دبیر و داور جشنواره‌های مختلف، و منتخب جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی:
ارسال حجم گسترده‌ای از آثار به جشنواره کتاب سال رضوی نشان‌گر اعتبار جشنواره است
دیر زمانیست که «محمود پوروهاب»، نامی آشنا برای کودکان این سرزمین است. از آن زمان که در «سلام بچه‌ها» قلم می‌زد تا امروز که «خداوند رنگین‌کمان» و «با پرستوهای شاد»َش در کتاب‌های فارسی، همراه کودکان دبستانیست.
۱۳۹۵/۰۸/۰۴
فرشته صداقت حسن‌زاده: دیر زمانیست که «محمود پوروهاب»، نامی آشنا برای کودکان این سرزمین است. از آن زمان که در «سلام بچه‌ها» قلم می‌زد تا امروز که «خداوند رنگین‌کمان» و «با پرستوهای شاد»َش در کتاب‌های فارسی، همراه کودکان دبستانیست. نویسنده و شاعر کودک و نوجوان، که کار رسمی خود را از سال69 و در 29 سالگی با «سلام بچه‌ها» آغاز کرد. توانایی او در این حوزه آن گونه بود که اولین داستان بلندش «صدای زلال بلال»، برایش جایزه کتاب سال را به ارمغان آورد. «صدای ساز باران»، «امام گل‌ها»، «پر از بوی گلابی»، «مهربانی‌هایت را قسمت کن»، «قصه‌های خیلی قشنگ»، «مردی که اسرار سرزمین‌ها را می‌دانست»، «کیسه‌ی سکه‌هایم کو» و «قصه‌ی مرد تنبل»، تنها بخشی از 130 کتاب او است که افتخاراتی چون برگزیدۀ چند دوره جشنواره کتاب فصل، جشنواره ملی کودک و نوجوان، جشنواره ولایت، آموزش و پرورش و... را برای او رقم زد.
محمود پوروهاب، داوری و دبیری بسیاری از جشنواره‌های ادبیات ومطبوعات کودک و نوجوان را به عهده داشته است. از او علاوه بر کتاب‌های متعدد، نزدیک به یکصد مقاله در زمینه نقد و بررسی شعر شاعران کودک به چاپ رسیده و برخی از کتاب‌هایش به زبان‌های انگلیسی و روسی ترجمه شده است. او اکنون رئیس اداره نشریات کودک و نوجوان دفتر تبلیغات اسلامی قم، دبیر ادبیات مجلات «دوست» و عضو شورای شعر کانون پرورش فکری رشد نوجوان است. برگزیده‌شدن تازه‌ترین رمانش، «ملخ‌های گرسنه: از مجموعه ده جلدی قصه‌های امام کاظم (ع)»، در نهمین جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی و کسب رتبه سوم کتاب برتر در محور کودک و نوجوان، فرصتی را فراهم کرد تا در حاشیه این جشنواره با این نویسنده و شاعر توانمند کشورمان به گفتگو بنشینیم. گفتگویی گرم با محمود پوروهاب که با صدایی آرام سخن می‌گوید و حتی لحظه‌ای لبخند از لبانش محو نمی‌شود:
• آقای پوروهاب! از تازه‌ترین کتابتان بگویید. فکر می‌کنید چه امتیازی داشت که برگزیده شد؟
«ملخ‌های گرسنه»، یک جلد از مجموعه ده جلدی قصه‌هایی از امام کاظم (ع) است. راستش خودم هم احساس می‌کردم این داستان، کار بهتری شده چون موضوعش طوری بود که قابلیت داستان شدن را داشت و برای مخاطب جذابتر بود. فکر می‌کنم برای همین داوران از میان ده مجموعه، همان را انتخاب کردند. این نشان می‌دهد داوران دقیق کارها را مطالعه کردند و سلامت داوری را می‌رساند.
• چه خوب! شما آثار دیگری هم در حوزه اهل بیت دارید. چرا کار در حوزه کودک و نوجوان را انتخاب کردید و چرا آئینی؟
در موضوعات دیگر هم کتاب دارم، اما خوب بیشتر کارهایم آئینی است. شاید دلیلش توفیق حضور در قم و تبادل با دوستان روحانی است. از آن‌جا که بیشتر شعر کار می‌کنم، دوستان از من در این زمینه کمک می‌گیرند و من هم در دفتر تبلیغات قم در جوار حضرت معصومه (س)، از کتابخانه خوب آن‌جا و دوستان طلبه کمک می‌گیرم. در ارتباط با ادبیات کودک هم حدود 24 سال پیش، ضرورت کار در این زمینه را احساس کردم. افراد زیادی برای بزرگسالان می‌نوشتند اما برای نوجوان که در حکم نهال است و احتیاج به مراقبت بیشتر دارد، کار کم‌تر بود.
• پس از این سابقۀ طولانیِ کار برای نوجوان، فکر می‌کنید برای عمق بخشی به فرهنگ رضوی در جامعه و به خصوص در میان نوجوانان که به گفته شما مانند نهال اند، چه باید کرد؟
خوب ما یک قسمت کار هستیم. همه کار به دوش نویسنده نیست اما آن بخشی که به ما مربوط است کار کم نشده. ما آئینی نویسان خیلی خوبی داریم. ادبیات کودک و نوجوان تقریباً نوپاست. از بین کسانی‌که برای کودک و نوجوان کار آئینی می‌نویسند، چند نفری هستند که شناخته شده‌اند و خوب کار می‌کنند. فکر می‌کنم ادبیات آئینی کودک و نوجوان مثمر ثمر بوده و مخاطبان را راضی نگه داشته ولی چیزی که هست خیلی از ارگان‌ها و ناشران بیشتر به کمیت توجه دارند، تا کیفیت. نوشتن کارخوب، زمان‌بر است و ناشر باید هزینه کند. مثلا فرض کنید من برای انجام یک کار خوب و تازه، شش ماه زمان می‌خواهم. در کنار کار آئینی، پژوهش نیاز است. باید منابع مختلف و معتبر را ببینید که مثلا فلان حدیث جعلی نباشد.
جدای از این‌ها باید شیوۀ کار را به روز کرد. هر نسل، تغییرات اساسی با نسل قبل دارد. علاوه بر این‌ها زبان نیز خود به خود تغییراتی می کند و سبک‌های کار نیز، جدید می‌شود. می‌توان فانتزی مدرن کار کرد. یا مدلی که نمایشنامه را متصل می‌کند به تنۀ داستان. هم زاویه دید را باید تازه کرد و هم شکل جدیدتر و زبان امروزی باید به آثار داد تا بتواند با مخاطب خودش ارتباط برقرار کند و پیام را به او منتقل کند.
• کارهایی که تا امروزدر حوزه اهل بیت نوشته شده چگونه است؟
کار زیاد شده اما داستان‌هایی که نوشته می‌شود معمولاً خیلی خطی و مستقیم است! زیاد کار شدن اصلاً دلیل خوبی نیست شاید ضعف ما هم باشد که چرا باید این همه کار شود و ده درصد یا پنج درصد این‌ها خوب باشد. این‌ها چیزهایی است که در تاریخ می‌ماند. در آینده یک نفر بررسی می‌کند می‌بیند در این دوره چقدر کار ضعیف انجام شده!
• گفتید چند نفری هستند که خوب در ادبیات آئینی کودک و نوجوان کار کردند. می‌توانید تعدادی را اسم ببرید؟
کارهای آقای سرشار از جهت منطق و سند خوب بوده. آقای مجید ملا محمدی هم در حوزه کودک و هم نوجوان خوب کار می‌کند، آقای مرتضی دانشمند در کار کودک خیلی خوب است، خانم طاهره عیبد هم کودک و هم نوجوان، کارهای آقای ناصر نادری، آقای مصطفی خرامان و... .
• آقای ملامحمدی، از برگزیدگان دوره‌های گذشتۀ همین جشنواره هم بودند. از آثار برگزیدۀ سال‌های گذشته، کارهای دیگری را هم می‌شناسید؟
دوستان را می‌شناسم و در جریان برخی آثار هستم. کتاب «اعترافات غلامان» از آقای حمیدرضا شاه‌آبادی هم در سال‌های گذشته در این جشنواره منتخب شد و انتخاب بسیار خوبی بود. جالب است بدانید من در جایی دیگر داور بودم و همان کتاب آقای شاه‌آبادی را انتخاب کرده بودم. کتابی است که هم به درد بزرگسال می‌خورد و هم قابلیت نوجوان را دارد. این افراد شاخص هستند در حوزه آئینی.
• شما تجربۀ دبیری و داوری جشنواره‌های مختلف را داشتید. از این زاویه، جشنواره کتاب سال رضوی را چه‌طور می‌بینید؟
جشنواره معتبری است. بگذارید این‌طور بگویم. خیلی خوب است که این جشنواره چنین کتاب‌هایی را شناسایی می‌کند. تعداد زیادی کتاب، و همه در یک موضوع! من سال‌ها دبیر جشنواره سلام بودم ما مجبور می‌شدیم به بازار کتاب برویم و کتاب‌ها را تهیه کنیم. این است که می‌دانم تهیه حجم زیادی از کتاب که در یک موضوع و در یک سال چاپ شده باشد، اصلا کار ساده‌ای نیست. مخصوصا که ما از نویسندگان و ناشران در شهرهای مختلف خبر نداریم.
یک بخشی هم کتاب‌هایی است که از طریق فراخوان به جشنواره می‌رسد. این‌ها سرمایه است. این حجم کتاب، اعتبار این جشنواره و کتابخانه آستان قدس را که در نهایت کتاب‌ها به آن‌جا منتقل می‌شود را بالا می‌برد. از طرفی هرقدر جشنواره اعتبار داشته باشد ناشر، اطمینان می‌کند و کتاب را می‌فرستد. من 13 دوره دبیر جشنواره بودم و جاهای مختلف داور بودم، جاهایی را سراغ دارم که چون جشنواره‌ها پیش ناشران اعتبار ندارد و به داوری آن مطمئن نیستند کتاب را نمی‌فرستند. همین که این حجم گسترده از آثار، به جشنواره کتاب سال رضوی ارسال شده، نشان می‌دهد این جشنواره نزد ناشران معتبر است. اعتبار، یکی همین صحت داوریست و دیگری، جوایز. جوایز را کم نگیریم.
• محمود پوروهاب بعد از 130 کتاب و اندوخته‌ای از تجربه، اگر بخواهد دوباره برای امام رضا بنویسد، جای چه کتابی را خالی می‌بیند؟ (سوالم که تمام می‌شود کمی تأمل می‌کند، خارج از ژست روشنفکری و با لحنی سرشار از دغدغه و تب و تاب، می‌گوید:)
من کارهای امام رضا را مطالعه کردم. اتفاقاً مدتی قبل مجموعه‌ای از آستان قدس از من خواستند کاری را که از قبل انجام داده بودم برای چاپ به آن‌ها بدهم که دیدم کار ضعیف است به این معنا که تکراری است و دوستان دیگر انجام دادند و ترجیح دادم کار نشود. خیلی سخت است چون زیاد کار شده. وقتی برای کودک و نوجوان کار می‌کنید همه موضوعات را نمی‌توانید کار کنید. باید برای آن‌ها قابل فهم و مبتلابه روزشان باشد. نوشتن برای معصومین کار سختی است. بعضی کار را خیلی آسان می‌گیرند.
• می‌فهمم! شما چون اشراف به این موضوع دارید عمق و اهمیت آن را بهتر درک می‌کنید.
می‌دانید! بعضی حکایات خیلی تکرار شده همیشه هم به همان شیوۀ مستقیم‌گویی. علاوه بر تغییر زاویه دید باید اطلاعات را هم بیشتر کرد. باید بیشتر در مورد حضرت مطالعه کنیم و از معارف ایشان نکات بکرتری را استخراج کنیم. همان طور که گفتم باید زمان گذاشت. ناشر حمایت مالی کند و نویسنده هم از دریچه‌ای جدید به موضوع نگاه کند. اگر به من بگویید برای امام رضا می‌خواهیم کتاب چاپ کنیم، می‌گویم من نمی‌توانم. به جهت اینکه باید خیلی دقت کنی، با بینش دیگری، باید نشست و خوب فکرکرد...
محمود پوروهاب، داوری و دبیری بسیاری از جشنواره‌های ادبیات ومطبوعات کودک و نوجوان را به عهده داشته است. از او علاوه بر کتاب‌های متعدد، نزدیک به یکصد مقاله در زمینه نقد و بررسی شعر شاعران کودک به چاپ رسیده و برخی از کتاب‌هایش به زبان‌های انگلیسی و روسی ترجمه شده است. او اکنون رئیس اداره نشریات کودک و نوجوان دفتر تبلیغات اسلامی قم، دبیر ادبیات مجلات «دوست» و عضو شورای شعر کانون پرورش فکری رشد نوجوان است. برگزیده‌شدن تازه‌ترین رمانش، «ملخ‌های گرسنه: از مجموعه ده جلدی قصه‌های امام کاظم (ع)»، در نهمین جشنواره انتخاب کتاب سال رضوی و کسب رتبه سوم کتاب برتر در محور کودک و نوجوان، فرصتی را فراهم کرد تا در حاشیه این جشنواره با این نویسنده و شاعر توانمند کشورمان به گفتگو بنشینیم. گفتگویی گرم با محمود پوروهاب که با صدایی آرام سخن می‌گوید و حتی لحظه‌ای لبخند از لبانش محو نمی‌شود:
• آقای پوروهاب! از تازه‌ترین کتابتان بگویید. فکر می‌کنید چه امتیازی داشت که برگزیده شد؟
«ملخ‌های گرسنه»، یک جلد از مجموعه ده جلدی قصه‌هایی از امام کاظم (ع) است. راستش خودم هم احساس می‌کردم این داستان، کار بهتری شده چون موضوعش طوری بود که قابلیت داستان شدن را داشت و برای مخاطب جذابتر بود. فکر می‌کنم برای همین داوران از میان ده مجموعه، همان را انتخاب کردند. این نشان می‌دهد داوران دقیق کارها را مطالعه کردند و سلامت داوری را می‌رساند.
• چه خوب! شما آثار دیگری هم در حوزه اهل بیت دارید. چرا کار در حوزه کودک و نوجوان را انتخاب کردید و چرا آئینی؟
در موضوعات دیگر هم کتاب دارم، اما خوب بیشتر کارهایم آئینی است. شاید دلیلش توفیق حضور در قم و تبادل با دوستان روحانی است. از آن‌جا که بیشتر شعر کار می‌کنم، دوستان از من در این زمینه کمک می‌گیرند و من هم در دفتر تبلیغات قم در جوار حضرت معصومه (س)، از کتابخانه خوب آن‌جا و دوستان طلبه کمک می‌گیرم. در ارتباط با ادبیات کودک هم حدود 24 سال پیش، ضرورت کار در این زمینه را احساس کردم. افراد زیادی برای بزرگسالان می‌نوشتند اما برای نوجوان که در حکم نهال است و احتیاج به مراقبت بیشتر دارد، کار کم‌تر بود.
• پس از این سابقۀ طولانیِ کار برای نوجوان، فکر می‌کنید برای عمق بخشی به فرهنگ رضوی در جامعه و به خصوص در میان نوجوانان که به گفته شما مانند نهال اند، چه باید کرد؟
خوب ما یک قسمت کار هستیم. همه کار به دوش نویسنده نیست اما آن بخشی که به ما مربوط است کار کم نشده. ما آئینی نویسان خیلی خوبی داریم. ادبیات کودک و نوجوان تقریباً نوپاست. از بین کسانی‌که برای کودک و نوجوان کار آئینی می‌نویسند، چند نفری هستند که شناخته شده‌اند و خوب کار می‌کنند. فکر می‌کنم ادبیات آئینی کودک و نوجوان مثمر ثمر بوده و مخاطبان را راضی نگه داشته ولی چیزی که هست خیلی از ارگان‌ها و ناشران بیشتر به کمیت توجه دارند، تا کیفیت. نوشتن کارخوب، زمان‌بر است و ناشر باید هزینه کند. مثلا فرض کنید من برای انجام یک کار خوب و تازه، شش ماه زمان می‌خواهم. در کنار کار آئینی، پژوهش نیاز است. باید منابع مختلف و معتبر را ببینید که مثلا فلان حدیث جعلی نباشد.
جدای از این‌ها باید شیوۀ کار را به روز کرد. هر نسل، تغییرات اساسی با نسل قبل دارد. علاوه بر این‌ها زبان نیز خود به خود تغییراتی می کند و سبک‌های کار نیز، جدید می‌شود. می‌توان فانتزی مدرن کار کرد. یا مدلی که نمایشنامه را متصل می‌کند به تنۀ داستان. هم زاویه دید را باید تازه کرد و هم شکل جدیدتر و زبان امروزی باید به آثار داد تا بتواند با مخاطب خودش ارتباط برقرار کند و پیام را به او منتقل کند.
• کارهایی که تا امروزدر حوزه اهل بیت نوشته شده چگونه است؟
کار زیاد شده اما داستان‌هایی که نوشته می‌شود معمولاً خیلی خطی و مستقیم است! زیاد کار شدن اصلاً دلیل خوبی نیست شاید ضعف ما هم باشد که چرا باید این همه کار شود و ده درصد یا پنج درصد این‌ها خوب باشد. این‌ها چیزهایی است که در تاریخ می‌ماند. در آینده یک نفر بررسی می‌کند می‌بیند در این دوره چقدر کار ضعیف انجام شده!
• گفتید چند نفری هستند که خوب در ادبیات آئینی کودک و نوجوان کار کردند. می‌توانید تعدادی را اسم ببرید؟
کارهای آقای سرشار از جهت منطق و سند خوب بوده. آقای مجید ملا محمدی هم در حوزه کودک و هم نوجوان خوب کار می‌کند، آقای مرتضی دانشمند در کار کودک خیلی خوب است، خانم طاهره عیبد هم کودک و هم نوجوان، کارهای آقای ناصر نادری، آقای مصطفی خرامان و... .
• آقای ملامحمدی، از برگزیدگان دوره‌های گذشتۀ همین جشنواره هم بودند. از آثار برگزیدۀ سال‌های گذشته، کارهای دیگری را هم می‌شناسید؟
دوستان را می‌شناسم و در جریان برخی آثار هستم. کتاب «اعترافات غلامان» از آقای حمیدرضا شاه‌آبادی هم در سال‌های گذشته در این جشنواره منتخب شد و انتخاب بسیار خوبی بود. جالب است بدانید من در جایی دیگر داور بودم و همان کتاب آقای شاه‌آبادی را انتخاب کرده بودم. کتابی است که هم به درد بزرگسال می‌خورد و هم قابلیت نوجوان را دارد. این افراد شاخص هستند در حوزه آئینی.
• شما تجربۀ دبیری و داوری جشنواره‌های مختلف را داشتید. از این زاویه، جشنواره کتاب سال رضوی را چه‌طور می‌بینید؟
جشنواره معتبری است. بگذارید این‌طور بگویم. خیلی خوب است که این جشنواره چنین کتاب‌هایی را شناسایی می‌کند. تعداد زیادی کتاب، و همه در یک موضوع! من سال‌ها دبیر جشنواره سلام بودم ما مجبور می‌شدیم به بازار کتاب برویم و کتاب‌ها را تهیه کنیم. این است که می‌دانم تهیه حجم زیادی از کتاب که در یک موضوع و در یک سال چاپ شده باشد، اصلا کار ساده‌ای نیست. مخصوصا که ما از نویسندگان و ناشران در شهرهای مختلف خبر نداریم.
یک بخشی هم کتاب‌هایی است که از طریق فراخوان به جشنواره می‌رسد. این‌ها سرمایه است. این حجم کتاب، اعتبار این جشنواره و کتابخانه آستان قدس را که در نهایت کتاب‌ها به آن‌جا منتقل می‌شود را بالا می‌برد. از طرفی هرقدر جشنواره اعتبار داشته باشد ناشر، اطمینان می‌کند و کتاب را می‌فرستد. من 13 دوره دبیر جشنواره بودم و جاهای مختلف داور بودم، جاهایی را سراغ دارم که چون جشنواره‌ها پیش ناشران اعتبار ندارد و به داوری آن مطمئن نیستند کتاب را نمی‌فرستند. همین که این حجم گسترده از آثار، به جشنواره کتاب سال رضوی ارسال شده، نشان می‌دهد این جشنواره نزد ناشران معتبر است. اعتبار، یکی همین صحت داوریست و دیگری، جوایز. جوایز را کم نگیریم.
• محمود پوروهاب بعد از 130 کتاب و اندوخته‌ای از تجربه، اگر بخواهد دوباره برای امام رضا بنویسد، جای چه کتابی را خالی می‌بیند؟ (سوالم که تمام می‌شود کمی تأمل می‌کند، خارج از ژست روشنفکری و با لحنی سرشار از دغدغه و تب و تاب، می‌گوید:)
من کارهای امام رضا را مطالعه کردم. اتفاقاً مدتی قبل مجموعه‌ای از آستان قدس از من خواستند کاری را که از قبل انجام داده بودم برای چاپ به آن‌ها بدهم که دیدم کار ضعیف است به این معنا که تکراری است و دوستان دیگر انجام دادند و ترجیح دادم کار نشود. خیلی سخت است چون زیاد کار شده. وقتی برای کودک و نوجوان کار می‌کنید همه موضوعات را نمی‌توانید کار کنید. باید برای آن‌ها قابل فهم و مبتلابه روزشان باشد. نوشتن برای معصومین کار سختی است. بعضی کار را خیلی آسان می‌گیرند.
• می‌فهمم! شما چون اشراف به این موضوع دارید عمق و اهمیت آن را بهتر درک می‌کنید.
می‌دانید! بعضی حکایات خیلی تکرار شده همیشه هم به همان شیوۀ مستقیم‌گویی. علاوه بر تغییر زاویه دید باید اطلاعات را هم بیشتر کرد. باید بیشتر در مورد حضرت مطالعه کنیم و از معارف ایشان نکات بکرتری را استخراج کنیم. همان طور که گفتم باید زمان گذاشت. ناشر حمایت مالی کند و نویسنده هم از دریچه‌ای جدید به موضوع نگاه کند. اگر به من بگویید برای امام رضا می‌خواهیم کتاب چاپ کنیم، می‌گویم من نمی‌توانم. به جهت اینکه باید خیلی دقت کنی، با بینش دیگری، باید نشست و خوب فکرکرد...
منبع:
افزودن دیدگاه جدید: