نمایه سازی و چکیده نویسی مطبوعات
۱۳۹۵-۱۰-۰۵
فهرست ها و نمایه ها
فهرست مقالات، مقاله نامه، نمایه نامه، چکیده نامه، فهرست مقالات همایش ها و فهرست مندرجات مجلات و روزنامه ها از ابزارهای مهم در زمینة پژوهش و تحقیق هستند. این منابع در معرفی و دستیابی سریع به مقالات به منظور مبادلة اطلاعات و نشر پژوهش ها، نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند و از این طریق پژوهشگران می توانند بر وسعت و غنای مطالعه و تحقیق خویش بیفزایند.
بی شک کتابخانة آستان قدس رضوی در میان کتابخانه های ایران به لحاظ قدمت و نفاست و داشتن مجموعه ای عظیم و گرانقدر از مطبوعات از اهمیت خاصی برخوردار است. این کتابخانه در طول هزار سال سابقه تاریخی خود سرشار از نسخه های ممتاز و مجموعه های بی نظیری از جراید و مجلات شده است.
اهمیت نشریات ادواری که از مهم ترین منابع و مآخذ تحقیق است برهیچ فردی پوشیده نیست. بنابراین به منظور بالابردن سطح خدمات کمی و کیفی و گشودن درهای آن بر مردم، اداره مطبوعات آستان قدس رضوی سعی نموده تا از طریق گردآوری نمایه ها و فهرست مقالات، نقشی ارزنده در شناسایی مقالات داشته باشد و علاوه برآن کمک و یاوری برای پژوهشگران در بهره برداری از آنها باشد. بنابراین تهیه و معرفی این منابع در دستور کار گروه مطبوعات این سازمان قرار دارد.
مزایای تهیه فهرست مقالات و نمایه ها
1. در جهان سالیانه بیش از دو میلیون مقاله ی علمی به چاپ می رسد و اگر انسان بخواهد به گرد این انفجار اطلاعات برسد باید روزانه حداقل پنج هزار مقاله بخواند ! که مسلماً ناشدنی است. از این رو تهیة مقاله نامه ها، نمایه ها و فهرستهای مختلفی از روزنامه ها و مجله ها می تواند تا حدی این لجام گسیختگی را مهار کند.
2. قسمت عمده ای از مآخذ مراجعه در تحقیقات، منحصراً در مجله های علمی، فنی، ادبی و تاریخی یافت می شود، زیرا که مطالب تازه در علم و ادب قبل از این که در کتابها گنجانده شوند در مجلات چاپ می شوند و در معرض افکار و عقاید قرار می گیرند و چه بسا مطالب بسیار مفید و جالب علمی و ادبی که هرگز از صفحات مجلات خارج نشده و به کتابها راه پیدا نمی کند. به همین دلیل در مطالعات علمی اشاره به مآخذ مجله ها و روزنامه ها همیشه بیشتر از مراجع کتابی است. با توجه به هدف فوق و از میان برداشتن دشواریهای موجود بر سر راه پژوهشگران و پاسخگویی به نیاز آنها در کوتاهترین زمان، تهیه فهرستهای مختلفی از مقالات مجله ها و روزنامه ها ضروری است.
3. با توجه به برخی محدودیتها، مانند محدودیت نرم افزار نمایه که به صورت الکترونیکی شامل مقالات از سال 1377 به بعد است و نمایة ملی که تنها اطلاعات کتابشناختی مقالات 1372 به بعد را ارائه می دهد، تهیة اینگونه فهرستها، بخصوص فهرستهای تخصصی موضوعی، پژوهشگران را از سرگردانی نجات داده و بازیابی اطلاعات را آسانتر و سریعتر می کند.
4. با توجه به تک نسخه ای و یا قدیمی و نفیس بودن مجلات و روزنامه ها، تهیه این فهرستها علاوه برکمک به پژوهشگران از آسیب دیدن مطبوعات نیز جلوگیری می کند.
انواع نمایه ها و فهرست مقالات موجود در گروه مطبوعات
1. فهرست مقالات و نمایه های تخصصی که توسط ناشران منتشر می شوند:
این گروه از فهرستها به صورت تخصصی و در رابطه با یک موضوع خاص و یا یک نشریه خاص هستند که بصورت ویژه نامه و یا ضمیمه ای همراه با آخرین شماره مجلات منتشر می شوند مانند:
"فهرست مقالات ، اسناد نوشتاری، تاریخ شفاهی، کتابشناسی،گزارشات و نمایة اشخاص فصلنامة تاریخ معاصر ایران"، فهرست مقالات مجلة مشکوه، نمایة مقالات فصلنامة کتابداری و اطلاع رسانی، فهرست هشت سالة مجلة آئینة بینات، فهرست موضوعی مجلة الهیات و حقوق، فهرست مقالات مجلة پژوهشهای قرآنی، نمایة مقاله های فصلنامة آموزه، نمایة دهسالة مقالات چاپ شده در فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، نمایة مقالات مجلة جنگل و مرتع، نمایة مقالات بررسیهای حسابداری و حسابرسی، نمایة مجلة گلستان قرآن، فهرست مقالات موضوعی مجلة اندیشة حوزه، نمایة فصلنامة حکومت اسلامی، نمایة موضوعی چشم انداز ایران، فهرست مقالات مجلة حوزه، "نمایة مقالات، موضوعات و پدیدآورندگان فصلنامة حوزه و دانشگاه"، فهرست مقالات مجلة فقه، فهرست راهنمای دهسالة مجلة زبانشناسی، نمایة مجلة علوم سیاسی، فهرست جامع مجلة عصر پنجشنبه، نمایة سه سالة فصلنامة مطالعات راهبردی، نمایة مجلة رشد آموزش زیست شناسی، نمایة مقالات مجلة زیتون، نمایة فصلنامة رسانه، فهرست مقالات 58 شماره نشریة دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، نمایة 5 سالة کتاب ماه: ادبیات و فلسفه، فهرست مقالات مجلة گرافیک، فهرست موضوعی مقالات ماهنامة شهرداریها و فصلنامة مدیریت شهری، نمایة فصلنامة مطالعات ملی، نمایة مقالات منتشر شدة مجلة مصباح، فهرست موضوعی مقالات مجلة گزیده مدیریت، نمایة مقالات فصلنامة کتابداری و اطلاع رسانی، فهرست مقالات مجلة مشکوه، فهرست مقالات فرهنگی در مطبوعات ایران، فهرست مقالات جغرافیایی،" بولتن مرجع گزیده مقالات و متون درباره فلسفه فقه و قرآن پژوهی و دین واخلاق"، مقاله نامة امام علی(ع) ، مقاله نامة زن، فهرست قوانین و مصوبات فرهنگی ایران، فهرست تحلیلی مقالات حقوقی، سالنامة نمایه ها و چکیده های علوم تربیتی و روانشناسی ایران، فهرست مقالات جنگ تحمیلی در مطبوعات جمهوری اسلامی ایران، فهرست مقالات مربوط به خراسان، فهرست مقالات جغرافیای دفاع مقدس، رخدادهای زمینه ساز انقلاب، نمایة روزنامة اطلاعات.
2. فهرست مقالات و نمایه هایی که به صورت عمومی منتشر می شوند و شامل فهرست مقالات نشریات متعدد در دورة زمانی مشخصی می باشند:
این فهرستها توسط اشخاص حقیقی و یا حقوقی تهیه و چاپ می شود و در حکم یک منبع مرجع است و بر اساس نظمی موضوعی نگهداری شده و قابل بازیابی هستند .مانند:
فهرست مقالات فارسی ایرج افشار، چکیده تازه های تحقیق در دانشگاهها، چکیده مقالات علمی و فنی، بانک اطلاعات محققین و متخصصین کشور، چکیده پایان نامه های ایران و فارغ التحصیلان ایرانی خارج از کشور، راهنمای همایش های ایران و ...
3. نمایه ها و فهرست مقالات که برای نشریات و موضوعات فاقد نمایه و یا پر متقاضی گردآوری می شود. به این صورت که توسط گروه مطبوعات از فهرست مندرجات یا نمایة موضوعی مجله های پر مراجعه، تصویر تهیه می شود و به آنها کد بازیابی داده شده و در ترتیب الفبایی و یا موضوعی، چیده شده و در دسترس محققان قرار می گیرد. مانند:
ـــ نمایه های موضوعی: تئاتر، فیلمنامه، جغرافیای ممالک اسلامی، انیمیشن، سرود، ابراهیم حاتمی کیا، ادبیات داستانی،هنر، مدیریت، جامعه شناسی سیاسی، مطبوعات و قانون، مردم شناسی، زن در قرآن، روابط عمومی، انقلاب اسلامی ایران، نهج البلاغه، گفتگوی ادیان،تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ارتباطات اجتماعی، آسیای مرکزی قفقاز و روسیه، مدرنیته و رو شنفکری، عاشورا، امام خمینی(ره)، نمایة حدیثی سیرة سیاسی امام علی(ع)، علوم تربیتی و روانشناسی، اطلاع رسانی در نشریات خارجی، نمایه های علوم انسانی، فنآوری اطلاعات، اینترنت، اسلام و غرب، حدیث شناسی، معرفت دینی، امنیت و حقوق بشر، زن در مطبوعات ایران، سیاست، عشایر بعد از انقلاب اسلامی، پلورالیزم، مقاله شناسی موضوعی قرآن، مقالات قرآنی به زبانهای اروپایی، فرق و مذاهب، سیره معصومین و تاریخ تشیع، آموزش و پرورش تطبیقی، فرهنگ و آسیب شناسی فرهنگی، روحانیت و حوزه علمیه، نماز جمعه در نشریات جمهوری اسلامی ایران، مقالات نشریات فارسی زبان خارج از کشور، مقالات ادبی و دینی، سخنان رهبر انقلاب در سالهای 1360-1368در روزنامة جمهوری اسلامی، آثار استاد شهید مطهری یا کارنامة مطهری ، مقاله نامة کتابداری و اطلاع رسانی
ــ فهرست مندرجات و مقالات مجلات: اطلاع رسانی، آینده، الهیات و حقوق، آینة پژوهش، برنامه و بودجه، ادبستان، بندر و دریا، آب و فاضلاب، اصول بهداشت روانی، اطلاعات علمی، اقتصاد اسلامی، اندیشة حوزه، بازاریابی، پژوهشنامة بازرگانی، پژوهش و سازندگی، پژوهش و سازندگی، پژوهش و سنجش، پیام زن، استعدادهای درخشان، تاریخ علوم عربی و اسلامی، تدبیر، تعلیم و تربیت، ایران شناسی، ایران نامه، تاریخ اسلام، تعلیم و تربیت استثنایی، تماشا، پژوهش در علم و صنعت، جادة ابریشم، جهاد، جهان کتاب، حسابدار، حقوق زنان، خاورمیانه، دادرسی، حوزه و دانشگاه، دانش انتظامی، دانشکدة پزشکی اصفهان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران، درسهایی از مکتب اسلام، جنگل و مرتع، رازی، رشد معلم، روانشناسی، فقه اهل بیت، کانون وکلا، دانشکدة ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، فرهنگ خراسان، کیهان فرهنگی، فیلم، کانون بانکها، صحیفة مبین، سخن، کتاب ماه:(کودک و نوجوان، هنر، علوم اجتماعی، کلیات، تاریخ و جغرافیا، ادبیات و فلسفه)، نامة فرهنگستان، معماری و شهر سازی، معمار، معماری و فرهنگ، کیهان اندیشه، گنجینة اسناد، کتابداری، نوین پزشکی، نامة آستان قدس، هنر و مردم، میقات حج، کتاب نقد، کامپیوتر جوان، نامة بهارستان، مهندسی عمران و ...
4. نمایه و فهرست مندرجات روزنامه های قدیمی مانند: روزنامة تربیت، حبل المتین، کاوه، شکوفه به انضمام دانش، روزنامة ملتی (ملت سنیّة ایران) و مرآت السفر.
مقالات
دسترسی سریع و آسان به اطلاعات برای محققان که بتوانند نیاز های اطلاعاتی خود را در انجام پژوهش ها و تحقیقات مرتفع سازند از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این راستا ارائه فهرست مقالات موضوعی در حوزه های مختلف از جمله راهکارهایی است که می تواند موثر واقع شود و این امر توسط کتابخانه ها و آرشیو ها باید مدیریت گردد تا اطلاعات دقیق و کاملی بر اساس نیاز اطلاعاتی مراجعان در دسترس آنها قرار گیرد. پایگاههای مقالات بر روی نرم افزارهای کتابخانه ای و اپک کتابخانه ها کمک بسیار موثری برای دستیابی به اطلاعات توسط محققان می باشد. گروه مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با ایجاد سه پایگاه موضوعی بر روی نرم افزار سیمرغ سعی در پاسخگویی سریع و آسان به محققان کشور دارد. این پایگاهها عبارتند از:
- پایگاه مقاله نامه امام علی(ع): کتاب مقاله نامه امام علی (ع) بر اساس نشریات موجود در آرشیو مطبوعات سازمان در سال 1380 چاپ شده است. به منظور سهولت دستیابی به اطلاعات آن ، اطلاعات کتابشناختی کلیه مقالات، مطالب مندرج در نشریات در ارتباط با زندگینامه،آثار و شرح حال امام علی(ع) در این پایگاه قرار گرفته است. این پایگاه شامل 6057 رکورد است.
پایگاه مقاله نامه امام رضا(ع): کتاب مقاله نامه امام رضا (ع) بر اساس نشریات موجود در آرشیو مطبوعات سازمان در سال 1387 در 2 جلد انتشار یافته است. به منظور سهولت دستیابی به اطلاعات آن ، اطلاعات کتابشناختی کلیه مقالات مرتبط با زندگینامه، شرح حال، فضایل و مناقب، کرامات، سخنان و فرمایشات، آثار منسوب، زیارت، حرم و بارگاه امام هشتم(ع) در آن قرار گرفته است. این پایگاه شامل 6585 رکورد است.
چکیده نامه مقالات خراسان: این پایگاه در حوزه مقالات مربوط به شهرهای استان خراسان،آثار تاریخی، فرهنگ و آداب و رسوم این شهرها و مقالاتی مرتبط با امام هشتم(ع) و حرم و بارگاه این امام همام می باشد. مجموع فهرست مقالات تهیه شده که در این پایگاه قرار دارد 2753 رکورد است.
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.
