فرهنگ جغرافیای تاریخی شاهنامه
در کتاب فرهنگ جغرافیای تاریخی شاهنامه، تمامی شاهنامه، از آغاز پادشاهی کیومرث پیشدادی تا پایان پادشاهی یزدگرد سوم ساسانی، به‌دقت بررسی و همۀ اعلام جغرافیایی مندرج در این اثر سترگ، استخراج و شناسایی و با شرح و توضیح کامل معرفی شده است. اما محدودۀ زمانی این پژوهش به عهد تصنیف شاهنامه ختم نمی‌شود، زیرا دگرگونی‌ها و تغییراتی هم که تا به امروز در نام و عنوان مواضع جغرافیایی رخ داده در آن لحاظ شده است، به‌گونه‌ای که اگر از کوه و چشمه و دریا و شهری از زمان پیشدادیان و ضحّاک نام برده شده، اوضاع آنها تا زمان حاضر با استناد به منابع بعد از ساسانیان و نیز بر اساس پژوهش‌های میدانی خودمان معلوم و معرفی شده است. از این رو، علاوه بر شاهنامه و منابع جغرافیایی و تاریخی مربوط به آن، کتب دینی و عرفانی و سایر اسناد مکتوب نیز از نظر دور نمانده‌اند. در نهایت، پیمایش و کاوش میدانی در ایران و ممالکت همجوار (عرصۀ جغرافیایی شاهنامه، مکمل پژوهش کتابخانه‌ای بوده است. نقشۀ جامعی هم که به کتاب ضمیمه شده است، خوانندگان را در شناسایی مواضع جغرافیایی شاهنامه یاری می‌دهد.
در معرفی یک موضع جغرافیایی اگر از جای دیگری هم که در شاهنامه وجود دارد، نامی به میان آمده است، آن نام با حروفی درشت‌تر از بقیۀ کلمات تایپ شده تا خواننده بداند این نام دیگر هم جداگانه معرفی شده است. جاهایی که در شاهنامه از آنها با نام‌های متفاوت یاد شده است، یکی از آن نام‌ها که مشهورتر و مهم‌تر بوده به عنوان مدخل اصلی در فهرست آمده اما به صورت‌های دیگر آن نام هم اشاره شده است؛ مانند ذیل «سپنجاب» آمده که این نام به صورت «اسپیجاب» هم در شاهنامۀ آمده است، واژۀ «اسپیجاب» هم در جای خود آورده شده اما خواننده به مدخل اصلی ارجاع داده شده است.
در نقشه‌ای که در پایان کتاب تدارک دیده شده، همۀ پهنۀ جغرافیایی شاهنامه از چین گرفته تا روم و حبش و مصر، ترسیم شده است اما برای پرهیز از شلوغی نقشه، بسیاری از نام‌های امروزی اماکنی که اهمیتی در کار نداشته است، حذف شدهاند. قلب قلمرو جغرافیایی شاهنامه، شامل ایران و ممالک هم‌جوارش، اصل نقشه را شکل می‌دهد و کشورها و ممالک دوردست که وسعت آنها زیاد اما نام‌های شاهنامه‌ای آنها کم است، مثل یونان و هند و چین، جداگانه و در زیر نقشۀ اصلی ترسیم شدهاند.
پدیدآور: مهدی سیدی‌فرخد