گنجینۀ رضوی و قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی زیارت اربعین

به گزارش گنجینۀ رضوی، کارشناس نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی با بیان اینکه بیش از 4هزار و 600 نسخۀ خطی در موضوع ادعیه و زیارات به زبان‌های فارسی و عربی در این مرکز نگهداری می‌شود، از وجود اولین نسخه‌های زیارت اربعین در این مرکز سخن گفت. وی با بیان این‌که یکی از اولین آثار و نسخه‎های خطی مستقل و مهم درباره زیارت اربعین، کتاب «المزار» محمد‌بن محمد‌بن نُعمان، معروف به شیخ مفید از علمای برجستۀ شیعه در قرن چهارم هجری قمری است، دربارۀ نسخۀ آستان قدس از این اثر توضیح داد: قدیمی‌ترین و نفیس‌ترین نسخۀ خطی «المزار» شیخ مفید در ایران که فضیلت زیارت اربعین را ذکر کرده است، در کتابخانۀ آستان قدس رضوی با شمارۀ 3413 نگه‌داری می‌شود که به خط نسخ 15سطری در محرم 957 هجری قمری در 77 برگ کتابت و توسط رضا نائينى در مرداد 1311 وقف کتابخانۀ رضوی شده است.

سیدرضا صداقت‌حسینی در ادامه، به قدیمی‌ترین ونفیس‌ترین نسخۀ خطی شرح زیارت اربعین در ایران اشاره کرد و ادامه داد: نسخۀ خطی «مصباح المتهجّد»، تألیف شیخ ابوجعفر محمد‌بن حسن طوسی، از معروف‌ترین محدّثان و فقهای شیعۀ قرن پنجم هجری قمری است که از کهن‌ترین، مهم‌ترین و معتبرترین آثار مشتمل بر ادعیه و زیارات است. وی افزود: نسخۀ موجود در کتابخانۀ آستان قدس از این اثربا شمارۀ ثبت 8822، به خط نسخ 24 سطری توسط عبدالجبار‌بن على‌بن منصور نقّاش رازى در 23 صفر سال 502 هجری قمری در 208 برگ کتابت شده و از سوی استاد كاظم مدیر شانه‌چى، در ارديبهشت 1339 وقف شده است.
صداقت‌حسینی اضافه کرد: یکی دیگر از نفایس کتابخانه آستان قدس رضوی که متن زیارت اربعین را در بردارد، نسخۀ خطی کتاب «المزار» اثر شمس‌الدین محمد بن مکّی عاملی، معروف به شهید اوّل از فقهای بزرگ شیعه در قرن هشتم هجری قمری است که نسخۀ آستان قدس از این اثربا شمارۀ ثبت 3289، به خط نسخ 15سطری در قرن 11 در 127 برگ کتابت شده که نادرشاه افشار در سال 1145 هجری قمری آن را وقف کتابخانۀ رضوی کرده است.

کارشناس نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی در پایان یادآور شد: زیارت اربعین علاوه بر منابع فوق، در کتب معروف و مختلف ادعیه و زیارات همانند «اقبال الاعمال» و «مصباح الزائر»، «ابن طاووس»، «المزار الکبیر» محمد‌بن جعفر مشهدی، «مصباح» و «البلدالامین» کفعمی، «بحارالانوار»، «تحفه الزائر» و «زادالمعاد» علامه مجلسی نیز آمده است که نسخه‌های دست‌نویس ارزشمندی از این آثار در گنجینۀ نسخ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.