24 اردیبهشت/ لغو امتیاز تنباکو به فتوای آیت الله میرزا حسن شیرازی

فتوای تاریخی این مرجع عالم زمان خود در تحریم تنباکو، فاجعه‌ای را که به سال 1309 ه.ق به دست ناصرالدین شاه قاجار با واگذاری امتیاز دخانیات ایران به مدت پنجاه سال به انگلیسی‌ها در حال شکل گرفتن بود، در نطفه نابود کرد. ناصرالدین شاه سه سفر به اروپا کرد. در سومین سفرش به علت ولخرجی‌های زیاد، پول شاه تمام شد و چون دیگر پولی در بساط نداشت امتیازی را در زمینه کشت، توزیع و فروش توتون و تنباکو به یک نفر انگلیسی به نام(( ماژور تالبوت)) می‌دهد و در مقابل مقداری پول می‌گیرد تا خرج عیاشی‌های خود در خارج کند.

شخص امتیاز گیرنده از مشاوران و نزدیکان نخست وزیر انگلستان بود. سیاست انگلستان این گونه بود که هیچ‌گاه خودش امتیازی را از کشوری نمی‌گرفت، بلکه شخصی را رابط قرار می‌داد که آن شخص امتیازی بگیرد و اگر ضرری متوجه وی می‌شد دولت انگلستان پشتیبان او بود؛ اما در اصل امتیاز از آن انگلستان بود.

بعد از اینکه قرارداد امضا شد، کارکنان شرکت انگلیسی وارد ایران شدند و در شهرها پراکنده گردیدند؛ اما مردم از ورود آنان به داخل شهرها جلوگیری کردند. در چندین شهر تظاهرات برگزار شد و مردم را به گلوله بستند.

در تهران، رهبری مردم به دست میرزای آشتیانی بود. جمعی از علمای تهران از میرزای شیرازی که در نجف اقامت داشت به وسیله نامه خواستند که اقدامی انجام دهد. در این موقع سید جمال الدین اسد آبادی نامه‌ای به میرزای شیرازی نوشت. بعد ارسال نامه‌ها، میرزای شیرازی در تاریخ 19 ذی‌الحجه 1308- 17 ماه بعد از امضای قرار داد- تلگرافی را به نزد شاه می‌فرستد و می‌گوید کسانی را که تبعید کرده به کشور بازگرداند و در مورد قرارداد، مخالفت خود را ابراز کند. اما نامه‌ای در جواب فرستاده نمی‌شود. همزمان با این جریانات شورش مردم اوج می‌گیرد. در کلاردشت مازندران(( سید عالمگیر)) مردم را برای مبارزه آماده می‌کند. به دستور شاه او و 1200 نفر همراهانش به وسیله ساعد الدوله کشته می‌شوند، همزمان با آن ناگهان در تهران، حکم تحریم تنباکو از طرف آیت الله میرزای شیرازی صادر می‌شود. در پایان شاه مجبور می‌شود با پرداخت خسارت قرارداد مورد نظر را لغو ‌نماید.

منبع: روزها و رويدادها روزهاي شمسي/ تهيه و تنظيم دفتر عقيدتي سياسي فرماندهي معظم کل قوا.- تهران: رامين، ‎۱۳۷۶.