1 بهمن/درگذشت علامه حاج حسن طباطبایی قمی در مشهد( 1428- ق)
آیت الله حاج حسن طباطبایی قمی فرزند ارشد آیت الله العظمی حاج سید حسین طباطبایی قمی، از علمای حوزه علمیه مشهد که سال‌ها مشغول تدریس و تبلیغ بود، در روز سوم صفر سال 1329 قمری در شهر نجف اشرف دیده به جهان گشود.
ایشان در جوانی به همراه پدرش و به درخواست اهالی خراسان و سفارش میرزا محمد تقی خان شیرازی، به مشهد مقدس مهاجرت نمود و تحصیلات خویش را در آن شهر آغاز نمود. وی در وقایع قیام مسجد گوهرشاد در سال 1314 شمسی در شهر مشهد که نسبت به تغییر لباس و کشف حجاب روی داد، به عنوان اعتراض به همراه پدر بزرگوارش عازم تهران شد و پس از آنکه به دستور رضا خان به عتبات تبعید شدند، از سوی پدر مامور جمع‌آوری خانواده و رساندن ایشان به عراق گردید. از این رو نامه‌ای برای محمود جم نخست‌وزیر وقت تنظیم نمود و از ایشان خواست تا ارز مورد نیاز را در اختیار خانواده قمی قرار دهد.
آیت الله حاج آقا حسن قمی پس از ورود به عراق، سالیان زیادی در حوزه‌های علمیه کربلا و نجف اشرف از محضر اساتید و مراجع بزرگی مانند میرزای نائینی، ضیاء الدین عراقی، محمد حسین اصفهانی و دیگران شاگردی نمود و به مقام اجتهاد و مرجعیت نائل گردید.
ایشان پس از رحلت پدر خود، جهت اداره حوزه علمیه مشهد و تربیت فضلای دینی به زادگاه خویش بازگشت و به تدریس و تربیت طلاب علوم دینی مشهد مشغول شد. آیت الله قمی در حوزه علمیه مشهد به تدریس درس خارج فقه و اصول و تفسیر پرداخت. در جلسات درس تفسیر ایشان که با موضع‌گیری و سخنان شدید وی علیه رژیم پهلوی همراه بود، شخصیت‌هایی مانند مقام معظم رهبری، آیت الله واعظ طبسی، آیت الله محامی و آیت الله شهید هاشمی‌نژاد شرکت می‌کردند. ایشان بعد از مدتی به عنوان امام جماعت مسجد گوهرشاد انتخاب شدند؛ به همین دلیل از ابتدای مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی، وی از پیشگامانی بود که در تمامی مراحل نهضت اسلامی مردم ایران همگام با سایر مراجع و علمای بزرگ و مبارز، نقش مهمی در پیشبرد انقلاب اسلامی ایفا نمود.
آیت الله قمی در جلسه‌ای که برای عواقب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در منزل آیت الله میلانی تشکیل شده بود، سید جلال تهرانی استاندار خراسان را تهدید کرد که در صورت عدم لغو تصویب نامه، مردم را به تحصن در مسجد گوهرشاد دعوت خواهد کرد. به دنبال تحریم عید سال 1342 شمسی از طرف حضرت امام خمینی(ره) و اعلام عزای عمومی، نیروهای نظامی و امنیتی خراسان به مجلس عزاداری که به همین مناسبت با حضور ایشان و آیت الله میلانی برگزار شده بود، حمله کردند.
موضع‌گیری‌های قاطع آیت الله حاج آقا حسن قمی باعث شد که قبل از فرا رسیدن محرم 1342 شمسی و 15 خرداد، ساواک مشهد در گزارشی پیشنهاد کند که ایشان به علت اینکه هسته اصلی تشنج در شهر مشهد می‌باشد، تبعید گردد و بالاخره وی در روز 15 خرداد سال 1342 شمسی در برگشت از مسجد گوهرشاد توسط نیروهای امنیتی رژیم پهلوی دستگیر و به تهران منتقل گردید.
ایشان در تهران به همراه حضرت امام خمینی(ره) چند روز زندانی شدند و پس از مدتی به زندان عشرت آباد منتقل گردیدند. وی پس از آزادی از زندان به مبارزات خود علیه رژیم ادامه داد. به دنبال تبعید حضرت امام خمینی(ره) از ایران و انتشار خبر آن در مشهد، به همراه علمای مبارز به اعتراض پرداختند. ایشان همچنین با پخش تصویب قانون حمایت از خانواده در سال 1345 شمسی، آن لایحه را مخالف شرع دانست. او با ارسال تلگرافی به هویدا ضمن اعتراض به اقدام وزیر دادگستری از تقدیم چنین لایحه‌ای به مجلس، بعضی از مفاد آن را در زمینه ازدواج و طلاق مخالف احکام شرع و قرآن اعلام کرد و از هویدا خواست تا لایحه مذکور را پس بگیرد. پس از این جریانات رژیم پهلوی تصمیم گرفت که آیت الله قمی را از محل اقامتشان دور کند و به همین دلیل در سال 1346 شمسی ایشان را از مشهد به زاهدان و خاش تبعید نمود. وی بعد از چهارده ماه اقامت در خاش به کرج منتقل شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی در آنجا ماند و در حصر کامل و مراقبت ویژه قرار گرفت.
ایشان بعد از پیروزی انقلاب به مشهد بازگشتند و بعد از وفات در دارالزهد حرم رضوی به خاک سپرده شدند. آیت الله طباطبایی قمی، آثار علمی متعددی از خود به یادگار گذاشت که از جمله آن‌ها کتاب الحج( 3 جلد)، حاشیه بر عروه الوثقی، تقریرات درس اصول میرزای نائینی، رساله عملیه و مناسک حج ایشان می‌باشد.
منبع: مشاهير حوزه علميه خراسان: نگاهي به زندگينامه و خاطرات علما و بزرگان حوزه علميه خراسان/ عليرضا نوروزي؛ با همکاري و نظارت: مجتبي نوروزي.- مشهد: نسيم رضوان، ۱۳۹۰.