نشریات اولین شهرداری‌های ایران در گنجینۀ رضوی
مجموعه‌ای از نشریات ارزشمند مربوط به اولین شهرداری‌های ایران در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که به مناسبت روز شهرداری‌ها مورد استقبال ویژه قرار گرفته است.
به گزارش گنجینۀ رضوی، کارشناس‌مسئول مخازن مطبوعات آستان قدس رضوی از وجود نشریات نفیسی مربوط به اولین بلدیه‌های (شهرداری‌های) ایران در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی خبر داد.
مهدی درخشان با بیان این‌که از نظر لغوی «شهرداری» به معنای سازمان ادارۀ شهر است و پیشینۀ شهرداری به دوران شهرنشینی برمی‌گردد، احتسابیه را نخستین نهاد رسمی برای رسیدگی به امور عمومی شهرها عنوان کرد و افزود: از دوران اسلامی تا دورۀ قاجاریه، مدیریت شهرها با کلانتر، داروغه و محتسب بوده و تا قبل از 1286 شمسی، اداره‌ای به نام احتسابیه وجود داشت که اعضای آن را محتسب می‌گفتند و وظایفی شبیه بلدیه را انجام می‌دادند.
وی به نخستین روزنامه‌ای که با نام بلدیه چاپ شد، اشاره کرد و گفت: بلدیۀ تهران با امتیاز مرتضی موسوی دزفولی و مدیریت ابوالقاسم‌خان همدانی از صفر سال 1325 قمری (1285 شمسی) منتشر شد که اولین شمارۀ آن 40 روز پیش از تصویب قانون بلدیه با چاپ سربی و به طور هفتگی در 8 صفحه منتشر شد.
درخشان افزود: روزنامۀ بلدیه با هدف درج اخبار شهر، تلاش برای تأسیس ادارۀ بلدیۀ تهران شهرداری و پس از آن، انعکاس صورت جلسات بلدیه انتشار یافت که در حال حاضر بیش از 14نسخه از این روزنامۀ نفیس در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است.
وی ادامه داد: خرداد 1300 شمسی، عباس خلیلی مجله‌ای دیگر به نام بلدیۀ تهران منتشر کرده است که تا سال 1303 منتشر شده و 34 شماره از این نشریۀ نفیس در کتابخانه آستان قدس رضوی در دسترس پژوهشگران و محققان است.
درخشان انجمن بلدیۀ اصفهان را دومین نشریۀ بلدیه دانست و گفت: عنوان این نشريۀ هفتگی در ابتدا «فرج بعد از شدت» بوده که عنوان نشريه از شمارۀ 7 (شوال 1325ق) انجمن بلدیۀ اصفهان شد و 9 شماره از این نشریۀ نفیس در گنجینۀ مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است.
وی از بلدیۀ اصفهان نام برد و افزود: روزنامه‌ای خبری وابسته به بلدیۀ اصفهان بود که به مدیریت و نویسندگی میرزاعباس‌خان چهارمحالی دهکردی، متخلص به شیدا در ذیحجه سال 1325 قمری به صورت هفتگی با چاپ سنگی در اصفهان منتشر شد و هدف از آن، انعکاس اخبار و مذاکرات انجمن بلدیه بود که شماره‌ای از آن در گنجینۀ مطبوعات موجود است.
درخشان به اولین نشریۀ بلدیه یا شهرداری مشهد که به خط نسخ و چاپ سنگی هفته ای یک‌بار توسط محمدصادق تبریزی چاپ می‌شد، اشاره کرد و گفت: بلدالامین از محرم 1328 قمری در مشهد منتشر شد که 5 ماه بیشتر دوام نیاورد ولی یکی از مهم‌ترین روزنامه‌های دورۀ مشروطه مشهد است. مذاکرات انجمن بلدی مشهد را به صورت منظم چاپ کرده و اخبار و اطلاعاتی که در آن درج شده به واسطه نبود اسناد خاص از روند شکل‌گیری بلدیۀ مشهد در نوع خود جالب توجه و مهم است.
وی ادامه داد: متأسفانه بسیاری از شماره‌های این روزنامه نایاب است و تنها 6 شماره از نسخه‌های منتشر‌شدۀ آن تاکنون دیده شده که اصل و تصویر برخی از آن‌ها در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است و به‌تازگی به مناسبت روز شهرداری‌ها این نشریه در برنامۀ سه‌شنبه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی رونمایی شد.
درخشان در پایان یادآور شد: آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی به عنوان یکی از غنی‌ترین آرشیوهای ایران، موفق به جذب بیش از 125 عنوان نشریه وابسته به شهرداری‌های کشور شده که مورد استفادۀ محققان قرار می‌گیرد. در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی تعداد 8 عنوان مهم از نشریات نفیس وابسته به اداره‌های بلدیه وجود دارد که در دورۀ قاجار منتشر شده‌اند.
گفتنی است که در 19 خرداد 1286 خورشیدی مطابق با 20ربیع‌الثانی 1325 قمری، «قانون بلدیه» توسط مجلس شورای ملی تصویب گردید. پس از تشکیل بلدیه، داشتن روزنامه و نشریه‌ای که بتواند اخبار شهرها را به اطلاع عموم برساند، همیشه از دغدغه‌های ادارات بلدیه بوده است؛ به همین دلیل بلدیه‌های کشور به‌تدریج صاحب نشریه شدند که بلدیۀ تهران و بلدیۀ اصفهان، از نخستین آن‌هاست.