پرطاووس هایی که برای غبار روبی وقف حرم مطهر شدند

از جمله این وسایل، جاروی پرطاووس است که اغلب از سوی بزرگان حکومت‌های مختلف برای زدودن غبار از مضجع شریف رضوی وقف این آستان شده است.
با وجود پیشرفت‌های تکنولوژی و به کارگیری ابزار مدرن، برای حفظ سنت‌ها و آیین‌های ایرانی ـ اسلامی، بیان بهتر علایق و عواطف قلبی و رعایت شأن و جایگاه مدفن پیشوایان دین، جاروهای دستی همچنان یکی از ملزومات اصلی آیین غبارروبی و تنظیف مدفن امام رضا(ع) است

وقف و نذر، سنتی در پیشکشی اشیاء غبارروبی
مستندات تاریخی نشان می دهد وقف و نذر، نقش عمده و سهم ویژه‌ای در شکل گیری سنت پیشکشی اشیاء و لوازم غبارروبی داشته و وسایلی هم چون جاروهای پرطاووس و دسته‌های مزین آن‌ها که از جمله‌ قدیمی‌ترین وسایل و ملزومات مخصوص غبارروبی بوده‌اند توسط رجال و شخصیت¬های مملکتی و بعضا افراد متمول و علاقمند به خاندان پیامبر تقدیم بارگاه رضوی شده است.
ابزاری که هم ذوق و هنر سازندگان و هم ارادت و احترام اهدا کنندگان به خوبی در آن نمایان است.
به روایت اسناد، قدمت پیشکشی و استفاده ازجاروهای پر طاووس به دوره صفوی باز می‌گردد. این موضوع ضمن آنکه بیانگر پیشینه‌ طولانی مراسم برگزاری غباروبی در حرم رضوی است نشان دهنده اهمیّت و نحوه برگزاری آن در میان مردم و متولیان بارگاه رضوی است.زیرا جمعی را بر آن داشته که برای حفظ احترام و رعایت شأن مرقد و ضریح مطهر، وسایل و اداوات خاصی را برای غبارروبی تهیه و تقدیم کنند.

جاروی پرطاووس موقوفه ای از دوران صفویه
بنا به گفته سعیده جلالیان؛ پژوهشگر اسناد جارو‌ی پر طاووس یکی از وسایل غبارروبی و تنظیف ضریح امام رضا (ع) است که از آن‌ برای تنظیف شیروانی و شبکه های ضریح استفاده می‌شود. قدمت این وسیله طبق اسناد و مدارک موجود به دوره‌ صفویه می‌رسد. اولین توصیف از این ابزار تنظیف به سندی از سال 1111ق بازمی‌گردد که در آن به تهیه جاروی پرطاووس برای پاک کردن صندوق مطهر اشاره شده است.
وی به سند دیگری از سال 1118ق اشاره دارد که در آن از جاروی پرطاووس مخصوص تنظیف ضریح سخن به میان آمده که از ارزش بالایی برخوردار بوده به طوری که نتوانسته‌اند برای آن قیمت و مبلغی تعیین کنند. در دوره‌ی بعد یعنی عصر افشاریه، اسناد از تعداد قابل توجّهی جاروی نفیس خبر می‌دهند که توسط افراد مختلف برای حرم رضوی وقف و نذر شده است.

جاروی پر طاووس دسته طلا وقفی مادر حسن خان سالار
مطابق اسناد موجود، در دوره قاجار اقداماتی از طرف آستان قدس برای تهیه و تزیین جاروهای مخصوص غبارروبی صورت گرفته است. از جمله تهیه قاب‌های‌ چوبی و دسته‌ی نقره برای جاروهای پر طاووس، پرداخت اجرت برای بستن‌ پرهای طاووس و غیره که در فاصله سال‌های 1249 تا 1267ق انجام شده است.
یک جاروی پرطاووس بسیار نفیس به سال 1263ق وقف حرم مطهر شده است که از طلا و مروارید برای ساختش بهره گرفته شده است.
جارو از دو قسمت پرهای طاووس و دسته‌پوش، تشکیل شده و مجموعاً حدود 5/102 سانتی‌متر طول دارد. قسمت انتهایی یا همان دسته پوش که برای نگه‌داری و ایستایی جارو تهیه شده با مروارید و طلا تزیین و 7 سانتی‌متر طول و 5 سانتی‌متر قطر دارد.
خانم زهرا محسنی؛ پیشکسوت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی نیزدر پژوهشی با نام «تجلی هنر مروارید دوزی در آثار گنجینه آستان قدس رضوی» به اجزا تشکیل دهنده این جاروی پر طاووس اشاره کرده است:
«جنس دسته‌پوش مخمل ابریشمی و به رنگ قهوه‌ای تیره و به شکل ذوزنقه است. ساق بزرگ، محل نگهداری پرها و ساق کوچک‌تر، داخل دسته‌ طلا قرار گرفته است. برای رودوزی آن بیشتر از مرواریدهای اصل بحرین در سه اندازه استفاده شده و برای اجرای رنگ‌های نقوش از منجوق و مرجان بهره گرفته شده است. سِرمه و بلرسانی که در این نقوش به کار رفته از آلیاژ طلا و نقره است».
از دوزنده‌ی اثر اطلاعی در دست نیست، امّا طبق کتیبه موجود در روی شیء، حاجیه خانم والده‌ حسن خان سالار فرزند الهیار خان آصف الدوله دولوی قاجار بود که به عنوان واقف شی‌ء،معرفی شده است. هم اکنون از این اثر که دارای ارزش و اهمیّت تاریخی و هنری بسیار است در موزه آستان قدس نگهداری می شود و در این مکان در معرض مشاهده‌ بازدید‌کنندگان قرار دارد.