اسناد نقاره‌خانه رضوی در جوار حرم مطهر حضرت رضا(ع) رونمایی شد
به گزارش گنجینه رضوی، این آیین رونمایی به همت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان، خادمان حرم مطهر رضوی و علاقه‌مندان، ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، در سالن مرکز همایش‌های این آستان مقدس در مشهدمقدس برگزار شد.
زهرا فاطمی‌مقدم، مسئول امور ارزشیابی و پیش آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی درخصوص این اسناد تاریخی اظهار کرد: حدود دو هزار برگ سند مرتبط با نقاره‌خانه حرم مطهر رضوی در آرشیو اسناد این آستان مقدس وجود دارد که در این مراسم از 10 سند به‌عنوان نمونه این آثار، رونمایی شد.
وی با اشاره به اینکه قدمت مجموعه اسناد مرتبط با نقاره‌خانه حرم مطهر حضرت رضا(ع) به دوره صفوی تا دوره معاصر برمی‌گردد، افزود: این اسناد مربوط به اسامی کارکنان نقاره‌خانه، ساختمان و بنای آن، حقوق و دستمزدهای پرداختی به نقارهنوازان، ادوات نقاره‌خانه و...، است. دراین‌میان، قدمت قدیمی‌ترین سند این مجموعه به سال 1011 قمری برمی‌گردد.
فاطمی‌مقدم گفت: «پرداخت حقوق مهتر حاجی طبال در سال 1012 قمری(دوره صفویه)»، «پرداخت هزینه خام گاو جهت نقاره‌خانه در سال 1053 قمری(دوره صفویه)» و «پرداخت حقوق کارکنان نقاره‌خانه در سال 1159 قمری(دوره افشاریه)»، منتخبی از عناوین این اسناد به شمار می‌آید.
نقش مهم آیین‌ها در زنده‌نگه داشتن باورهای اعتقادی
خلیل جوان، رئیس تشریفات حرم مطهر رضوی در این مراسم با اشاره به آیین‌ها و مناسکی همچون حج، پیاده‌روی اربعین، مراسم عزاداری در ماه‌های محرم و صفر و...، اظهار کرد: آیین‌ها نقش مهمی در زنده نگه داشتن باورهای اعتقادی دارند.
وی با اشاره به کارکردهای مختلف آیین‌ها از جمله کارکرد فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و...، ادامه داد: تمامی کارکردهای آیین‌ها در راستای حفظ باورهای اعتقادی است چنان‌که آیین نقارهنوازی نیز همین نقش را دارد و بر روی زائر و مجاور و حتی گردشگران نیز اثرگذار است. به عبارتی، کارکرد اصلی این آیین، اعتقادی و مذهبی است.
جوان با تأکید بر تغییر و تحولاتی که آیین نقارهنوازی در طول تاریخ داشته همچون تعداد نقارهنوازان، تصریح کرد: نکاتی همچون نظم در نقارهنوازی و آراستگی ظاهر نقارهنوازان، معرف دین اسلام و شیعه است و بر روی مردم تأثیر می‌گذارد.
وی با تأکید بر نقش مهم نقارهنوازان در برگزاری هر چه باشکوه‌تر این آیین و اثرگذاری بیشتر بر روی زائران و گردشگران، گفت: با همکاری پیشکسوتان این حوزه، دوره‌های آموزشی برگزار شده و به 70 نیروی نقاره‌نواز آموزش‌های لازم داده شده است.
رئیس تشریفات حرم مطهر رضوی ادامه داد: بنابراین با تشکیل گروه‌های مختلف 13 نفره شامل 5 طبال و 8 کرنانواز، می‌توانیم برنامه‌های نقارهنوازی حرم مطهر را به خوبی برگزار کنیم.
وی با اشاره به اینکه آیین نقاره‌خانه از جمله میراث ناملموس معنوی ایران به شمار می‌آید، به معرفی 10 معیار یونسکو برای ثبت جهانی آثار همچون اثری ارزشمند با تکیه بر نبوغ و خلاقیت انسان، دارابودن نشانه‌های سنتی، فرهنگی و تاریخی کشور، تقویت هویت فرهنگی ملت‌ها، الهام‌بخشی بین فرهنگ‌ها و...، پرداخت و تأکید کرد: این آیین این معیارها را دارد و باید در مسیر ثبت جهانی آن در یونسکو تلاش کرد.
آیین نقارهنوازی؛ میراث کهن ایرانی
امیرمهدی حکیمی، مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی نیز در ادامه این مراسم اظهار کرد: در هیچ جای جهان اسلام، گنجینه هنری به بزرگی گنجینه هنری آستان مقدس حضرت رضا(ع)، از دوره‌های مختلف تاریخی، وجود ندارد. در واقع، بیش از 9 سده هنرهای متعدد، از زیباترین و فاخرترین آثار در حرم مطهر رضوی شکل گرفته است.
وی با بیان اینکه نقاره‌خانه و نقارهنوازی، بخشی از این گنجینه بزرگ هنری است، افزود: آیین نقارهنوازی تاریخچه گسترده‌ای در ایران دارد و قدمت آن به قبل از اسلام برمی‌گردد چنان‌که در دوره هخامنشیان در زمان طلوع آفتاب با نقارهنوازی به استقبال نور می‌رفتند.
حکیمی در ادامه به معرفی کارکردهای مختلف نقارهنوازی در طول تاریخ از جمله نقارهنوازی برای استقبال از حاکمان و همچنین نقارهنوازی به‌عنوان یک مفهوم مذهبی پرداخت.
وی همچنین با تأکید بر اینکه هنر در حرم مطهر رضوی با تمام ابعاد و شاخه‌های خود با مضمون و مسئله زیارت، امام و ولایت، گره خورده است، گفت: آیین نقارهنوازی نیز از جمله آیین‌هایی است که در خدمت زیارت است؛ به عبارتی مردم در هر مکانی نقارهنوازی را بشنوند، به صحن و سرای رضوی متصل می‌شوند.
مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی افزود: بی‌تردید، آیین نقارهنوازی یک میراث کهن فرهنگی و هنری ایرانی است که در هیچ مکانی به این شکل اجرا نمی‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در واقع، این آیین ویژگی‌های خاصی در حرم مطهر رضوی یافته است که آن را در تاریخ ماندگار کرده است. از سویی دیگر، این آیین در خدمت زیارت و وصل کردن انسان‌ها به حضرت رضا(ع) است.
الهه محبوب فریمانی، رئیس اداره اسناد آستان قدس رضوی نیز با اشاره به اینکه کتاب «تاریخ نقاره‌خانه رضوی» توسط این آستان مقدس منتشر شده است، گفت: گردآوری تاریخ شفاهی نقارهنوازان نیز با همکاری معاونت اماکن حرم مطهر رضوی توسط کارشناسان این اداره در حال انجام است.
گفتنی است، پخش دو کلیپ مرتبط با آیین نقاره‌خوانی همچون تاریخچه نقارهنوازی و چگونگی ساخت ادوات نقاره‌خانه، نمایش منتخبی از عکس‌های مرتبط با این آیین ارزشمند؛ از گذشته تا به امروز، بر روی تخته شاسی در محل برگزاری مراسم و مولودی‌خوانی توسط یکی از خادمان حرم مطهر به مناسبت میلاد باسعادت امام سجاد(ع)، از دیگر بخش‌های این آیین رونمایی بود.