نسخه‌های نفيس خطي و چاپ سنگي با موضوع عرفه در گنجینه رضوی
به گزارش گنجینۀ رضوی، مدیر مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با این توضیح که نهم ذی‌الحجه، روز عرفه و روز آغاز مناسک حج است، اعلام کرد: ادعیه و مناجات ویژه‌ای از معصومین علیهم‌السلام برای این روز نقل شده است که مشهورترین آن، دعای امام حسین(ع) مشهور به دعای عرفه است. وی افزود: مجموعۀ ارزشمندي از نسخه‌های خطی و چاپ سنگي شامل دعای روز عرفه، ادعیه، شرح دعای عرفه و مواردی از این دست، در گنجينۀ کتب خطي کتابخانۀ مرکزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود.
دکتر علی سوزنچی کاشانی ابتدا به نسخۀ ارزشمندی از اقبال سید‌بن طاووس اشاره کرد که قدیمی‌ترین نسخۀ آن در کتابخانۀ آستان قدس موجود است و تصریح کرد: «دعاء یوم العرفه» به زبان عربی، از نسخه‌های موجود است که در سال 1021 قمری کتابت شده است. خط آن نسخ، عناوین به شنگرف و جلد آن، تیماج مشکی است.
وی افزود: اثر دیگر که قطعه‌ای از «زادالمعاد» علامه مجلسی به همراه دعای عرفۀ سجادیه(ع) است، با عنوان «اعمال روز عرفه» به زبان فارسی در قرن 13 قمری به خط نسخ 15 سطری بر کاغذ نخودی آهارمهره با عناوین به سرخی کتابت شده است.
سوزنچی به نسخه‌ای از ترجمۀ منظوم دعای عرفه به زبان فارسی اشاره و اضافه کرد: این نسخه را علی‌بن حسین خاموش یزدی به نظم درآورده و خودِ ناظم، آن را به خط نستعلیق شکسته بر کاغذ فرنگی به رنگ نخودی کتابت کرده است و دارای جدول به سیاهی است. این نسخه، ترجمۀ دعای حضرت سیدالشهداء(ع) به شعر منظوم فارسی از میرزاعلی‌خان ترجمان متخلص به «خاموش» متوفی 1379 ه.ق در نجف اشرف است که یک بار در نجف در زمان حیات شاعر به نام «رازنامۀ خاموش» به چاپ رسیده و دارای 873 بیت است. این نسخه در خردادماه 1356 به‌دست عباس ترجمان وقف شده است.
وی ادامه داد: نسخه‌ای از دعای عرفه به زبان عربی به‌دست محمدکاظم‌بن محمدحسین موسوی در سال 1334 هجری قمری بر کاغذ نخودی کتابت شده که خط متن و حاشیۀ آن هر دو نستعلیق، اعراب کلمات به سرخی و دارای جلد تیماج است. این نسخه وقفی سیدابوالحسن مرتضوی است.
مدیر مخطوطات کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی به نسخه‌ای از شرح دعای عرفه به زبان عربی اشاره کرد که شرحی است تحقیقی بر دعای مأثورۀ عرفه یا موقف منقول از سیدالشهداء(ع) و مشتمل بر حمد و ثناء پروردگار و بیان معارف الهیه است و توضیح داد: این نسخه در قرن14 قمری به‌دست «محمدعلی فاضل» تألیف و در همان زمان به خط نستعلیق تحریری بر کاغذ مشقی کتابت شده است و احمد فاضل آن را در اسفند 1366 وقف حرم رضوی کرد.
سوزنچی در پایان از برخی نسخه‌های چاپ سنگی یاد کرد و گفت: نسخه‌ای با عنوان «ادعیه الطواف، مناسک حج و العمره و دعاء عرفه» به زبان عربی در 97 صفحه به خط نسخ است که به‌دست مرحوم آیت‌الله شمس‌الإشراق در بهمن 86 وقف شده است.
وی از نسخه‌ای به زبان فارسی و اردو با عنوان «تحفه المصلین» به ضمیمۀ نزهه الناظرین الماهرین، خیر الکلام فی مسائل الصیام، کشف المستور عن وجه السحور، هدایه النجدین الی مسائل العیدین و اعتقادنامه نام برد و گفت: این نسخه، در سال 1271 قمری به چاپ رسیده است و دارای حواشی و فهرست در انتهای نسخه است.