاریخ جنگ

عبدالحسین بنادری، فرمانده اسبق سپاه آبادان درباره ساخت اولی پل در دوران دفاع مقدس می گوید:
بعد از عقب نشینی عراق نیاز بود که عراق را از آن طرف رودخانه (اروندرود) هم به عقب برانیم، احداث پل نظامی نیاز به سرپل داشت که با توجه به نزدیکی عراقی ها ارتش امکان احداث این پل را نداشت. ظرف مدت یک دو شب توسط نیروهای مستقر در آبادان پل ابتکاری، طراحی و برنامه ریزی و ساخته شد. این پل چوبی با قطعاتی به طول سه متر و عرض 2/5 متر ساخته شد و بچه های مساچد، جهادسازندگی و پالایشگاه آبادان همگی در این طرح مشارکت داشتند.
متریال یا همان مواد اولیه آن بشکه های 220 لیتری خارجی، نفت خام و چوب تشکیل می داد که در کوتاه ترین زمان ممکن قطعات در فواصل مواضع عراق بهم متصل و در رودخانه شناور شد.
نظامی ها معتقد بودند که این پل قابل اعتماد نیست اما با عبور رزمندگان سپاه و بسیج، آنها نیز راغب شدند تا موشک های تاو و جیپ های نظامی را بر روی آن ببرند و از رودخانه عبور کنند. دشمن غافلگیر شد و فرار را بر قرار ترجیح داد.

• اولین موسیقی در سینمای جنگ

اولین موسیقی قابل اعتنا در سینمای جنگ را محسن نفر برای فیلم، بلمی به سوی ساحل ( رسول ملاقلی پور- 1364) ساخت. این فیلم که واقعیت جانسوز حماسه و مظلومیت را در حمله عراقی ها به خرمشهر نشانه رفته بود، تلاشی مؤثر در تلفیق موسیقی و سینمای جنگ بود. محسن نفر با استفاده از سازهای بادی برنجی و استفاده از موسیقی تعزیه توانسته بود رسول ملاقلی پور را در روایت حادثه و انتقال فضا به تماشاگر کمک کند و این اولین و آخرین تجربه محسن نفر در سینما بود. وی بی هیچ دلیل روشنی از حرفه آهنگسازی برای سینما دوری گزید، از سال 1364 تا 1367 اتفاق مهمی در موسیقی سینمای جنگ  و حتی فیلم های جنگی هم نمی افتد. در این بین، تنها مورد قابل اشاره می تواند موسیقی فیلم کانی مانگا ( سیف الله داد- 1366) ساخته مجید انتظامی و پرواز در شب ( رسول ملاقلی پور- 1365) ساخته محمدرضا علیقلی باشد.
اما در سال 1367 با فیلم های بهتری در سینمای جنگ روبه رو هستیم که به تبع آن، آهنگسازان فیلم توانسنتند موسیقی بهتری نیز برای آنها بسازند. در این سال، سه فیلم قابل اشاره: گذرگاه ( شهریار بحرانی- 1371)، افق (رسول ملاقلی پور- 1372) و دیده بان ( ابراهیم حاتمی کیا- 1367) که به ترتیب موسیقی آنها ساخته مجید انتظامی، محمد رضا علیقلی و سید محمد میرزمانی بافقی است.

مطالب بالا برگرفته از کتاب ، اولین های دفاع مقدس ، اثر محمد خامه یار و انتشارات پاراسا اندیش می باشد.

این مجموعه مشتمل است بر اولین رخدادها و وقایعی با موضوعات مختلف، که در طول هشت سال جنگ ایران و عراق به وقوع پیوسته است. موضوعات کتاب ذیل این عناوین فراهم گشته است: "اولین های تهاجم"، "اولین پیام، حضور و استفتای علما"، "اولین های دستورالعمل ها و اطلاعیه ها"، "اولین های عملیات مختلف دفاع مقدس"، "اولین های جنگ شیمیایی دفاع مقدس"، "اولین فرماندهان و سرداران"، "اولین های اسرا و آزادگان دفاع مقدس"، "اولین های شهیدان دفاع مقدس"، "اولین سمینارها و کنفرانس های دفاع مقدس"، "اولین ابتکار عمل ها و صنایع دفاع مقدس"، "اولین های سیاسی نظامی دفاع مقدس"، "اولین های صلح دفاع مقدس"، "اولین های فرهنگی دفاع مقدس"، "اولین های کتاب دفاع مقدس" و "اولین تئاتر، موسیقی، سرود".

علاقه مندان جهت مطالعه و تورق  این کتاب ارزشمند می توانند به کتابخانه تخصصی تاریخ واقع در ساختمان بنیاد پژوهشهای اسلامی ، اداره اسناد و مطبوعات مراجعه نمایند.