حکایت قیام مختار در قدیمی‌ترین نسخ خطی گنجینۀ رضوی
به گزارش گنجینۀ رضوی، 93 نسخۀ خطی، چاپ سنگی و چاپ سُربی شامل 18 نسخۀ خطی، 43 نسخۀ چاپ سنگی و 32 نسخۀ چاپ سُربی، با موضوع مختارنامه و نیز مختارنامه‌هایی به نظم و نثر از شاعران عرب و ترک و فارس در مخزن خطی کتابخانۀ رضوی موجود است.
مسئول امور مخازن نسخ خطی و چاپ‌سنگی سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، در این باره توضیح داد: «مختارنامه» یا «روضه المجاهدین» به قلم «عطاءالله بن حسام واعظ هروی» در قرن 10 هجری قمری در 24 باب نوشته شده و با لحنی حماسی، جنگ‌ها و مبارزات مختار ثقفی در انتقام شهدای کربلا را روایت می‌کند که اشعار حماسی در لابه‌لای روایت‌های کتاب، لحنی تأثیرگذار به آن بخشیده است.
فاضل هاشمی به برخی از نفیس‌ترین و قدیمی ترین نسخه‌های خطی با محوریت قیام مختار ثقفی اشاره کرد و اظهار داشت: نسخه خطی «مقتل کبیر و حدیث الثار و خروج مختار» اثر ابومخنف، لوط‌بن‌يحيي (وفات سال ۱۵۷ ق) به زبان عربی یکی از این آثار است که به دست يوسف بن عبدالله جاسر در سال 989 قمری به خط نسخ 18سطری در 54 برگ کتابت شده است و با شمارۀ 21893 در مخزن نسخ خطی آستان قدس به ثبت رسیده است.
وی همچنین از «رسائل (شرح حال چهارده معصوم(ع) خروج مختار)» اثر عبدالله‌بن‌محمد جعفر مشهدي اصفهاني (وفات قرن ۱۱ ق) به عنوان یکی دیگر از نسخ نفیس این مجموعه نام برد وگفت: این اثر نیز به زبان عربی است و تاریخ کتابت آن به سال 1086 قمری برمی‌گردد و با شمارۀ غ10212/1 در مخزن به ثبت رسیده است.
سیدمحمدرضا فاضل هاشمی افزود: مختارنامه‌هایی به نظم و نثر از شعرایی همچون خاموش یزدی، عطار نیشابوری، اشعث تبریزی، حسینی یزدی، ابو محنف و ملا محمدصالح تاشکندی به صورت نسخۀ خطی و عکسی و دیجیتالی به زبان‌های فارسی و ترکی در گنجینۀ رضوی موجود است که از نفیس‌ترین این مختارنامه‌های منظوم، نسخه‌ای با عنوان «زینت المسلمین» (مختارنامه) است که در قرن 13 هجری قمری در 323 برگ کتابت شده است.
وی در پایان، «حدیقه المؤمنین» (مختارنامه به زبان ترکی) از محمدرضا تبریزی را که در سال 1329 قمری به چاپ رسیده است، از نسخه‌های نفیس چاپ سنگی اعلام کرد.
گفتنی است که واعظ هروی در کتاب مختارنامه، یک‌به‌یک جنگ‌های مختار را روایت می‌کند و تا روایت شهادت او به دست زبیریان پیش می‌رود. کتاب دارای مقدمه و خاتمه است که باب اول آن، با ورود «عبیدالله بن زیاد» به کوفه و شهادت «مسلم‌بن عقیل» آغاز می‌شود و در ادامه، تمام وقایع تاریخی که بر مختار می‌گذرد، از مرگ «یزیدبن معاویه» گرفته تا قیام توابین و بعد از آن را روایت می‌کند.