«عید» در لغت از ماده «عود» به معناى بازگشت است، لذا به روزهایى که مشکلاتى از قوم و جمعیتى بر طرف مى شود و بازگشت به پیروزى ها و راحتى هاى نخستین مى‌کند، «عید» گفته مى‌شود، بدین ترتیب در اعیاد اسلامى به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مى‌گردد، و آلودگى ها که بر خلاف فطرت است، از میان مى رود، «عید» گفته شده است.
همچنین راغب در مفردات مى‌گوید: «فِطر» (بر وزن سِتر) به معنى شکافتن از طول است، و سپس به معنى ایجاد و ابداع آمده است، «فِطر» (بر وزن متر) به معنى افطار کردن و ترک روزه است، گویى روزه شکافته مى‌شود.
*بازگشت انسان به فطرت حقیقی خویش
پایه و اساس در فطرت انسان، توحید و خداپرستى است، و شرک امر عارضى است که وقتى از آن قطع امید مى کند خواه ناخواه به سوى ایمان و توحید باز مى‌گردد، به هر حال انسانى که طالب بازگشت به فطرت پاک و زلال اولیه خویش است، باید جسم و جانش را از رذائل اخلاقى، و امورى که مزاحم سعادت اوست، پاکسازى کند، لذا اگر بخواهد از این آلودگی ها نجات یابد و خود را پالایش کند، باید از فیلترهاى متعددى عبور نماید که عبادت هاى مختلف، از جمله روزه و مانند آن، مى‌تواند ناخالصى‌هاى وى را از بین برده، او را به فطرت خویش بازگرداند تا در آن سرا با خیالى آسوده مخاطب کلام دلنشین پروردگار «ارجعى إلى ربک راضیة مرضیة» قرار گیرد.
علت نامگذاری عید فطر
روز عید روز بیدارى و آگاهى انسانها، روز بازگشت به فطرت نخستین و روز توجه به خدا و یوم الحساب است و اگر در روایتى که از على(ع) نقل شده مى خوانیم «و کل یوم لا یعصى الله فیه فهو یوم عید؛ هر روز که در آن معصیت خدا نشود روز عید است»، اشاره به همین موضوع است، زیرا روز ترک گناه روز پیروزى و پاکى و بازگشت به فطرت نخستین است.
با این تفاسیر باید اذعان نمود عید فطر روز بازگشت انسان به فطرت حقیقی خویش است، زیرا عید از واژه بازگشت گرفته شده و فطرت همه انسان ها نیز پاک است بنابراین در عید فطر به حقیقت فطرت خود بازگشته‌ایم و از آنجا که  ماه رمضان همچون تصیفه خانه ای است که روح آدمی را پالایش می کند، لذا عید فطر را نیز به همین دلیل جشن می‌گیریم.
عبودیت و بندگی؛ مستوجب پاداش الهی
بی‌شک هر روزى که انسان در آن گناه نکند و از صبحگاهان تا آخر شب از معصیت پروردگار بپرهیزد آن روز، روز عید او محسوب مى شود و به این بیان، ما مى توانیم تمام ایام سال را ایام عید خود قرار دهیم، از این رو در باب حکمت جشن و شادی در روز عید فطر باید به بیان نورانی امام علی(ع)در این زمینه اشاره نمود که فرمود: «الیوم عید من قبل صومه و شکر سعیه و غفر ذنبه ثم قال: الیوم لنا عید و کل یوم لا نعصى الله تعالى فیه فهو عید؛ امروز عید است برای کسانی که روزه آن ها قبول شده و به سعی آن ها پاداش داده شده و گناهانشان بخشوده شده است»، سپس فرمود: «امروز برای ما عید است و هر روزی که در آن معصیت خداوند را نکنیم آن روز هم برای ما عید است».
از اینجا روشن مى شود، این که امام(ع) مى‌فرماید: روز عید فطر عید براى کسانى است که روزه و طاعات آن‌ها قبول شده، یک واقعیت است. کسانى که خداى نکرده اصلا روزه نگرفته‌اند و یا روزه‌هاى آن‌ها آلوده به گناهان و نافرمانى‌ها بوده و به همین دلیل مقبول درگاه حق واقع نشده نمى‌توانند شاد و خوشحال باشند؛ شادى از آن کسانى است که طاعاتشان مقبول درگاه حق شده است، روزه‌دارانی که پس از یک ماه روزه‌داری٬ قلب  خود را پاک و روح نورانی کرده و در ماه رمضان به درگاه الهی توبه کرده٬ دل‌ها را به یکدیگر نزدیک ساخته و کارهای نیک و عبادت خدا را به جا آورده اند که روز عید فطر٬ در واقع جشن طاعت و بندگی خداست.
عید فطر عید شکر
عيد فطر نماد يك ماه بندگي است كه مسلمانان با قدر دانستن اين ماه مبارك كه سفره بخشش و لطف پروردگار در سراسر آن گسترده است، با به جا آوردن روزه به عنوان يك امر واجب، تلاش و جهد كردند كه از اين خان كرم بهره معنوي و اخروي ببرند و از آن بي نصيب نمانند.
مسلمانان با حضور با شكوه در نماز عيد فطر و گرامي داشت اين روز بزرگ، در پايان ماه مبارك رمضان كه ماه عبوديت، بندگي و ضيافت خداوند است از اينكه توفيق درك اين روزها و اين ماه بزرگ به آنان عطا شده بار ديگر براي شكرانه اين لطف بي كران خداوند سپاسگزاري مي كنند.
عيد فطر روز عيدي گرفتن روزه داراني است كه در ميهماني خدا وند سبحان حاضر شدند و شب هاي قدر را درك كرده و با تلاوت قرآن و خواندن دعا دست هاي خود را به طرف آسمان بلند كردند و از خداوند آمرزش طلبيدند.
عيد سعيد فطر، عيد بندگي محض و اطاعت از معبود، عيدي براي روزها و لحظات خوش پيروزي بر هواي نفس، عيد براي مهار خواسته هاي سركش دنيوي، روزي شيرين براي چشيدن طعم گواراي حضور در ضيافت الهي است.
منبع:
https://www.irna.ir/news/82943548/
https://www.tabnak.ir/fa/news/603595/
https://www.yjc.ir/fa/news/6562959/