دین را حرمی است در خراسان
نگاهی به نخستین قصیده رضوی در ادب فارسی در ستایش امام هشتم
سنایی شاعری تأثیرگذار که بزرگانی مانند خاقانی و مولوی تا عطار و سعدی از او وام گرفته‌اند.
سنایی نه تنها در شعر عرفانی و اخلاقی که در شعر آیینی نیز آغازگر است. نخستین قصیده رضوی ادب فارسی از اوست
«ادبیات دینی به عنوان یکی از گونه‌های ادبی است. شاعران اشعار دینی با خلق آثار خود، زیبایی‌های شخصیت‌های الهی ـ عرفانی را به مخاطبان نشان داده و منجر به ارتقای سطح دانش و شعر و شعور دینی و فرهنگی آنها می‌شوند.
کسایی مروزی اولین نغمه‌ها را در نعت رسول(ص) و خاندان مطهرش سرود
سنایی غزنوی یا حکیم سنایی و شعر رضوی برای اولین‌بار در دیوان او قابل توجه است.
دیوان سنایی از همان ابتدا مزین به مدح و منقبت اهل بیت(ع) است؛ از حضرت ختمی مرتبت تا امام رضا(ع).
شاعر در کنار ستایش از بزرگمردی علی(ع)، از شهادت جانسوز امام حسین(ع) و خلق حسن امام مجتبی(ع) یاد می‌کند. نمونه‌ای از قصاید درخشان در دیوان سنایی، شعری است مزین به نام مبارک حضرت ثامن‌الائمه(ع) که آن را نخستین قصیده رضوی در ادبیات فارسی می‌دانند
دین را حرمی است در خراسان
دشوار تو را به محشر آسان
از معجزهای شرع احمد
از حجت‌های دین یزدان
همواره رهش مسیر حاجت
پیوسته درش مشیر غفران
چون کعبه پر آدمی ز هر جای
چون عرش پر از فرشته هرزمان
هم فر فرشته کرده جلوه
هم روح وصی درو به جولان
از رفعت او حریم، مشهد
از هیبت او شریف، بنیان
از دور شده قرار زیرا
نزدیک بمانده دیده حیران
از حرمت زائران راهش
فردوس فدای هر بیابان
قرآن نه درو و او اولوالامر
دعوی نه و با بزرگ برهان
ایمان نه و رستگار از او خلق
توبه نه و عذرهای عصیان
از خاتم انبیا درو تن
از سید اوصیا درو جان
آن بقعه شده به پیش فردوس
آن تربه به روضه کرده رضوان
از جمله شرط‌های توحید
از حاصل اصل‌های ایمان
زین معنی زاد در مدینه
این دعوی کرده در خراسان
... در دامن مهر تو زدم دست
تا کفر نگیردم گریبان
سنایی غزنوی به نام حضرت امام رضا علیه‌السلام عنایتی خاص دارد:
بی‌نام رضا همیشه بی‌نام
بی‌شأن رضا همیشه بی‌شأن
سنایی تنها در این قصیده به یاد علی ابن موسی(ع) اکتفا نکرده است. شاعر در قصیده‌ای دیگر با مطلع «جهان پردرد می‌بینم دوا کو/ دل خوبان عالم را وفا کو» نیز به یاد امام(ع) نیز می‌سراید. وی در ابتدا از روزگار شکایت سر می‌دهد، سپس در ادامه به بیان بهشت، دوزخ و معاد و در نهایت به «امامت» می پردازد.
سراسر جمله عالم پر ز شیرست
ولی شیری چو حیدر باسخا کو
سراسر جمله عالم پر زنانند
زنی چون فاطمه خیر النسا کو
سراسر جمله عالم پر شهیدست
شهیدی چون حسین کربلا کو
سراسر جمله عالم پر امامست
امامی چون علی موسی الرضا کو
سراسر جمله عالم پر ز مردست
ولی مردی چو موسی با عصا کو
سراسر جمله عالم حدیثست
حدیثی چون حدیث مصطفا کو
سراسر جمله عالم پر ز عشقست
ولی عشق حقیقی با خدا کو
سراسر جمله عالم پر ز پیرست
ولی پیری چو خضر با صفا کو
سراسر جمله عالم پر ز حسنست
ولی حسنی چو یوسف دلربا کو
سراسر جمله عالم پر ز دردست
ولی دردی چو ایوب و دوا کو
سراسر جمله عالم پر ز تختست
ولی تخت سلیمان و هوا کو
منبع: سیمای امام رضا علیه السلام در آثار شاعران قرن ششم تا نهم
پایان نامه کارشناسی ارشد
حمیدرضا غفاریان مبهوت
موجود در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی
