فلاحت مظفری: اولین مجله در ایران

دوره ناصری سرآغاز ورود و رشد پدیده ها و فنون جدید به ایران است. تغییر آموزش و ترویج کشاورزی در ایران از اواخر دوره ناصری آغاز گشت و «فلاحت مظفری» به مفهوم امروزی سر آغاز ترویج کشاورزی جدید و مجله نگاری تخصصی در ایران است. در جمادی‌الاول ۱۳۱۸ ق. برابر با اوت ۱۹۰۰ م. در تهران از سوی اداره کل فلاحت، مجله‌ای با عنوان فلاحت مظفری منتشر شد. بر روی جلد شماره اول این مجله که نخستین نشریه اختصاصی کشاورزی ایران است، آورده‌اند:

«صاحب امتیاز [مهدی] فخیم السلطنه، رئیس و مدیر کل فلاحت ممالک محروسه‌است، مسیو داشر، مدیر و مهندس زارعت [نیز] بعضی مقالات را می‌دهد، محل رجوع چهارراه مخبرالدوله در اداره مرکزی کل فلاحت است. وجه اشتراک سالیانه طهران ۱۸ قران، داخله ایران ۲۰ قران، اروپ و آمریک ۱۴ فرانک، تمام عثمانی سه مجیدی، قفقاز و روسیه شش منات، هند و افغانستان ۹ روپیه [و] اجرت پست همه‌جا به عهده اداره‌است» و «از کلیه علوم فلاحت و فواید عامه و مقالات سودمند دیگر و اخبار رسمی راجع به امور فلاحت سخن می‌گوید. مقالات نافعه به حال دولت و ملت و راجع به فلاحت و فواید عامه را با کمال امتنان می‌پذیرد و نشر می‌نماید، مراسلاتی که به اداره می‌رسد، در صورت انتشار و عدم آن صاحبش حق استرداد ندارد. پاکت‌های بی تمبر قبول نمی‌شود. ماهی دو بار در غره و پانزدهم طبع و تقسیم می‌شود.»

اگرچه نوشته شده‌است «ماهی دوبار» ولی انتشار این مجله با وقفه همراه بوده‌است. به عنوان مثال، فاصله انتشار شماره‌های یک و دو به یک ماه می‌رسد که علت این وقفه در مقدمه شماره دوم «غفلت امنای دارالطباعه» ذکر شده‌است و در صفحات آغازین شماره سوم نیز در این باره می‌نویسند:

از اول چنان مقرر شده بود که ماهی دوبار [این مجله] به حروف سربی طبع و انتشار یابد. امنای دارالطباعه سربی [...] از عهد برنیامده و نتوانستند [مجله] را به‌وقت برسانند، از آن رو [چاپ مجله] به تأخیر افتاد، لهذا طبع [مجله] را به حروف سربی موقوف کرده، قرار دادیم که بعد از این [مجله] را به خط نستعلیق نوشته به مطبعه سنگی چاپ کرده ماهی دوبار انتشار دهیم. از مشترکین عظام اعتذار می‌کنیم که به سبب تأخیرات واقعه ما را خورده نگیرند که تخلف از امنای مطبعه سربی بود.

هدف از انتشار این مجله در مقدمهٔ نخستین شماره این‌گونه نوشته شده‌است:

«فلاحت مظفری که برای تعمیم علوم و اصلاح اعمال زارعت و فلاحت و مزید اطلاع و علم عموم اهالی نگاشته و منتشر می‌شود، برای رجال مردمانی که شایق آبادی مملکت و طالب ترقی زراعت هستند، بدواً دو نمره مجاناً فرستاده می‌شود، هر کس طالب باشد، قیمت آبونه و وجه اشتراک شش‌ماهه آن را که در حقیقت کم و غیرقابل است، نقد همراهی کارسازی فرمایند و شش‌ماهه ثانی را پس از شش ماه دیگر لطف خواهند کرد. اداره مبالغ کلی برای ایجاد و تأسیس این [مجله] خرج کرده و محض این‌که همه‌کس بتواند آبونه بشود وجه اشتراک آن خیلی نازل قرار داده شد که اسباب تسهیل انتشار و انتفاع عامه باشد [...] البته همه می‌دانند که این اولین [مجله‌ی] فلاحت است که در ایران ایجاد شده و ترتیب و نگارش این‌چنین [مجله] آسان است. لهذا اگر مشترکین فخام در نمره‌های اول نقصانی ببینند، خورده نگیرند که ان‌شاءا... به مرور تکمیل و بهتر خواهد شد».

فهرست مطالب شماره یک مجله به این شرح است: «اخطار مخصوص»، «تمنا»، «اخبار رسمی»، «مقدمه در بنای اداره کل فلاحت»، «گندم (مقاله‌ای است که مسیو داشر داده‌است)»، «اطلاعاتی که باید زارع داشته باشد»، «اعلان»، «تعرفهٔ نرخ اجناس» و مطالب دیگر. در شماره دوم مجله نیز این مطالب آمده‌است: «اعتذار»، «اخطار مخصوص»، «تمنا»، «اخبار رسمی»، «اداره کل فلاحت»، «امر خیر و اقدام در آبادی»، «اطلاعات زارع»، «گندم»، «اعلانات»، «تعرفه نرخ اجناس فلاحتی در بازار.»

موجودی این نشریه در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی از اولین شماره در سال 1318 قمری تا شوال 1325 ق.  تعداد 22 شماره است.