قدیمی ترین مکتب خانه آستان قدس رضوی

با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی همزمان با دوره صفویه در جوار بارگاه ملکوتی امام هشتم (ع) دو نوع مرکز آموزشی اعم از مکتب خانه با هدف آموزش ابتدایی اطفال و مدرسه علمیه جهت آموزش تخصصی بوجود آمد.

کبری صدریان ( کارشناس ارزشیابی اسناد)

کاظم جهانگیری (کارشناس اطلاع رسانی اسناد)

آستان قدس رضوی از قدیم الایام  به عنوان یک پایگاه مذهبی و فرهنگی در امر پایه گذاری تربیت انسان ها با تکیه بر آموزش و تعلیم آنها پیشقدم بوده و با تمرکز بر تاسیس مکتب خانه ها و مدارس مختلف، این مهم را بنیان نهاده است. با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی همزمان با دوره صفویه در جوار بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع)، دو نوع مرکز آموزشی اعم از مکتب‌خانه با هدف آموزش ابتدایی اطفال، و مدرسه علمیه جهت آموزش تخصصی به وجود آمد. بر پایه اسناد تاریخی از دوره صفویه “مکتب‌خانه اطفال ایتام” با 40 تا 42 نفر دانش آموز به عنوان نخستین مرکز آموزشی،  و سپس دو مکتب‌خانه دیگر با عناوین “مکتب خانه صحن جدید” و “ مکتب خانه میرزا ابوالحسن خان”در جوار بارگاه منور رضوی دایر شده است. قدیمی‌ترین سند مرتبط با مکتب‌خانه ها قبض پرداخت حقوق معلم مکتب خانه (یار علی)و تعدادی از شاگردان این مکتب خانه، در سال ۱۰۱۲ قمری است. از مجموع 1687.برگ سند مکتب خانه مربوط به این سه دوره تاریخی ،61.برگ سند متعلق به دوره صفویه، 2برگ سند در رابطه با دوره افشاریه و 1555برگ سند در زمان قاجاریه است .وجود وقف‌نامه‌هایی نشان می‌دهد هزینه‌های مکتب خانه ها در طول تاریخ از محل موقوفات آستانه تأمین  می‌شده است. دانش‌آموزان در این مکتب خانه ها علاوه بر یادگیری تلاوت قرآن که در ماه رمضان به تنهایی آموزش داده می شد،، کتاب‌هایی در موضوع صرف و نحو عربی، آداب مذهبی و اخلاق اسلامی، ادعیه، زندگی‌نامه و سخنان ائمه اطهار(ع)، تاریخ، شعر و داستان، مثل حلیه‌المتقین، زادالمعاد، خاورنامه، رستم‌نامه، صد کلمه ، حافظ، گلستان ، عقاید الشیعه و...را نیز می‌خواندند.