نفایس

کتاب‌های نفیس سربی که به کتاب‌های انتشار یافته قبل از سال 1320 اطلاق می‌­شود، در مخزن چاپی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌­شود. پژوهشگران و استادان حوزه و دانشگاه می‌توانند با شرایط خاص، از این منابع به منظور نقد و بررسی استفاده کنند. پژوهشگران باید کارت شناسایی معتبر یا معرفی‌نامۀ معتبر خود را که مرتبط با موضوع تحقیق باشد، به همراه فرم درخواست تکمیل شده، به رئیس ادارۀ کتابخانه عمومی تقدیم کنند. گفتنی است، کتاب‌های نفیس سربی به امانت داده نمی­‌شود و فتوکپی از آنها نیز ممنوع است. پژوهشگران در صورت نیاز، می­‌توانند با پرکردن فرم اسکن منبع و کسب موافقت رئیس ادارۀ کتابخانۀ عمومی و ادارۀ مخطوطات، اسکن صفحات محدودی از منبع را دریافت کنند.

      شایان ذکر است که کتاب‌های نفیس چاپی فارسی و عربی، با دو توصیفگر "نفیس" و "نفیس سربی" در کاربرگ منابع، در نرم­‌افزار کتابخانه، قابل شناسایی است. افزون بر این، در مرکز نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، نفایس منحصر به فردی از نسخه‌­ها و جزوات خطی، حفظ و نگهداری می‌­شود که تاریخ وقف آنها، قدمت این کتابخانۀ کهن را نمایان می‌­سازد. از نفایس گنجینۀ رضوی، می توان به این نسخه‌ها اشاره کرد:

      نسخه­‌هایی که متضمن ابعاد هنری است (مانند خط خوش، کاغذ خوب، تذهیب و ترصیع و جلدهای هنری).
      نسخه‌هایی که به قلم مؤلف، شاگردان وی و یا علما و معاریف دیگر است.
      نسخه‌هایی که منحصر به فرد است.
      نسخه‌هایی که دارای حواشی، تصحیحات، انحا و مقابلۀ مؤلف، شاگردان وی و دیگر علمای بزرگ است.
      نسخه‌هایی که منقول از خط مؤلف است.
      نسخه­‌هایی که به لحاظ تاریخ کتابت، اقدم نسخ و یا حداقل در حیات مؤلف نوشته شده است.
      نسخه‌هایی که دارای ظهریه و یادداشت­‌های منحصر به فرد در صدر و ذیل اوراق متن است.

      دسترسی به نفایس مخطوطات به صورت حضوری و غیرحضوری انجام می­‌شود. مطالعۀ فایل دیجیتال، به صورت حضوری، از طریق کتابخانۀ تخصصی مخطوطات امکان‌پذیر است. پژوهشگران محترم می­‌توانند با مراجعه به تالار محققان مخطوطات یا از طریق کتابخانۀ دیجیتال، تصاویر دیجیتال نسخه­‌های نفیس را ملاحظه نمایند. درخواست­‌کنندگان محترم می­‌توانند پس از ثبت درخواست فایل دیجیتال نفایس مخطوطات، از طریق سایت کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی، تصاویر دیجیتال آن را دریافت کنند.

      ذکر این نکته ضروری است که پایگاه خاصی برای نفایس در نرم افزار کتابخانه وجود ندارد، اما اطلاعات کتاب‌شناسی و نسخه‌­شناسی نسخه­‌های خطی نفیس کتابخانۀ آستان قدس رضوی، در نرم افزار کتابخانه موجود است و از طریق فیلدهای مختلف از جمله نام پدیدآور، عنوان، موضوع، تاریخ تألیف و ... قابل بازیابی است. ضمن اینکه در قسمت مربوط به اطلاعات نسخه، به درجۀ نفاست و این که نسخۀ مورد نظر نفیس یا معمولی است، اشاره شده است. افزون بر این، کتاب‌های لاتین نفیس در تالار کتاب‌های خارجی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می­‌شود و استفاده از آنها در محل تالار برای پژوهشگران بلامانع است.