25فروردین/ روز بزرگداشت عطار نیشابوری
عطار در کدکن از روستاهای بسیار قدیمی نیشابور متولد شد. در مور ولادت وی سند قاطعی در دست نیست. بعضی حدود 540 را به حقیقت نزدیک‌تر یافته‌اند. در آثار او و در اسنادی که درباره او موجود است، از تحصیلات، سفرها و جزئیات زندگیش اطلاع روشنی در دست نیست. چون نیشابور در عصر او مرکز فرهنگی بزرگی بوده و یکی از مراکز علمی و ادبی تمام عالم اسلامی، بنابراین نیازی نبوده تا عطار برای کسب دانش به شهرها و نواحی دیگر سفر کند.
در میان سه شاعر برجسته تصوف ایرانی، یعنی سنایی، عطار و مولوی، عطار تنها کسی است که با دربار هیچ رابطه نداشته است؛ برخلاف سنایی که مقدار زیادی از عمرش را به مداحی گذرانده و برخلاف مولانا که طبق اسناد زندگی‌نامه و نامه‌هایش با دربارهای عصر خود رابطه داشته و آنها به او ارادت ورزیده‌اند. فرجام عطار نیز مانند بسیاری از جوانب زندگیش روشن نیست. در مورد وفات وی مورخان سال‌های 618ه.ق، 607 و 610 را ذکر کرده‌اند.
آثار عطار:
عطار خود در مقدمه مختارنامه که آن را در آخرین مراحل عمر خویش تدوین کرده است، آثار خود را نام می‌برد. در آنجا او علاوه بر مختارنامه از چهار منظومه دیگر نام می‌برد:
اسرار نامه، مقامات الطیور یا منطق‌الطیر، خسرونامه یا الهی نامه و مصیبت نامه.
منطق الطیر: یکی از برجسته‌ترین آثار عرفانی در ادبیات جهان است و شاید بعد از مثنوی جلال‌الدین مولوی، هیچ اثری در ادبیات منظوم عرفانی، در جهان اسلام به پای این منظومه نرسد. این منظومه، توصیفی است از سفر مرغان به سوی(( سیمرغ)) و ماجراهایی که در این راه بر ایشان می‌گذرد و دشواری‌های راه و انصراف بعضی دیگر و سرانجام، رسیدن(( سی مرغ)) از آن جمع انبوه به زیارت(( سیمرغ)). در این منظومه لطیف‌ترین بیان ممکن از رابطه حق با خلق و دشواری‌های راه سلوک عرضه شده است.
اسرارنامه: منظومه‌ای است مشتمل بر حکایات کوتاه عرفانی( 98 حکایت) که در 23 مقاله تدوین شده است.
مصیبت‌نامه: سفری است منظوم و روحانی به قلمرو عالم بالا؛ از مسیری غیر از آن که مرغان رفتند( بدون هفت وادی). اما به سوی همان مقصد منطق‌الطیر و پایان هر دو سفر یکی است.
مختارنامه: مجموعه رباعیات عطار، مشتمل بر حدود دو هزار و سیصد رباعی که عطار آن را در 50 باب تدوین کرده است.
خسرونامه: این کتاب جای بحث و بررسی دارد. تا چند سال پیش کتابی با همین نام یا گل و هرمز که منظومه عاشقانه‌ای بود، جزو آثار عطار شمرده می‌شد، اما دکتر شفیعی کدکنی در مقدمه کتاب مختارنامه با اقامه دلایل مستند ثابت کرده که آنچه با نام خسرونامه( یا گل و هرمز) معروف است و چندین بار به نام عطار چاپ شده، از عطار نیست. خسرونامه اصیل که از آن عطار است، همان الهی‌نامه معروف است که داستان پادشاهی است با فرزندانش. نام الهی‌نامه را که بعدها کاتبان بر آن افزوده‌اند، به دلیل شعرهای بسیاری است که در پایان منظومه، با کلمه(( الهی)) آغاز می‌شود؛ همانند منطق‌الطیر که قبلا به مقامات‌الطیور مشهور بوده و نام منطق‌الطیر را کاتبان بعدی بر آن نهاده‌اند.
دیوان غزلیات و قصاید: دیوان عطار از متداول‌ترین دیوان‌های شعر فارسی است که از همان قرن هفتم مورد علاقه دوستداران شعر عرفانی بوده است.
تذکره‌الاولیاء: تذکره، نامه‌ای از صوفیان و عارفان با نثری بسیار زیبا که جزء درخشان‌ترین و گران‌بهاترین اسناد ادبیات صوفیانه فارسی است.
منبع: از سي مرغ تا سيمرغ (گزيده منطق‌الطير عطار نيشابوري)/ محمدرضا يوسفي؛ ويراستار: حسين حبيبي.- قم: جامعة المصطفي(ص) العالمية، انتشارات بين‌المللي المصطفي (ص)، 1۳۸۹ .