۱۳۹۳-۰۶-۱۹
تاریخچه
تاریخچۀ کتابخانۀ آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس، پیوند خورده است. نخستین بارقۀ پیدایش این جلوۀ قدسی، شش قرن پیش از این، در اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداکنندگان با اخلاص و بی‌نام و نشان زده‌شد، سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی مقیم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دور اندیش و بذل عنایت خادمان و شیفتگان بارگاه امام رضا(ع)، موجبات رونق آن را فراهم آورد.
از حدود سال 1150 هجری قمری، مکان ویژه‌ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد، اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن 14 شمسی برمی‌گردد. همین امر، مهمترین سبب شتاب در روند توسعۀ کتابخانه و اقبال روزافزون پژوهشگران و کتاب‌خوانان به این مکان به شمار می رود. گرچه محل کتابخانه، در طول سالیان، بارها تغییر کرده، همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزۀ اماکن متبرکه قرار داشته است.
نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته و سپس در سال 1356 ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقۀ فوقانی موزۀ آستان قدس رضوی، واقع در ضلع شرقی همان رواق، منتقل شد.
ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال 1360 ش. آغاز شده بود، در سال 1372 ش. با مساحت 800/28 متر مربع زیربنا، به پایان رسید و از نیمۀ دوم سال 1373 ش. بهره برداری شد. این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخندۀ حضرت ثامن الجج (ع)، مطابق با 22 فروردین سال 1374 شمسی، طی مراسم باشکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیت‌های فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.
نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته و سپس در سال 1356 ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقۀ فوقانی موزۀ آستان قدس رضوی، واقع در ضلع شرقی همان رواق، منتقل شد.
ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال 1360 ش. آغاز شده بود، در سال 1372 ش. با مساحت 800/28 متر مربع زیربنا، به پایان رسید و از نیمۀ دوم سال 1373 ش. بهره برداری شد. این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخندۀ حضرت ثامن الجج (ع)، مطابق با 22 فروردین سال 1374 شمسی، طی مراسم باشکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیت‌های فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.
گذری در ساختمان کتابخانۀ مرکزی
نمازخانه: با سقف و بدنۀ چوبی مشبک و مساحتی حدود 120 متر مربع ساخته شده و شبکه‌های چوبی آن مانند طرح‌های مشبک مقابر متبرکه است. در وسط نمازخانه، ستونی چوبی، جلب توجه می‌کند. این ستون شبیه نخلی است که شاخ و برگ آن، سقف مسجد را پوشانده و به آن، جلوه‌ای بسیار زیبا و عارفانه بخشیده است. نخلی از چوب که یادآور ستون‌های مسجد قباست- اولین مسجد اسلام که به دست مبارک پیامبراکرم (ص) در مدینه‌النبی بنا شد- قطعات چوبی سقف به صورت برگ‌هایی کوچک و بزرگ با طرحی حساب شده، در کنار هم قرار گرفته‌اند و اسامی ائمۀ معصومین (ع) و سپس متناسب با سطح برگ، نام‌ها و صفات حضرت باری تعالی روی آنها کنده‌کاری شده‌است. در اطراف سقف مورد اشاره، حدیث شریف «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» به سبک معرق چوب با ترکیبی از سیاه مشق مکرر و به خط ثلث، در دو رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ و تیره، تحریر شده است.
ورودی کتابخانه
از بست شیخ طـوسـی که وارد کتابخانه می‌شوی، در دیـواره‌های شمالی ایوان ورودی، دو کتیبۀ سنگی، حجاری و مطلا شده که مبین سابقه تاریخی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس، مناسبت ساختمان جدید، و تاریخ افتتاح و بهره‌برداری آن است. یکی از این کتیبه‌ها به زبان فارسی و با خط جلی نستعلیق و دیگری به زبان عربی و با خط جلی رقاع است. در کنار پله‌ها، چهار کتیبۀ معرق سنگی به صورتی ابتکاری و بدیع حجاری شده است و متضمن چهار متن از بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب به زبان فارسی و خط نستعلیق شکستۀ مطلاست. در مقابل پله‌ها، اتاق‌های امانات مراجعان واقع شده است. سقف این اتاق‌ها با گچبری‌های مقرنس رنگ‌آمیزی شده و با نوار طلایی در نبش‌ها، تزیین شده است. دیوارهای این قسمت به صورت گره سنگی با ترکیبی از سنگ سفید و درزهای کاشی لاجورد و طغاری، پوشیده شده که از ترکیب درزهای لاجورد، شعار لااله الا الله متجلی است.
در سالن ورودی جنب این فضا، در یک قسمت پله‌های اصلی عمومی طبقات واقع شده‌است که در سقف انتهایی گچبری‌های بسیار متنوع، اعم از قطار مقرنس در اطراف، چهار لوستر گچی مقرنس به صورت آویز و شبکه گچبری بسیار زیبا و هنرمندانه در اطراف آن، به منظور تأمین نور طبیعی فضا، اجرا شده است. در بخش دیگری از دیوار این ورودی، چهرۀ حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری گچبری و مطلا شده است که حاشیۀ آن به صورت جالبی نقاشی شده و در طرف دیگر این تابلو، آیۀ شریفه «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی‌الامر منکم» نقش بسته است. در قسمت راست این ورودی، بخش گردش و امانت کتاب واقع شده است. دیوار سمت چپ همین قسمت، در سه بخش، قاب‌سازی گچی شده و در هر بخش، تابلوهایی به ابعاد 5×2 متر با استفاده از آیاتی از قرآن کریم متناسب با موضوع علم و دانش، گچبری جالب توجهی شده است.
در میانۀ ساختمان، در طبقۀ همکف ،دو حیاط به ابعاد 20×33 متر وجود دارد. معماری این حیاط‌ها به سبک سنتی، با ایوان‌هایی در اطراف است که در طبقات از طریق سالن‌ها قابل استفاده است و در عین حال، نور طبیعی کافی را برای سالن‌ها تأمین می‌کند. نماسازی این حیاط‌ها تلفیقی از آجر و کاشی به صورت کارهای بازوبندی شده و رگ چینی آجری و در سقف‌ها از رسمی‌بندی گچی استفاده شده است. کنج‌ها هشت ایوان در اضلاع کناری دو به دو مرتبط شده و از مقرنس گچی که غرفه و ایوان جلو را به هم متصل کرده ،کاربندی شده‌است. در درهای چوبی این حیاط‌ها کار گره متضمن 50 بیت مدیحه مربوط به خراسان، خطاطی و به صورت معرق اجرا شده است.
در تمام چهار سردر از رو به قبله آیۀ مبارکۀ «ن و القلم» نوشته شده است. در وسط یکی از حیاط‌ها آب‌نمای سنگی با مخزن آب اضطراری آتش‌نشانی در زیر آن، ساخته شده و در چهار کنج، چهار باغچه قرار دارد که وسط هر باغچه، پایه سنگی با چراغ‌های فانوسی کالسکه‌ای نصب شده است. در وسط حیاط دیگر، یک نورگیر سنگی قرار دارد که از اطراف به زیرزمین نور می‌دهد و در قسمت بالای آن ماکت قرآن کریم و در اطراف قرآن، تعدادی کتاب سنگی نصب شده که بر روی آنها اسماء مختلف قرآن و کتابهای مرجع اسلامی حجاری شده است. در طبقۀ زیرزمین، در قسمت تحتانی آمفی تئاتر، سالن نسبتاً بـزرگی با تجـهیزات کـافی به صورت سلـف سـرویس، برای سرویس‌دهی و پذیرائی قرار گرفته و در سایر قسمت‌های زیرزمین، تالارهای قفسه باز آقایان، بانوان و کودکان و نیز تالارهای سمعی و بصری، آرشیو خراسان و طوس، آرشیو مطبوعات و آرشیو اسناد، مرکز کامپیوتر و بایگانی و نیز قلعه کتاب به حجم 120 مترمکعب با ملزومات کافی فنی و اجرائی و موتورخانه واقع شده است.
تالار قدس
تالار قدس یکی از شاهکارهای هنر اصیل اسلامی به شمار می‌رود. هدف از ساختن این تالار، ایجاد فضایی برای برگزاری کنگره‌ها، سمینارها و گردهمایی‌های داخلی و خارجی است. این تالار با ابعاد 40 در 25 متر، دارای 761 صندلی مجهز به سامانه‌های صوتی و تصویری و ترجمۀ همزمان است. دیوارهای تالار با مضامین قرآنی، احادیث نبوی و روایات ائمۀ معصومین (ع) آراسته و توسط هنرمندان آستان قدس رضوی به طرز ماهرانه‌ای گچبری و تذهیب شده است.
افزودن دیدگاه جدید: