معرفی کتاب درآمدی بر اهریمن شناسی ایرانی
• نویسنده: آرش اکبری مفاخر
• ناشر: انتشارات ترفند
اهریمن پژوهی و دیو شناسی یکی از بنیادهای پژوهش در فرهنگ، اساطیر و ادبیات ایران¬ زمین است. این موضوع در هر برهه ¬ای از زمان و مکان در ادبیات ایران قابل پژوهش است، اما پررنگ ترین و پیچیده ¬ترین بخش آن در ادبیات پهلوی ساسانی و ادبیات حماسی فارسی (حماسه ¬های ملی) به¬ ویژه شاهنامهی فردوسی است. اهریمن و دیوان نقش گسترده ¬ای در ادبیات پهلوی دارند. آنها از متون اوستایی، پهلوی و پازند به متون فارسی زردشتی و از خدای نامه ¬های دورهی ساسانی و ترجمهی آنها به شاهنامه¬ های منثور، شاهنامهی فردوسی و دیگر حماسه¬ های ملی رسیدهاند.
در این پژوهش، پدیده¬ های رفتاری اهریمن و دیوان در ادبیات ایران به¬ طور کلی و در شاهنامه به¬ طور خاص مورد بررسی قرار گرفته ¬است. هدف پژوهش رسیدن به شناختی از اهریمن و دیوان از آغاز ادبیات ایرانی تا پایان دورهی حماسه¬ های ملی (قرن هشتم) و همچنین بازشناسی و بازسازی حلقه ¬های مطالعاتی بین ادبیات ایران باستان و حماسه¬ های فارسی است.
روند حضور اهریمن و دیوان را در ادبیات ایران می¬توان به چهار دورهی کلی تقسیم کرد. بررسی دوره ¬های پیشین باعث می¬شود تا مطالعه و بررسی دورهی چهارم به عنوان برجسته ¬ترین قسمت این پژوهش به خوبی انجام پذیرد. در واقع بدون مطالعهی این دوره ¬ها درک مسایل موجود در شاهنامه به¬ درستی امکان¬پذیر نخواهد بود. این دوره ¬ها عبارتند از:
1) دوران آریایی و هند و ایرانی
2) از آغاز اصلاحات زردشت تا پایان پادشاهی هخامنشیان
3) از پادشاهی اسکندر تا پایان پادشاهی ساسانیان
4) از ورود اسلام به ایران تا پایان دورهی حماسه¬ های ملی(قرن هشتم)
در هریک از این دوره¬ ها تصورات خاص و دیدگا ه¬ های گوناگون و متفاوتی دربارهی اهریمن و دیوان وجود دارد که در جای خود بررسی خواهد شد.
در این پژوهش، اهریمن به عنوان دیوانْ¬دیو و دیوان به عنوان جمعیتی که از اصل مشترک اهریمن سرچشمه می¬ گیرند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. این جامعه با جامعهی انسانی که به اصل مشترک دیگر؛ اهورامزدا می¬رسند، در تضاد و تقابلند