اسناد عدلیۀ دورۀ قاجار رونمایی شد

هم‌زمان با هفتۀ قوۀ قضائیه مجموعه‌ای از اسناد عدلیۀ دورۀ قاجار موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی رونمایی شد.

به گزارش گنجینۀ رضوی، در چهاردهمین سه‌شنبۀ فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و هم‌زمان با هفتۀ قوۀ قضائیه، مجموعه‌ای از اسناد عدلیۀ این مرکز، متعلق به امجد السلطان، معاون وزارت عدلیه در سال‌های 1325 تا 1329 قمری رونمایی شد. این اسناد که بیش از 7هزار صفحه است، شامل نامه‌نگاری‌های او با وزراء، رؤسا و کارکنان محاکم عدلیه است و بیشترین حجم آنها مربوط به حوزۀ تهران است.

اسنادی از شکل‌گیری اولین قوۀ قضاییۀ مستقل در ایران معاصر

مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در مراسم رونمایی، این اسناد را اولین اسنادی دانست که روند شکل‌گیری یک قوۀ قضائیۀ مستقل را در تاریخ معاصر ایران نشان می‌دهد. دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی تصریح کرد: اهمیت این اسناد از این جهت است که منشاء آنها به میرزا محمدخان حسینی صدر، ملقب به امجدالسلطان می‌رسد که معاون وزارت عدلیه بوده است. وی افزود: این اسناد در یک دورۀ چهار پنج ساله نشان می‌دهد که نیازها و درخواست‌های مردم در ابتدای این دوره چه بوده است.

وی با بیان اینکه در انقلاب مشروطه یکی از مهم‌ترین درخواست‌های مردم ایجاد یک عدلیۀ مستقل از پادشاه بوده است، اظهار داشت: شاید بتوان گفت یکی از نمادهای تأثیر مشروطه در اواخر دورۀ قاجار در همین اسناد نمایش داده می‌شود که در این دوره یک تحول بزرگ به دلیل درخواست‌های آن زمان شکل گرفت.

حسن‌آبادی همچنین تأکید کرد: بحث قضا و عدالت در کشور ما در هر دورۀ تاریخی از یک ساختار مذهبی برخوردار بوده است. وی اعلام کرد: این اسناد که از مجموعه اسناد خریداری از آقای گلبن در سال 1382 است، در مرکز اسناد آماده سازی و سازماندهی شده و در اینترنت هم قابل جستجو است.

فرمان محمدعلی‌شاه قاجار

همچنین کارشناس نمایه‌سازی و طبقه‌بندی اسناد آستان قدس رضوی در این مراسم به معرفی اسناد رونمایی شده پرداخت و اظهار داشت: محتوای این مجموعه اسناد به جهت دارا بودن اطلاعاتی مفید و جامع راجع به سیستم قضایی دورۀ قاجار، نمودار و چارت داخلی تشکیلات عدلیه، شرح و وظایف محاکم و کارکنان آن، محل جغرافیایی هریک از محاکم در شهرها، نحوۀ رسیدگی به پرونده‌های دعاوی، موضوع اختلاف، شناسایی رجال دولتی و محلی و بخشی از تاریخچۀ عدلیۀ ایران مهم است.

اعظم نظرکرده، بیان کرد: مکاتبۀ عده‌ای از تجار سبزوار با رئیس عدلیۀ خراسان جهت تسریع تأسیس شعبۀ عدلیه در این شهر در سال 1327 و با شمارۀ سند 1/61192، مکاتبۀ وزارت عدلیه با پرنس دادیان، مستشار وزارت عدلیه، مبنی بر انتصاب مشارالیه به سمت مستشاری کل وزارتخانۀ مزبور جهت انجام اصلاحات اساسی به تاریخ 1328قمری و شمارۀ سند 2/59739، سواد فرمان احمدشاه قاجار و تصویب وثوق‌الدوله وزیر عدلیه مبنی بر انتصاب میرزامحمدخان امجدالسلطان به معاونت عدلیه به تاریخ 1327قمری و شمارۀ سند 4/51640 و سواد فرمان محمدعلی شاه قاجار و تصویب مهدی قلی‌خان مخبرالسلطنه وزیر عدلیه اعظم مبنی بر انتصاب میرزامحمدخان امجدالسلطان به معاونت اول وزارت عدلیه در تاریخ 1326قمری و شمارۀ سند 3/51640، برخی از اسناد رونمایی شده است.

لازم به ذکر است میرزا محمدخان حسینی صدر، ملقب به امجدالسلطان، فرزند میرزا محمدعلی صدرالممالک، متولی‌باشی آستان قدس رضوی در سال‌های 1303 تا 1306 و 1313 تا 1314 قمری است. پدربزرگ وی میرزا محمدحسین‌خان قزوینی عضدالملک و همچنین برادر امجدالسلطان به نام میرزا شفیع نیز متولی باشی آستان قدس رضوی بوده‌اند.

گفتنی است این اسناد به مدت یک هفته در قالب نمایشگاه در محل گنجینۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر در معرض نمایش عموم قرار دارد.