به مناسبت 16 آذر  و روز دانشجو همراه با معرفی و تاریخچه نشریات دانشجویی خراسان

در دوره ای کم و بیش بیست ساله، در فاصله سال های میانی دهه 1330 تا فروپاشی سلطنت پهلوی و در آستانه انقلاب اسلامی، به دلیل خودکامگی و استبداد نظام حاکم، عرصه بر هر گونه فعالیت سیاسی مستقل، محدود بود. نه فقط نیروهای سیاسی مخالف که حتی طیف نسبتاً چشمگیری از نیروهای همراه نظام نیز به دلیل عدم تطابق تام و تمام با خواسته های دستگاه حاکم، امکان فعالیت نداشتند.

ولی این به معنای تعطیل تکاپوی سیاسی نبود. جامعه، آن هم جامعه ای دستخوش انبوهی از تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی چون ایرانِ آن روز، آمال و خواسته های خود را ناگزیر به نحوی از انحاء بیان می داشت؛ گذشته از تحرکات سیاسی داخلی- چه به هنگام بروز نستباً آشکار و گسترده در سال های پایانی دهه 1330 و سال های نخست دهه 1340 و چه به وقت سیر مخفی وشش پنهانی که این تحرکات در ادوار قبل و بعد از دوره فوق الذکر به خود گرفت- جنبش دانشجویی در ایران به مهمترین جایگاه برای بیان این آمال و خواسته های سرکوب شده تبدیل گردید. نمونه بارز این فعالیت ها در 14 آذر 1332  در اعتراض به ورود نیکسون برای دیدار رسمی در ایران توسط دانشجویان دانشگاه تهران برپا شد که دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب شدید اعتراضات گرفت. وقایع آذر ۱۳۳۲، نمایانگر واکنش دولت کودتا به فعالیت‌های دانشجویی بود و به دنبال آن، سرکوب نظام‌مند تمامی اشکال دیگر مخالفت‌ها، روی داد.

اما بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی،  این سخن امام خمینی(ر.ه)  که فرمودند: "دانشجويان مغز متفكر جامعه هستند و به زودي مقدرات كشور را بايد به عهده بگيرند"،  تعیین کننده جایگاه و نقش دانشجویان در ایران اسلامی به نحو احسن بود.

امروزه با گسترش و پیچیدگی ارتباطات، رسانه ها نقشی مهم و انکارناپذیر در جهت تأثیرگذاری سیاست ها و راهبردهای هر جامعه به عهده دارند. در طول تاریخ، رسانه ها به ویژه مطبوعات توانسته اند به عنوان یک اهرم تأثیرگذار در افکار عمومی به شمار آیند و هر مجموعه ای که استفاده بهینه تری از این اهرم کرده، طبعاً منافع بیشتری نصیب خود کرده است. در این میان نشریات دانشجویی به عنوان یک رسانه نیمه فراگیر یا به تعبیر دیگر رسانه فراگیر در محدوده خاص، نقش مهمی در تأثیرگذاری بر افکار عمومی دانشجویان در امور گوناگون دارند.

مقام معظم رهبری در اولین همایش نشریات دانشجویی کشور در سال 1377 از فعالیت در حوزه نشریات دانشجویی با عنوان یک کلاس درس برای متصدیان و بانیان نشریات یاد کردند و آن را یک دوره آموزشی و کاری با ارزش لقب دادند و خطاب به دانشجویان فرمودند: از همین نشریات دانشجویی استفاده کنید، به مخاطبین خودتان قدرت تحلیل بدهید که حوادث و پدیده ها را بتوانند بشناسند و تحلیل کنند و نگذارید از بیرون دانشگاه برای محیط دانشجویی خط و رسم و نشان و هدایت های غلط درست کنند. ایشان نشریات دانشجویی را فضای مناسبی برای بیان افکار و اندیشه ها معرفی کردند و معتقدند به همین جهت است که این نشریات می تواند زمینه مناسب و اولیه ای برای شناسائی و پرورش نخبگان فراهم کند.

نشریات دانشجویی در ایران قدمتی بیش از  85 سال دارد. هر چند بسیاری از منابع از نشریه « دانشجو»که در سال 1330 شمسی منتشر شده به عنوان اولین نشریه دانشجویی نام می برند. ولی موجودی آرشیو های مطبوعاتی از جمله آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی سالنامه ای با نام « مؤسسات علمی و فلاحتی کرج» را نشان می دهند که در سال 1315 شمسی توسط دانشجویان پایه دوم دانشکده فلاحت کرج به صورت سالانه، در تهران با موضوع کشاورزی و باغبانی منتشر شده که هدف آن ارائه گزارشات سالانه و شناساندن این مؤسسات به مجامع و محافل علمی بیان شده است. بنابراین طبق مستندات موجود این سالنامه را باید اولین نشریه ادواری دانشجویی ایران بدانیم.

آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی در طول بیش از 4 دهه فعالیت مستقل، وظیفه فراهم آوری تمام پیایندهای منتشر شده در کشور را به عهده دارد. در همین راستا شناسایی و جذب نشریات دانشجویی که بخش مهمی از تاریخ مطبوعات ایران را شکل می دهد، نیز از وظایف کارشناسان این آرشیو بوده و هست.  ثمره این تلاش ها جذب بیش از ده هزار عنوان نشریه دانشجویی کشور است که سبب شده اکنون بزرگترین آرشیو مطبوعات دانشجویی ایران در کتابخانه آستان قدس رضوی شکل گیرد و در حال ارائه خدمات تخصصی و پژوهشی  به محققان می باشد.

ادامه در فایل پیوست