1 اردیبهشت/ روز بزرگداشت سعدی

مشرف الدین مصلح بن سعدی شیرازی از بزرگان و نوابغ شعر و ادب ایران است که در حدود سال 606 در شیراز متولد شد. پدرش در دستگاه دیوانی اتابک سعد بن زنگی، فرمانروای فارس شاغل بود. سعدی در کودکی پدرش را از دست داد. سعدی در دوران کودکی با علاقه زیاد به مکتب می‌رفت و مقدمات علوم را می‌آموخت. هنگام نوجوانی به پژوهش و دین و دانش علاقه فراوانی نشان داد. به علت اوضاع نابه سامان ایران در پایان دوران سلطان محمد خوارزمشاه و به خصوص حمله سلطان غیاث الدین، برادر جلال الدین خوارزمشاه به شیراز، این شاعر بزرگ  به بغداد رفت و در مدرسه نظامیه به کسب فضائل پرداخت. در آنجا از آموزه‌های امام محمد غزالی بیشترین تاثیر را پذیرفت.
سعدی به علت شوق جهانگردی و نیز به علت کشمکش‌های بین خوارزمشاهیان و اتابکان فارس و هجوم مغول، به سفری طولانی پرداخت که در حدود سی یا چهل سال طول کشید و بغداد و سوریه و مکه را تا شمال آفریقا گشت و در آثار خود از سفر به کاشغر و هند و ترکمنستان نیز سخن گفته است.
سعدی در حدود 655 قمری به شیراز بازگشت و در خانقاه ابو عبدالله بن خفیف مجاور شد. حاکم فارس در این زمان اتابک ابوبکر بن سعد زنگی بود که برای جلوگیری از هجوم مغولان به فارس به آنان خراج می‌داد و یک سال بعد در فتح بغداد به دست مغولان به آنان کمک کرد. 
در دوران ابوبکر بن سعد بن زنگی، شیراز پناهگاه دانشمندانی شده بود که از دم تیغ تاتار جان سالم بدر برده بودند. در دوران وی سعدی مقام ارجمندی در دربار به دست آورده بود. در آن زمان ولیعهد مظفر الدین ابوبکر به نام سعد بن ابوبکر که تخلص سعدی هم از نام اوست به سعدی ارادت بسیار داشت. سعدی بوستان را که سرودنش در سال 655 به پایان رسید، به نام بوبکر سعد کرد. هنوز یک سال از تدوین بوستان نگذشته بود که در بهار سال 656 دومین اثرش گلستان را به نام ولیعهد سعد بن ابوبکر زنگی نگاشت. 
سعدی را هم جزء شاعران درجه اول ایران می‌توان محسوب کرد و هم از نویسندگان بارز و استاد نثر مسجع دانست. وی در انواع شعر مانند قصیده، غزل، قطعه، رباعی، ترجیع‌بند و ترکیب‌بند مهارت کامل داشت. اما می‌توان گفت از زمان سعدی است که غزل در ردیف اول شعر فارسی قرار گرفته است و به ویژه سخن سعدی در غزل به حد اعلای لطافت و زیبایی رسیده است که دارای روانی و صنعت سهل و ممتنع می‌باشد.
از جمله آثار سعدی می‌توان دیوان غزلیات، بوستان، گلستان، قصاید و ملمعات، رباعیات و ترجیعات را نام برد. مجموع آثار سعدی را کلیات سعدی گویند.
چون آثار سعدی نتیجه تجربیات و مطالعات و مشاهدات او در سفرهای طولانی است، از اینرو بسیار سودمند و پر معنی و در نهایت درجه اهمیت است. این آثار هم شامل نکات اخلاقی و پند و موعظه است و هم دارای مضامین عاشقانه و لطیف می‌باشد. آثار سعدی به زبان‌های خارجی ترجمه شده و موجب شهرت جهانی وی گردیده است.
در ادامه توضیحاتی از معروفترین آثار سعدی بیان شده است:
بوستان: بوستان کتابی است منظوم در بحر متقارب که سعدی آن را در سال 655ه.ق به پایان برده است. این کتاب در ده باب تالیف و تقدیم به بوبکر بن سعد زنگی شده است. از جمله باب‌های این کتاب می‌توان احسان، تواضع و غیره را نام برد.
گلستان: گلستان کتابی است که سعدی یک سال پس از اتمام کتاب بوستان، به نثر آهنگین فارسی در هشت باب سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فوائد خاموشی، عشق و جوانی، ضعف و پیری، تاثیر تربیت و آداب صحبت نوشته است.
غزلیات: غزلیات سعدی در چهار کتاب طبیعات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم گردآوری شده است.
مواعظ: مواعظ آخرین اثر سعدی و در ضمیر بهترین آثار سعدی است شعر بنی آدم از مشهورترین شعرهای اوست. این شعر بر سر در تالار ملل مقر سازمان ملل متحد در نیویورک و نیز یونسکو نقش بسته است.
سعدی در خانقاهی که اکنون آرامگاه اوست و در گذشته محل زندگی او بود، به خاک سپرده شد که در 4 کیلومتری شمال شرقی شیراز، در دامنه کوه فهندژ، در انتهای خیابان بوستان و در کنار باغ دلگشا است.
مرکز سعدی‌شناسی ایران از سال 1381 روز اول اردیبهشت ماه را روز سعدی اعلام نمود و در اول اردیبهشت 1389 و در اجلاس شاعران جهان در شیراز، نخستین روز اردیبهشت ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی نامگذاری شد.
منبع:
1-    مشاهير ايران زمين/ به‌کوشش امير بهنام.- تهران: پاسارگاد، ‎۱۳۹۵.
2-    زندگینامه شاعران و دانشمندان/ تالیف مصطفی رحیمی‌نیا.- تهران: جهان آرا، 1387.