خط و زبان در ایران پیش از اسلام
PostDateIconپنجشنبه, 22 تیر 1391 ساعت 08:19 | PostAuthorIconنوشته شده توسط قربانی | مشاهده در قالب PDF | چاپ | فرستادن به ایمیل

خط و زبان در ایران پیش از اسلام

الف) خطّ

تاریخ پیدایی خط، به درستی معلوم نیست. این اندازه روشن است که نخستین نوشتارهای انسان، بسیار ساده و ابتدایی بوده است؛ به این معنی که با طرزی به دور از ظرافت تصویر چیزها را می­کشیدند و به این ترتیب مقصود خود را به دیگران می­فهماندند. به این نوع خط « خط تصویری »‌ می­گویند. خط تصویری به تدریج تکامل پیدا کرد و پس از گذشتن از مرحله­ علامت­نویسی (معنی نگاری) به مرحله­ی الفبایی قدم گذاشت. الفبا برای اولین بار در میان فنیقی ها، که در سرزمین فنیقی (لبنان کنونی و حوالی آن) سکونت داشتند، رواج پیدا کرد و از آنجا به سایر جاها پراکنده شد. ایرانیان در دوره­ پادشاهی مادها، علامت های میخی بابلی را اقتباس کردند و مانند فنیقی ها، از آن الفبایی مستقل ترتیب دادند.

خط میخی: الفبایی را که ایرانیان در عهد باستان به کار می­بردند، خط میخی نام نهاده­اند. این نام گذاری از آن جهت بوده­ است که برای نوشتن آن از میله­ آهنی کوچک یا چوبی شبیه به میخ استفاده می­کردند و خط هایی که با آن بر لوحه­های گلی نقش می­کردند شبیه به میخ بود. این خط که می­توان آن را خط « هجایی » نامید، دارای سی و شش حرف (هجا) بود و از چپ به راست نوشته می­شد.

خط اوستایی: تاریخ اختراع خط اوستایی را اواخر دوره­ ساسانی دانسته­اند. از این خط برای نوشتن متون دینی مربوط به آیین زردشتی، به ویژه کتاب اوستا استفاده شده است. این خط از راست به چپ نوشته می­ شد و چهل و چهار حرف داشت.

خط پهلوی: خطی را که ایرانیان در عصر اشکانی و ساسانی به کار می­برند و تا چند قرن بعد از اسلام هم به کار می­رفته است، خط « پهلوی» می­نامند. کلمه­ی «پهلوی» اصلاً‌ از واژه­ی «پژتو» گرفته شده که اسم قوم اشکانی بوده است.
خط پهلوی که قسمت عمده ادبیات پارسی میانه بدان نوشته شده دارای اصلی آرامی (یکی از خطوط سامی) است. این خط بیست و دو حرف (هجا) داشته و به مانند اوستایی از راست به چپ نوشته می­شده است.

ب) زبان

زبان ایرانیان پیش از اسلام – که مادر و ریشه­ زبان روز ایران است – پارسی (فارسی) نامیده می­شود. این زبان از شاخه­ زبان­های هند و اروپایی است و به سه دوره­ی جداگانه تقسیم می­شود :
1. فارسی باستان: که در دوره­ی هخامنشی رایج بوده و فرمان ها و نامه­های شاهان به آن زبان نوشته می­شده است.
2. فارسی میانه (پهلوی): زبان های ایرانی میانه به دو گروه عمده­ شرقی و غربی و هر کدام از این دو گروه خود به دو شاخه­ی شمالی و جنوبی تقسیم می­شوند: شاخه­ شمالی از گروه غربی را «پهلوانیک » (پارتی) و شاخه­ جنوبی از گروه غربی را « پارسی میانه »‌ می­گویند. از شاخه­ شمالی یا پهلوانیک آثار زیادی در دست نیست اما از شاخه­ی جنوبی (پارسی میانه) نگارشته­ها و نوشته­های بسیار موجود است.
3. فارسی نو: پس از ورود اسلام به ایران زبان فارسی با استفاده از خط (الفبا) عربی به مرحله نوینی گام نهاد که در اصطلاح بدان فارسی نو (دری) گفته می­شود.

http://www.tv7.ir