مسعود بخشی کامه علیا
رشته الهیات
دانشگاه فرهنگیان واحد ثامن الحجج
درس فارسی
بررسی شعر از ماست که برماست ناصرخسرو
استاد مربوطه دکتر کرامتی مقدم
از ماست که برماست
قالب: قصیده
شاعر: ناصرخسرو
توجه: این شعر از شعرهای نمادین است وعقاب نماد انسان های مغرور است که غرور و خودپسندی اون باعث نابودی او می شود.
1)روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست / و اندر طلب طعمه پر و بال بیاراست.
ترجمه: روزی عقابی از سر سنگی به هوا پرید و برای یافتن خوردنی پرواز کرد.
لغت: خاست: بلند شد/طعمه : شکار/اندر: در
ارایه: پر؛بال وعقاب: مراعات نظیر/ پربال بیاراست: کنایه ازاماده پرواز شدن.
نکته دستوری: روزی وعقابی: ساده(.ی. نکره ودر ساخت واژه تاثیری ندارد./ پر وبال: مفعول
2) برراستی بال نظر کرد و چنین گفت: /"امروز همه روی جهان زیر پر ماست
معنی: در حالی که بال هایش کاملا باز شد این گونه گفت که امروز همه ی دنیا زیر پر من است.
ارایه: بر وپر:جناس/جهان: مجاز ازهمه موجودات/زیر پرماست: کنایه مسلط هستم.
نکته دستوری: راستی: مشتق(ی مصدری:راست بودن)امروز: قدی زمان
3) بر اوج چو پرواز کنم از نظر تیز / می بینم اگر ذره ای اندر تک دریاست
معنی: هنگامی که در این بالا پرواز می کنم می توانم ذره ی کوچکی را در ته دریا ببینم.
لغت: نظر:نگاه/تک دریا: عمق دریا
ارایه ها: اوج وتک: متضاد/تکرار/واج ارایی (ر)
4)گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد / جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست.
معنی: حتی اگر موجود کوچکی مانند پشه در روی زمین حرکت کند جنبیدن آن پشه در نظر من آشکاراست.
لغت: خاشاک: خار وخس؛ چوب وعلف خوش/عیان: اشکار/وز: مخفف واگر
ارایه ها: بر وسر: جناس/تکرار: پشه در این بیت اغراق وجود دارد. بجنبد و جونبیدن: هم خانواده
5)بسیار منی کرد و ز تقدیر نترسید / بنگر که از این چرخ جفا پیشه چه برخاست
معنی: بسیار تکبر ورزید و از سرنوشت نترسید.ببینید که از این دنیای ستمکار چه عملی بر خاست؟
لغت: منی غرور ورزیدن/تقدیر: سرنوشت؛قسمت/چرخ: اسمان/جفا پیشه: ستمکار
ارایه: منی کردن عقاب: تشخیص/چرخ: استعاره از اسمان و کنایه از روزگار/تکرار خ؛چ؛ج و واج ارایی
نکته دستوری: منی: مشتق(ی مصدری: من بودن)جفا پیشه: صفت مرکب
6)ناگه ز کمینگاه یکی سخت کمانی / تیری ز قضای بد بگشاد بر او راست
معنی: ناگهان مرد تیر انداز نیرومندی از کمینگاه خود تیری به سوی عقاب رها کرد.
لغت: ناگه: ناگهان/سخت کمان: تیر اندازماهر وزور مند/قضای بد: سرنوشت بد/راست مستقیم و دقیق
ارایه: سخت کمان کنایه از تیر انداز ماهر/تکرار گ و ک و واج ارایی
نکته دستوری: کمینگاه: مشتق/سخت کمان: صفت مرکب/تیری: ساده(ی نکره)
7)بر بام عقاب آمد آن تیر جگر دوز / وز ابر مر او را به سوی خاک فرو کاست
از سر نوشت بد این تیر به سوی عقاب رفت معنی: واین تیر کشنده بر بال عقاب اصابت کرد و او را به سوی زمین فرود آورد.
لغت: جگردوز: کشنده/فروکاست: انداخت؛افکند
ارایه: جگردوزکنایه از کشنده/اوج وخاک: تضاد/خاک : مجاززمین/
نکته دستوری: جگردوز: صفت مرکب/فروکاست: فعل:پیشوندی
توجه: می معنی خاصی نداردو از ویژگی های سبک قدیم است و اغلب بر سر مفعول و متمم می اید.
8)بر خاک بیفتاد و بغلتید چو ماهی / وان گاه پر خویش گشاد از چپ و از راست
معنی: عقاب در خاک افتاد و چون ماهی در خاک غلتید و بال هایش را از چپ و راست باز کرد.
ارایه : چوماهی :تشبیه/چپ و راست:تضاد
نکته دستوری: بیفتاد: ماضی ساده/از چپ واز راست متمم قیدی
گفتا:"عجب است این که ز چوبی و ز آهن/ این تیزی و تندی و بریدن ز کجا خاست؟!"9)
معنی: گفت:"باعث شگفتی است این که چوب و آهنی بیش نیست این همه برندگی و سرعت و پرشش را از کجا به دست آورده است؟
ارایه: چو واهن مجاز از تیر و کمان/تکرار<ی>در مصراح دوم:واج ارایی
نکته دستوری: تندی؛تیزی و پریدن: مشتق/عجب: مسند/این در مصراح اول نهاد است.
زی تیر نگه کرد و پر خویش بر او دید / گفتا:"ز که نالیم که از ماست که بر ماست"10)
معنی: به سوی تیر نگاه کرد و پر خودش را بر آن تیر دید. گفتا: "از که بنالم که از خودمان است که علیه خودمان است.!"
لغت: زی: به سوی
ارایه: پر و بر: جناس/مصراح دوم ضرب المثل/زی و زو:جناس
نکته دستوری: زی:حرف اضافه و تیر متمم /که(=چه کسی):ضمیر پرسشی ومتمم
تاریخ ادبیات: حکمیم ابو معین ناصربن حارث قبادیانی از شاعران و نویسندگان ایران در قرن پنجم بود.
وی درسال 394درقبادیان بلخ به دنیا امد. ناصر خسرو در علوم وفنون متدوال زمان خود استاد بود.
قران را از حفظ داشت ودر علوم کلام؛ حکمت وادیان؛مطالعات عمیقی داشت که از اثار ان در اشعارش نمایان می باشد. برخی ار اثار او عبارت اند از: دیوان اشعار و سفرنامه
http://zabanefarsi.blogfa.com/post/1221
