تاریخچه

دربارة تاريخ و چگونگي تأسيس این کتابخانه نمي‌توان مطلبي به‌روشنی یادکرد. برخی 327 قمری را سال تأسيس و تشكيل قرآن‌خانه و كتابخانة آستان مقدس حضرت رضا (علیه‌السلام) مي‌دانند. این سال، قديمی‌ترين تاریخ وقف جزوة قرآن خطي به حرم رضوی است؛ جزوة قرآنی که توسط كشواد بن املاس (حکمران اصفهان)، وقف روضة مقدس رضوی شده است. از مفاد برخي از وقف‌نامه‌ها چنين برمي‌آيد كه كتابخانة آستان مقدس رضوي در سال 861 قمری داير شده و مورد استفادة عموم بوده است. اگرچه محل كتابخانه در طول ساليان دراز بارها تغيير يافته، همواره در جوار مرقد مطهّر و داخل حوزة اماكن متبرّكه قرار داشته است. ساخت بناي باشكوه كنوني در سال 1372 با مساحت 28 هزار و 800 مترمربع زيربنا به پايان رسيد و از فروردین 1374  بهره‌برداري شد.
      پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی تا کنون 55 باب کتابخانه توسط آستان قدس رضوی در سراسر کشور، با رویکرد ترویج فرهنگ مطالعه، کتاب و کتاب‌خوانی و دسترس‌پذیری منابع اطلاعاتی برای شهروندان و آحاد مختلف جامعه ایجاد شده‌است که نشان می‌دهد سازمان کتابخانه‌ها هیچ‌گاه خود را محدود به مکان، شهر و یا استان خاصی نمی‌داند. با عنایت به سیاست‌های سی‌گانۀ ابلاغی تولیت عظمای آستان قدس رضوی و به ‌منظور پویایی، رشد و توسعۀ خدمات، سازمان باید غنی‌ترین، فعال‌ترین و پویاترین در منطقه و جهان اسلام باشد؛ بنابراین سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی برای اجرای منویات مقام معظم رهبری در منشور هفتگانۀ ابلاغی به تولیت معزز و اهتمام در عملیاتی نمودن سیاست‌های کلان آستان قدس رضوی در خصوص ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی، فعالیت‌های مرتبط با این حوزه را پیگیری و با توجه به ظرفیت عظیم و مطلوب موجود  تا رسیدن به اهدف یادشده، برنامه‌ها و طرح¬های مختلف و متنوعی را دنبال می نماید.
کانون خادمیاران کتاب
      سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که مسئولیت راهبری اصلی طرح خادم یاران کتاب رضوي را بر عهده دارد، از سال 1397 اقدام به فعالیت در حوزه خادمیاران کتاب و کتابخوانی نموده است و درحال حاضر دارای 31 کانون استانی در کشور است که افراد علاقه‌مند به حوزۀ تخصصی کتاب و کتابخوانی، مشغول به خدمت در این کانون‌ها هستند.
خادمیاران کتاب  متشکل از کتابداران و علاقه‌مندان حوزۀ کتاب و کتابداری هستند. این افراد می توانند فعالیت‌هایی فنی که باعث ایجاد یک کتابخانه می گردد؛ مانند تهیه منابع از طریق خرید، اهدا، مبادله (سفارشات، مجموعه‌سازی) فهرست‌نویسی و آماده‌سازی منابع،  نمایه سازی اسناد و مطبوعات،  ورود اطلاعات در نرم‌افزار کتابخانه و ... و خدمات عمومی نظیر اطلاع‌رسانی (جستجوی منابع)، عضوگیری، امانت، بازگشت و تمدید منابع، کتاب رسانی، اشاعه گزینشی اطلاعات، خدمات تحویل مدرک و ... به مراجعان و مخاطبان را انجام دهند. همچنین علاقه‌مندان با عنوان " خادمیارکتاب" در کانون‌ها و مجتمع‌های فرهنگی، کتابخانه‌های مدارس، مساجد و محلات محل سکونت خود می توانند اقدام به فعالیت‌های داوطلبانه در حوزه کتاب، کتابخوانی، موزه و موزه داری، اسناد و مطبوعات ‌نمایند. این افراد بایستی تلاش نمایند تا به هر نحو ممکن عاملی برای ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه و جذب میراث اسلامی باشند.
علاوه بر خادمیاران کتاب، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گروه خادمیاران موزه و اسناد تاریخی را نیز تشکیل داده است. اشیای موزه ای، نسخ خطی و اسناد و مطبوعات ارزشمند از جمله میراث فرهنگی هر کشور و ملتی هستند که حفظ و نگهداری آنها می‏تواند به حفظ جایگاه فرهنگی آن کشور، در عرصه منطقه ای و بین المللی کمک کند. خادمیاران این حوزه موضوعی بایستی فعالیتهای مربوطه را در زمینۀ جذب کتابهای خطی، اشیای موزه ای، اسناد و مطبوعات از طریق سنت حسنه وقف و اهداء، خرید، امانت و یا تصویر برداری( دیجیتال سازی) به منظور حفظ میراث اسلامی و در راستای غنی سازی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی ( شناسایی و گردآوری) پیگیری و اقدام نمایند.