نقد کتاب خاطرات اولین اسیری که از زندان عراق فرار کرد
شصت‌ویکمین نشست نقد ادبی شمس، کتاب «نام: سیدرضا» را که بر اساس خاطرات اولین اسیر فراری از زندان عراق تنظیم شده است، با حضور راوی و نویسندۀ اثر مورد بررسی قرار داد.
به گزارش گنجینۀ رضوی، شصت‌ویکمین نشست ادبی شمس، به نقد و بررسی کتاب «نام: سیدرضا» پرداخت. این کتاب براساس خاطرات «سیدرضا موسوی»، اولین اسیری که از زندان عراق فرار کرد، به قلم «رضا جمشیدی» به همت انتشارات سورۀ مهر وابسته به حوزۀ هنری در 264 صفحه تنظیم شده است. این نشست، با حضور مدیرعامل نشر سورۀ مهر، رئیس حوزۀ هنری کرمانشاه، راوی و نویسندۀ اثر و جمعی از منتقدین و نویسندگان مشهدی و عموم علاقه‌مندان در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد.
در ابتدای این دورهمی، نویسندۀ این اثر به ایراد سخن پرداخت و گفت: تاکنون 14 کتاب چاپ‌شده دارم و علاقه‌ای که به ادبیات دارم و کمبودی که در ثبت خاطرات جبهۀ غرب احساس کردم، مرا به سمت خاطره‌نویسی در این حوزه سوق داد.
دکتر آزادی، مسئول حوزۀ هنری کرمانشاه، با بیان این‌که شهر کرمانشاه شهریست که اولین و آخرین گلوله‌های جنگ آنجا شلیک شد، گفت: این منطقه حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و حتی دختران دهۀ شصتی که آن زمان کودک بودند، خاطرات زیادی از درگیری‌های آن روزها دارند.
در ادامه، ابتدا مدیر اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در نقد این اثر با بیان این‌که به طور کلی کتابهای جنگ جذّاب‍ند و این اثر هم با نثری ادبی، جذاب بود گفت: تبدیل خاطرات جنگ به آثار داستانی ساده نیست و پیداست که نویسنده در این زمینه مهارت و تجربه داشته است. دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی ذهنیت پویا و دقیق، صداقت و عدم اغراق راوی را از ویژگی‌های مثبت کتاب دانست و گفت: راوی، نقطه‌ثقل کتاب است و در این کتاب هم آن‌چنان رویدادها دقیق نوشته شده و خاطرات مثبت و منفی در کنار هم آمده که انگار خود راوی خاطرات روزنوشتش را ثبت کرده است. وی از نکات حائز اهمیت کتاب را زمان آن دانست که مربوط به وقایع قبل جنگ است و تصریح کرد: بیش از 90 درصد کتب دفاع مقدس مربوط به بعد جنگ و وقایع بعد از سال 59 است؛ در‌صورتی‌که وقایع سال‌های 57 تا 59 اهمیت زیادی دارد و نقطۀ کور تاریخ ماست که باید جدی‌تر به آن پرداخته شود. حسن‌آبادی با بیان این‌که تاریخ شفاهی و خاطره‌انگاری هر دو ارزش و اهمیت و مخاطبان خود را دارد اما مشخص نیست که این کتاب از کدام نوع است، افزود: جلد خوب و گویا نکتۀ مثبت کتاب است و کوتاه و مختصربودن مقدمه، عدم توجه به گویش شخصیت‌های روایت، خلاصه‌بودن زندگی‌نامۀ نویسنده و نبود ارجاعات کافی برای اعلام جغرافیایی را باید از نکات منفی آن دانست.
در ادامه علی براتی گجوان با بیان این‌که شاید خاطره پایین‌ترین سطح ادبیات باشد اما آنچه آن را شاخص می‌کند، مستندبودن آن است اضافه کرد: تعبیر مستند داستانی، درست نیست؛ چون داستان یعنی تخیل و اگر اثری داستانی باشد حتماً تخیل در آن راه داشته است. این نویسنده و منتقد مشهدی با ابراز این‌که نویسنده در برابر هر واژه‌ای که استفاده می‌کند مسئول است، افزود: صداقت راوی که نمی‌خواهد از خود یک بت بسازد، از نکات مثبت کتاب است که خواننده را با خود همراه می‌کند.
در خلال برنامه، یکی از خوانندگان کتاب هم با بیان این‌که روایت ریتم تندی دارد اما روان است و مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌کند، توضیح داد: هیچ توضیحی زائد نبود اما برخی قسمت‌ها نیاز به توضیح بیشتری داشت که علامت سؤال در ذهن خواننده ایجاد می‌کند و باید بیشتر به جزئیات آن پرداخته می‌شد. مرضیه مختاری افزود: صداقت راوی از نکات شاخص کتاب است که سعی نکرده از خود چهره‌ای متدیّن و انقلابی نشان دهد و مثبت و منفی را باهم روایت کرده است.
در پایان، راوی اثر با این توضیح که هیچ اثر انسانی مبرّا از خطا نیست، توضیح داد: قبول دارم که مقدمه باید کامل‌تر نوشته و به اعلام جغرافیایی بیشتر پرداخته می‌شد اما از نظر من انتشارات طراحی جلد بهتر و جذاب‌تری می‌توانست برای این کتاب تهیه کند. سیدرضا موسوی خاطرنشان کرد: اگر کار مثبتی در طول سال‌های عمرم انجام دادم، از عنایت امام رضا(ع) بوده است و حالا هم همین که از برکت این کتاب، به پابوس حضرت رضا(ع) آمدم، برایم بسیار مایۀ خشنودی و سپاس است.