تحلیل تصویرهای درباری در قصاید فارسی
استاد راهنما: مسعود روحانی
نگارش: سید محمد سلمانزاده اطاقسرایی.- دانشگاه مازندران ، 1396.
مقطع: دکتری
بخشی از آثار ادبی ما، بر اساس تصاویر، مخاطب و محتوای آن جزءِ ادبیات درباری به حساب می‌آید. در این میان قالب قصیده به عنوان بهترین و مناسب‌ترین قالب شعر درباری، مورد توجه شاعران فارسی زبان بوده‌است. از آن جا که مخاطبان اصلی شعر درباری پادشاهان، حاکمان و صاحب نفوذان درباری بودند؛ رعایت بلاغت مخاطب درباری ایجاب می‌کرد شاعران قصیده‌سرا برای سرایش این قالب شعری اصولی را رعایت ‌کنند. از این رو تمام همت خویش را مصروف می‌داشته‌اند قصیده را به تصاویری بیارایند که توجه و درک ممدوحان را در پی داشته‌باشد. محدوده‌ی پژوهش قصاید: امیر معزّی، انوری ابیوردی، خاقانی شروانی، سیف فرغانی، وحشی بافقی، طالب آملی، قاآنی شیرازی و ملک‌الشعرا بهار است. در این پژوهش تصاویر درباری قصاید هشت شاعر فوق که از هشت سبک و دوره‌ی شعر فارسی هستند در چهار شگرد بلاغی: تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌است. این رساله در پنج فصل تنظیم شده‌است که به ترتیب به مقدمه، چارچوب مفهومی پژوهش، سیری بر قصیده‌سرایی و شرح حال شاعران مورد پژوهش، تحلیل تصاویر درباری، نتیجه‌گیری و نمودار فراوانی تصاویر درباری اختصاص یافته‌است. برای رسیدن به اهداف پژوهش عناصر و مواد درباری به یازده بخش دسته‌بندی گردید و قصاید هریک از هشت شاعر مورد پژوهش، جداگانه تحلیل و در پایان همان بخش نتیجه‌گیری شده‌است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تصاویر درباری در قصاید شاعران مورد پژوهش، علاوه بر مدح ممدوحان، کارکرد‌های دیگری چون: مباهات و خودستایی، اخلاقی، مذهبی و دینی، روانی و عاطفی و ... داشته‌است. این تصاویر در قصاید امیر معزّی، انوری و قاآنی عمدتاً در مدح و بزرگداشت اغراق‌آمیز ممدوحان است؛ اما خاقانی علاوه بر کارکرد مدح- که نسبت به شاعران مذکور بسیار کم رنگ‌تر است- بیشتر به خود‌ستایی خویش می‌پردازد و نیز برای بیان اندیشه‌های زهد و حکمت‌آمیز از آن‌ها بهره برده‌است. این تصاویر در قصاید سیف فرغانی نه تنها در مدح ممدوح نبوده بلکه در انتقاد از آنان و بیان اندیشه‌های اجتماعی و دینی، نمود یافته‌است. تصاویر درباری در قصاید وحشی بافقی و طالب آملی، علاوه بر مدح ممدوحان، کار‌کرد مذهبی نیز به همراه دارد. بهار نیز از تصاویر درباری-نه از سر اعتقاد بلکه از روی اضطرار- به ندرت در مدح شاهان عصر بهره می‌گیرد و بیشتر برای طرح اندیشه‌های اجتماعی و سیاسی و ستایش و منقبت ائمه‌ی اطهار استفاده کرده‌است. همچنین در این پژوهش به فراوانی تصاویر درباری و علل کثرت آن پرداخته شده‌است.
کلید واژه ها: شعردرباری،قصاید،پادشاهان،حاکمان،تصاویردرباری
این پایان نامه در کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی موجود است.

https://library.razavi.ir/literature