اداره مخطوطات

آمار موجودی‌ اداره مخطوطات عبارت است از:

نسخ خطی بیش از 60000 نسخه (کتاب 43827، قرآن 4162، جزوه قرآنی 11652 و دست‌نویس 836 نسخه)؛

کتب ‌چاپ‌ سنگی حدود 39427 نسخه

میکروفیلم 46798 حلقه

منابع دیجیتال شده خطی 47127 نسخه

سایر مکتوبات‌ خطی نزدیک به 9000 نسخه

جمع کل موجودی: بیش از 200000 مدرک.

اداره مخطوطات

این اداره دربرگیرنده نسخه های خطی، قرآن های خطی، جزوه های قرآنی، نسخه های چاپ سنگی، حلقه های میکروفیلم، سی دی و کتابهای عکسی، تابلو و آثار هنری است. قرآنهای این مجموعه از نمونه های ممتاز خوشنویسی، قرآن آرایی و تجلید محسوب می گردند. برخی از آنها مربوط به سده های اولیه اسلام و برخی دیگر به قلم استادان بزرگ خوشنویسی مانند عثمان بن حسین وراق غزنوی و دیگر سلاطین خط کتابت شده است.در این اداره تصاویری رنگی از قرآنهای خطی منسوب به امامان بزرگوار (ع) و قرآن چاپ سنگی منحصر به فرد در معرض زیارت مشتاقان تاریخ کتابت و قرآن آرایی قرار دارد.

اداره مخطوطات با دارا بودن منابع اطلاعاتی چون کتابها و مصاحف خطی، چاپ سنگی، کتب عکس، دستنویسها، میکروفیلم، CDو اینترنت، خدمات خود را به فهرستنگاران کتابشناسان، استادان، دانش پ‍ژوهان و نویسندگان عرضه می نماید. اداره مخطوطات با دارا بودن مصاحف شریفه متعلق به قرنهای اولیه و منسوب به ائمه اطهار علیهم السلام و قرآنهای وقفی کشواد بن املاس در سال 327ق. وابوالقاسم علی بن سیمجور در سال 383 ق. و... از اهمیت وی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژه ای برخوردار است بیش از هزار و پانصد نسخه کتاب خطی و چاپ سنگی مرتبط با تفاسیر شیعه در گنجینه مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می شود. قدیمی ترین کتاب این مجموعه، تفسیر قوارع القرآن است که در سال 429 هجری قمری کتابت شده است. افزون بر کتاب های خطی و چاپ سنگی مرتبط با تفاسیر شیعه، منابع دیگری نیز در قالب لوح فشرده و نوارهای ویدئو و کاست و پایان نامه و رساله های دانشجویی از منابع دیگر تفاسیر شیعه کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی هستند.

بخشهای مخطوطات

1- مخزن کتب و مصاحف خطی مخزن کتب خطی در برگیرنده بیش از پنجاه هزار نسخه کتب خطی می باشد. تعداد قابل توجهی جلدهای ضربی سوخت و روغنی از عهد سلاجقه وتیموری وصفویه و شمار فراوانی مرقعات و قطعاتی از خوشنویسان و هنرمندان نامی و برخی اسناد و طومارها و فرامین که بسیار ممتاز و از شاهکارهای هنر است، از جمله ذخایر مخزن کتب خطی می باشد که قسمتی از آنها در اتاق نفایس در معرض بازدیدکنندگان و محققان قرارگرفته است. "نفایس و نوادر"

2- مخزن کتب چاپ سنگی مخزن کتب چاپ سنگی با مجموعه ای عظیم از کتاب و منابع چاپ سنگی همواره مورد استفاده علاقه مندان، دانش پژوهان و اهتمام مسئولین فرهنگی این مجموعه بزرگ بوده است . مجموعه ای که بسیاری از منابع و کتابهای آن توسط واقفان بیشماری در طی دوره های گذشته و حال به این مرکز فرهنگی مذهبی اهداء گردیده است. تعدادی از منابع این مجموعه توسط آستان قدس رضوی از دارندگان این منابع خریداری و در اختیار علاقمندان قرار می گیرد. در قسمت کتابهای چاپ سنگی، اولین چاپهای سنگی از مصاحف شریفه مانند قرآنی که در سال 1250 هجری قمری در تبریز چاپ شده است قابل توجه می باشد. بعضی از قرآن های چاپ سنگی دارای تذهیب های زیبای خطی می باشند که عموما در دوره قاجارو مکتب شیراز ظهور یافته اند. عمده منابع کتب چاپ سنگی بر موضوعاتی نظیر ادیان، ادبیات و تاریخ متمرکز است و بر اساس رده بندی دهدهی دیوئی طبقه بندی شده است. در این مجموعه کتابهای چاپ سنگی مصور، و چاپ سنگی درسی از ابتدای تأسیس دارالفنون و کتابهای چاپ سربی قدیم و کمیاب از دیگر کتابها متمایز شده است. علاقه مندان، اساتید، دانشجویان و پژوهشگران می توانند همه روزه در ساعات اداری ضمن ارائه معرفی نامه از این منابع بهره مند گردند. " کتب چاپ سنگی و سربی"

3- فهرستنگاری در این بخش گروهی از کتابشناسان و نسخه شناسان نسخه های خطی، به بررسی و تنظیم و نگارش فهرست نسخه های خطی موجود در گنجینه کتابخانه اشتغال دارند. فهرست نگار ابتدا کتابها را به ترتیب الفبایی تنظیم و هر یک را در دو بخش کتابشناسی و نسخه شناسی معرفی می نماید.

4- آماده سازی کتابهای خطی کتب خطی پس از خرید یا وقف به قسمت آماده سازی اداره مخطوطات منتقل یافته و در این واحد ابتدا شناسنامه برای کتب خطی نوشته و شناسنامه تهیه شده به ظهر جلد نسخه الصاق میگردد. مشخصات شناسنامه کتب خطی شامل 17 مورد می باشد که عبارتند از: عنوان، محشی، شارح، مترجم، تاریخ تحریر، نوع خط، تعدادسطر، نام کاتب، موضوع، زبان، عدد اوراق، طول وعرض، شماره عمومی، وقفی یا خریداری، تاریخ وقف.

5- تالار محققان تالار محققان اداره مخطوطات جهت استفاده فهرستنگاران، کتابشناسان، استادان، دانش پژوهان، نویسندگان و دانشجویان در نظر گرفته شده است، مراجعین محترم می توانند با ارائه معرفی نامه و کارت شناسایی معتبر با تأیید مسئولان اداره از خدمات تالار محققان استفاده نمایند. محققان محترم می توانند برای کسب اطلاعاتی بیشتر با شماره تلفن 8-2232004 داخلی 385 تماس حاصل نمایند.

6- کتابخانه تخصصی مخطوطات کتابخانه تخصصی اداره مخطوطات جهت استفاده کتابداران، فهرستنگاران، کتابشناسان، استادان، دانش پژوهان و نویسندگان در محل تالار محققان قرار دارد. ‌ مراجعین محترم می توانند با ارائه معرفی نامه و کارت شناسایی معتبر با تایید مسوولان اداره از خدمات کتابخانه تخصصی مخطوطات استفاده نمایند.

7-نشر نفایس و تصحیح متون بخش فیلمتک و خدمات عکس و میکروفیلم کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی به لحاظ وجود نسخه های خطی نفیس وارزشمند از سال 1351 شمسی اقدام به تأسیس تهیه میکروفیلم به عنوان (بخش فیلم تک) نموده است. با تجهیز این بخش به دستگاههای متعدد، از قبیل: دوربین های تهیه میکروفیلم، ریدر پرینتر، دوبلکیت، پروسیسورظهور میکروفیلم، اسکنر تبدیل میکروفیلم به سی دی و... در زمینه عکسبرداری و تهیه میکروفیلم و انتقال تصاویر به رایانه و ذخیره سازی آن به صورت علمی و روزآمد، برابر آخرین تکنیک های موجود در جهت خدمات دهی برتر و سریعتر در خدمت پژوهشگران داخلی و خارجی می باشد، و همچنین طی مبادله میکروفیلم با دیگر کتابخانه های داخلی و خارجی اقدام به غنی سازی آرشیو میکروفیلم خود نموده است. از دیگر فعالیتهای این بخش تهیه میکروفیلم از نسخ خطی موجود در کتابخانه های وابسته آستان قدس مانند: کتابخانه ملی ملک، وزیری یزد، جامع گوهر شاد،آیت الله حکیم در غرب همدان و بعضاً خارج از کشور مثل جامع الکبیر و دارالمخطوطات یمن و غیره می باشد. شایان ذکر است: که میکروفیلمهای غیر کتابخانه ای که از دیگر کشورهای تهیه و بدست آمده است عبارت است: جمعه الماجد دبی- هندوستان- یمن- اسپانیا- باکو- فرانسه- پاکستان- اسکوریال مادرید- ظاهریه دمشق و دیگر کشورهای آسیای میانه. دستنوشته ها مرقعات نفایس و نوادر پژوهش فهارس اداره مخطوطات تصاویر تالار محققان منابع خطی نمایشگاه مجازی سایتهای مرتبط

برخی از فعالیتهای ادراره مخطوطات
1. چاپ فهرست کتب خطی اهدایی مقام معظم رهبری جلد 4 بخش یک با موضوع حکمت وکلام.
2. اتمام فهرست کتب خطی رهبری جلد 4 بخش 2 در حال تهیه نمایه.
3. اتمام فهرست کتب خطی رهبری جلد 7 در حال تهیه نمایه.
4. اتمام فهرست کتب خطی در موضوع ادبیات.
5. شناسنامه نویسی نسخ خطی وچاپ سنگی خوانسار، 1500 نسخه.
6. تحویل وتحول نسخه های خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی ارسالی از دفتر مقام معظم رهبری؛ 544 نسخه خطی، 336 کتاب چاپ سنگی وسربی، 21 کتاب چاپ سربی لاتین، 134 فقره نسخه چوبی به زبان های تلگو، مالی عالم، اوریا.
7. بررسی وشناسایی عناوین قابل تصحیح، 24 نسخه.
8. بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران وهمکاری در خرید منابع چاپی جهت کتابخانه تخصصی مخطوطات.
9. تهیه نسخه پشتیبان از منابع خطی در شهرستانهای بیرجند، لار، شیراز.
10. مصاحبه با خبرگزاری قرآن و کانالهای تلویزیونی و رادیویی.
11. تهیه خبر برای جراید و سایت های مختلف.
12. ورود اطلاعات درخواستهای محققان در نرم افزار قابل جستجو.
13. راهنمایی و مشاوره مراجعه کنندگان، اعم از دانشجویان و محققان.
14. شرکت در جلسات شورای بررسی نسخ خطی- شورای بازبینی نسخ خطی- شورای قیمت گذاری خدمات- شورای قیمت گذاری اسناد- شورای آسیب شناسی و حفاظت- شورای نشر نفائس و تصحیح متون، شورای داخلی اداره مخطوطات- جلسه با معاونت هماهنگی - شورای پژوهش سازمان- کمیته فرهنگی- جلسه شورای برنامه ریزی آموزش.
15. جواب به نامه های اداری- تهیه گزارش به مافوق- تهیه قرارداد- تنظیم صورت جلسات- پیگیری امور اداری.
16. تحویل و تحول خرید و اهداء نسخه خطی و چاپ سنگی.
17. بررسی درخواستهای شورای نشر نفائس.
18. مرتب کردن نسخه های مخزن خطی.
19. چک و کنترل نسخه های خطی با دفاتر ثبت.
20. انتخاب نسخه های آسیب دیده جهت مرمت و صحافی.
21. بررسی اولیه درخواست های محققان نسخ خطی توسط کارشناسان اداره.
22. بررسی پژوهش نامه اسناد، 600 صفحه.
23. بررسی مقاله ها و کتابها جهت چاپ، 8788 صفحه.
24. همکاری در برگزاری نمایشگاه ها با روابط عمومی سازمان.
25. خدمات تحویل مدرک و پیگیری درخواستهای محققان به صورت آنلاین.
26. کتاب چینی و مرتب کردن کتاب های کتابخانه تخصصی مخطوطات.
27. مرتب کردن قرآن های ثبت موقت 23 نسخه.
28. مرتب کردن اوراق164 قرآن وجزوه.
29. تهیه آمار.
30. پی گیری طرحهای پژوهشی محققان و همکاران اداره مخطوطات.
31. انتخاب کتاب از طریق سامانه سازمان جهت کتابخانه تخصصی مخطوطات.
32. به روز رسانی اطلاعات سایت کتابخانه تخصصی مخطوطات و همچنین خدمات تحویل مدرک.
33. همکاری در مرتب سازی اوراق.
34. ترجمه 83 شخصیت از فحول علماء.
35. پی گیری امور انتشارات،19 ساعت.
36. کتابگردانی کتب چاپ سنگی تعداد 3888 نسخه.
37. ورق شماری منابع خطی به تعداد 690590 ورق.
38. تهیه فهرست مختصر توصیفی از نسخ خطی دیجیتالی خریداری واهدایی از دیگر سازمان ها موجود در اداره مخطوطات تعداد 9300 نسخه.
39. انجام طرح فهرست شماره ای بر اساس درهم کرد فهارس موضوعی نسخ خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی.