ازشب میلاد تو این گونه حاصل می شود
ماه روز اوّل ذی القعده کامل می شود
به یازده روز اول ماه ذی‌القعده که از ولادت حضرت معصومه سلام‎الله علیها تا میلاد نورانی امام رضا علیه‎السلام، آغاز و پایان می‌یابد، دهه کرامت می‌گویند.
کتابخانه تخصصی ادبیات واقع در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در گرامی‎داشت این دو کریمه و کریم اهل‎البیت، به معرفی یک کتاب و یک پایان‎نامه می‎پردازد.
معرفی کتاب: مسافر غريب؛ داستان بلند زندگي حضرت معصومه (س)/ حسن جلالي عزيزيان.- مشهد: هاتف( هجرت مشهد)، ‎۱۳۷۹.  
بی بی نجمه بسیار مهربان و باخداست. همیشه ذکر خدا بر لب دارد و نماز شب می‎خواند. یک بار نشده که با ما تندی کند. هربار که برادرم علی نزد او می رود، به احترامش برمی‎خیزد.
احترام بی بی حمیده را هم دارد و در حضورشان هرگز بر زمین نمی‎نشیند. ما در خانه به او تکتم می‎گوییم یعنی زمزم. در عقل، اطاعت، ادب و عبادت زبانزد بنی‎هاشم است.
من نمی‎دانم مارسی و مغرب کجاست، اما خیلی دوست دارم بدانم اقوام بی‎بی چگونه مردمانی هستند؟ در فامیل هر کس اسم زیبایی را می‌داند، روی ایشان گذاشته است. عمویم او را خیزران می‌گوید و دیگری سمانه، شقراء یا صقر. نام‎هایی با معناهای متفاوت: آب زمزم، آرامش، مال بسیار، چهره نورانی، خورشید، سلامتی! و...
علی در ایوان خانه گام برمی‎داشت. لباس زیبایی بر تن کرده بود که بر جمال و کمال او می‎افزود.
...
صدای گام‎های شمرده امام و جیغ کودکی درهم آمیخت. همه به سوی اتاق بی‎بی نجمه نگریستند. لحظه‎ای بعد، کودک در حالی که در میان قنداقی سفید قرار گرفته بود، میان دستهای پدر آرام گرفت. کودک دختر بود. بر چهره ملکوتی پدر تبسمی زد. امام نوزاد مبارک را به آغوش کشید. در گوش راستش اذان، و در گوش چپش اقامه گفت. سپس آبی طلبیده و کامش را برداشت.
هشام پیش دوید و گفت: امروز اول ذی‌قعده سال 173 بعد از هجرت جدتان رسول‎الله است و ده روز دیگر آقازاده‎تان علی پانزده ساله می‎شود. روز فرخنده و مبارکی است. این دختر، دومین فرزند شما از بی‎بی نجمه است؛ او را چه می‎نامید؟
امام دنیا را به ضیافت لبخنذ خویش میهمان کرد. به نام مادرم فاطمه زهرا، او را فاطمه نام می‎گذارم! صدای ملکوتی اذان، مدینه را غرق نور کرد. خانه امام در جنب‎و‎جوشی بزرگ، مهیای ضیافت میلاد فاطمه شد. مردم مدینه، دسته‎دسته، لبخند بر لب به سوی منزل آن حضرت حرکت می‎کردند تا تولد نورسیده را تبریک گویند. علی بیش از همه خوشحال بود، هدیه‎ای به نام فاطمه!

سیمای امام هشتم در شعر شاعران...
شاعران پارسی‌گوی درباره زوایای مختلفی از زندگی امام رضا علیه‌السلام شعر سروده‎اند.
سنایی، اولین ستایشگر امام هشتم، با قصیده 38 بیتی:
دین را حرمیست در خراسان/ دشوار ترا به محشر آسان/ از معجزهای شرع احمد/ از حجتهای دین یزدان/ همواره رهش مسیر حاجت/ پیوسته درش مشیر غفران...
خاقانی، شروانی در سخن خویش به ضامن آهو اشاره دارد، ظاهرا شروانشاهان به مصلحت خویش نمی‌بینند که این نادره‌گوی دوران و ستایشگر آنان پای به خراسان و دربار ملوک آن سامان نهد. وقتی او را از رفتن به خراسان منع می‌کردند مشتاقانه این قصیدهٔ را سرود:
چه سبب سوی خراسان شدنم نگذارند/ عندلیبم به گلستان شدنم نگذارند
باز در قصیده ای در حال بیماری در شهر ری در اشتیاق سفر خراسان قصیده 29 بیتی با ردیف ان شاالله سروده است: به خراسان شوم انشاء الله/ آن ره آسان شوم انشاء الله
عطار، و نعت سریر علی بن موسی الرضا برای کسب فیوضات از آستان آن حضرت:
شه من در خراسان چون دفین شد/ همه ملک خراسان را نگین شد
امامی‌هروی، (ملک‎الشعرا رضی الدین عبدالله بن محمد) متخلص به امامی از شاعران ایران در اوایل عهد ایلخانان است. به سبب دانش وافر به ادبیات عرب و فارسی و اطلاع از علوم مختلف معقول و منقول شهره بوده است.
ای سپهر رفعت قدر تو در وصف النعال/ کعبه دنیا و دینی، قبله جاه و جلال
سید ذوالفقار شیروانی، متخلص به ذوالفقار از شاعران معروف قرن هفتم هجری است. این شاعر که خود از خاندان رسول است، از ارادتمندان امام رضا است.
 او در ترکیب بندی هفت بندی که عدد ابیات آن به شصت و شش بیت بالغ می شود زبان به ستایش سلطان خراسان گشوده است.
تمامی این هفت بند ستایش از شاه غریبان و بیان مکارم او از منظرهای گوناگون است.
در بند دوم با توصیف مرقد امام آن را شادی فزای جبریل و جای بوسه سلسبیل می‎داند و پر جبریل و زلف حور عین را شایسته آن می داند که جاروب خدام امام رضا علیه‌السلام باشد.
ای ز خاک آستانت قدسیان را آبروی/ وز نسیم روضه‎ات دارالجنان را رنگ و بوی

در بند پنجم رفعت بارگاه امام را بقدری می داند که بر آفتاب سایه افکنده است و امام را پادشاه دین و دنیا و شمع مصطفی و چشم و چراغ  حیدر خطاب می‌کند.
کز نجف در پیشگاه مشهد او مضمر است/ هم مدینه هم نجف هم سامره هم کربلا
گر چه اصحاب دعا را قبله بودن راه اوست/ آسمان را قبله هنگام دعا، درگاه اوست
مولانا شیخ حسن کاشی آملی، معروف به "حسن کاشی" از شاعران معروف قرن هشتم هجری است که اختصاصش به ائمه اثی عشری خاصه حضرت علی‎بن‌ابیطالب علیه‌السلام است.
 این شاعر در همه ابعاد زندگی امام هشتم شعر سروده است.
در طوس نهفته است آن گنج
 آن مهر عیان  آسمان سنج
رکن‎الدین اوحدی مراغه‎ای، رکن‎الدین اوحدی مراغه‎ای اصفهانی از شاعران معروف قرن هفتم و هشتم هجری و از عارفان مشهور عهد خویش بود.
به شهیدان کربلا ز فسوس
 به ستم گشتگان مشهد طوس
خواجوی کرمانی، نخلبند شعرا، کمال‌الدین ابوالعطا محمودبن علی بن محمود مرشدی کرمانی عارف بزرگ و شاعر قرن هشتم هجری است. در قصیده‎ای بلند، بعد از سخن گفتن از رسول اکرم و دوازده امام در مقام امام هشتم می‌نویسد:
سهیل‎دار سلام خور خراسان قاب
 شهید مشهد و خسرو نشان طوسی نشین
ابن یمین فریومدی، مشهور و متخلص به ابن‌یمین، از شعرای معروف قرن هشتم هجری است. او شاعری قطعه‌سراست که قطعات اخلاقی و پندآموز دارد و از شاعران شیعی مذهب است. قصیده‎ای درباره امام رضا دارد که مفاهیم عالی قرآنی و عرفانی دارد.
گوهرافشان کن ز جان ای دل که می‎دانی چه جاست
 مهبط نور الهی روضه‎ی پاک رضا است
شاه ناصر، یا شاه(خواجه) ناصر بخاری از شاعران بزرگ پارسی‌گوی قرن هشتم که با همه شهرتی که در اشعار داشته ازو بندرت سخن رفته و آنچه نیز نوشته‌اند کوتاه و از لحاظ اطلاع بر احوال او کم ارزش است. شاعر در قصیده‌ای بلند زیارت امام هشتم را برابر با زیارت خانه خدا می‌داند و بعد اشاره به شهادت امام می‎کند و مشهد را بهشت می‌داند.
کعبه عالی مقام، مشهد هشتم امام
عارف راه خدای عالم هر قسم و فن
عصمت بخاری، از دانشمندان و شاعران اوایل عهد تیموری است. نسبش به جعفربن ابی‌طالب و نیاکانش در بخارا شهرت و حرمتی داشته و مورد توجه ملوک بوده‎اند.
ای کشور فلک شرف کعبه احترام
 دارالسلام گفته جناب تو را سلام
شاعر با چهاربیتی های خود به مدح امام رضا(ع) می‌پردازد و از ایشان برای حاجت خود و عفو گناهان امداد می‌طلبد که واسطه خود و خداوند متعال باشد.
لطفی کن ای کریم و به فریاد ما برس
 کز هشت خلد لطف تو صد بار خوشتر است
حافظ در فرهنگ رضوی، از مقدس‎ترین و بزرگترین شاعران غزلسرای فارسی که دانای اسرار و بازگوکننده راز است. از سروده‌های حافظ است:
قبر امام هشتم و سلطان دین رضا
 از جان ببوس و بر در آن بارگاه باش
خواجه اوحد سبزواری، شاعر قرن نهم که ابیات نغز و نیکو دارد و ارادت خود را به امام ابراز می‎دارد.
علام علم دین علی موسی‌الرضا
 خضر سکندر آیت و شاه ملک جناب
سلیمی تونی، تاج‌الدین حسن متخلص به "سلیمی" فرزند سلیمان از شعرای توانای سده 9 ق. است. زادگاه وی شهر"تون"در ناحیه جنوبی خراسان که امروزه فردوس نامیده می‎شود و از این جهت شاعر به سلیم تونی شهرت یافته است.
ای دل به مدح قبله هفتم گشا زبان
 از معجزات ضامن آهو، نما بیان
شاه نعمت‌الله ولی، وی از کبار عرفای قرن هشتم و بنیانگذار سلسه نعمت‌الهی است او از پیشروان بزرگ تصوف در میان معتقدان به تشیع بود. سخن را به ستایش دوازده امام می‌رساند. شاه بیت این قصیده چنین از امام هشتم یاد می‌کند:
عابد و باقر چو صادق، صادق از قول حقند
 دم به مهر موسی از عین رضا باید زدن
عطار تونی، قرن نهم را باید بازار ستایش از امام رضا علیه‎السلام دانست، چرا که دیوان و دفتر بسیاری از شاعران به نا م مقدس ایشان زیور و زینت گرفته است. از قابل اعتناترین این شاعران به ظاهر شاعری است با نام عطار تونی که به همنامی با عطار نیشابوری، آثارش نیز به نام وی ثبت شده است. منظور دو اثر به نام مظهرالعجائب و لسان‌الغیب است، دو مثنوی که به اسناد مضامینش باید سراینده آن را نه تنها ارادتمند امام هشتم بلکه شیعه دانست؛ دو اثری که سرشار از نام ائمه و بالطبع نام امام رضاست.
شه من در خراسان چون دفین شد
 همه ملک خراسان را نگین شد
کمال‌الدین حسین خوارزمی، پس از عطار تونی نوبت به شاعر دیگری می‎رسد که او نیز دیوانش میان فارسی‎زبانان به نام منصور حلاج شهرت یافته است. کمال‌الدین حسین خوارزمی از شارحان نامدار مولانا جلال‎الدین. وی در قصیده بیست و پنج بیتی با اشاره به دوری کعبه و ناامنی راهها، عارفان را به زیارت کعبه خراسان فرا می‎خواند.
خواجه هر دو سرا یعنی امام هشتمین
 سر جان مرتضی، سلطان علی موسی‌الرضا
عمادالدین نسیمی، شاعر نامدار دیگر قرن نهم که به ستایش امام هشتم پرداخته است.
یارب به حق مرقد پاک امام هشتمین
 سلطان جمع اولیاء، سلطان علی موسی الرضا
فضولی بغدادی، وی از شاعران پارسی‌سرا و ترکی‎گوی سده دهم هجری است و چون زندگانیش بیشتر در بغداد گذشته به بغدادی شهرت یافته است. درباره امام هشتم قصیده‎ای بلند سروده که از مضامین عرفانی سرشار است.

امام برحق، ولی مطلق، امین قرآن، گزین انسان
 امید مردان، شه خراسان، علی موسی، رضای جعفر
شاعر به وسیله محبت امام هشتم امیدوار است، حجابها از سیر و سلوک سالک برداشته شود:
امیدوارم خلاف واقع حجاب مانع ز راه خیزد
 مراد خاطر ز لطف ایزد به وجه احسن شود میسر
سیدمحمودشاه داعی، شاه داعی یادراعی معروف به داعی الصغیر، چهارمین فرمانروای سادات طبرستان است. وی شاعری است که در سه بیت شعر خود نام دوازده امام را می‎برد:
گر ز اثنی عشر کس پرسید/ در پی نام و وصف جمله بپوی/ مرتضی و حسن و حسین و دگر/ علی بن حسین و باقر جوی/ صادق و کاظم و رضی و تقی/ نقی و عسکری و قائم گوی
ابن حسام خوسفی، از بزرگترین شاعران شیعی مذهب مشهور قرن نهم همزمان با عهد شاهرخ تیموری است. قصایدش بیشتر در مدح خاندان نبوت است. خاورنامه او به شیوه حماسی شاهنامه فردوسی و درباره غزوات حضرت امیر است. در منقبت شاه خراسان می‎سراید:
به هفت حج و به هفتاد حج برابر کرد/ زیارت تو، رسول از کرامت ذوالمن/ ز مرقد تو بهشت برین یکی منظر/ ز روضه تو ریاض جنان یکی گلشن
نورالدین عبدالرحمن جامی، شاعر، نویسنده، دانشمند عارف و بزرگترین استاد سخن بعد حافظ و برخی او را خاتم الشعرای بزرگ پارسی‎گوی می‎دانند. این شاعر عارف نام‌آور قرن نهم، به دو سبب جامی تخلص می‌کرد، نخست آنکه مولد او جام بود و دیگر اینکه رشحات قلمش از شیخ احمد جام معروف به ژنده‌پیل سرچشمه می‌گرفت.
در ستایش آشکار از امام ابوالحسن:
سلامٌ علی آل طاها و یاسین
سلامٌ علی آل خَیرِ النَّبِیِّین
سلامٌ علی روضة حَلَّ فیها
امامٌ یُباهِی بِهِ المُلکُ وَ الدّین
امام به حق شاه مطلق که آمد
حریم درش قبله‌گاه سلاطین
شه کاخ عرفان، گل شاخ احسان
دُرِ دُرج امکان، مه برج تمکین
علی بن موسی الرّضا کز خدایش
رضا شد لقب چون رضا بودش آیین
ز فضل و شرف بینی او را جهانی
اگر نَبْوَدَت تیره چشم جهان‌بین
اگر خواهی آری به کف دامن او
برو دامن از هر چه جز اوست بر چین
مطالب فوق برگرفته از سيماي امام رضا (ع) در آثار شاعران قرن ششم تا نهم، پایان‎نامه کارشناسي ارشد نگارش حميد رضا غفاريان مبهوت سال ‎۱۳۹۳ است.