حضرت سجاد(ع)، فرزند حسين بن علی بن ابيطالب (ع) و ملقب به«سجاد» و «زين العابدين » است. امام سجاد در سال 38هجری در مدينه ولادت يافت.حضرت سجاد در واقعه جانگداز کربلا حضور داشت ولی به علت بيماری و تب شديد از آن حادثه جان به سلامت برد ، زيرا جهاد از بيمار برداشته شده است و پدر بزرگوارش با همه علاقه ای که فرزندش به شرکت در آن واقعه داشت- به او اجازه جنگ کردن نداد . مصلحت الهی اين بود که آن رشته گسيخته نشود و امام سجاد(ع) وارث آن رسالت بزرگ ، يعنی امامت و ولايت گردد.
اين بيماری موقت چند روزی بيش ادامه نيافت و پس از آن حضرت زين العابدين (ع)35سال عمر کرد که تمام آن مدت به مبارزه و خدمت به خلق و عبادت و مناجات با حق سپری شد . سن شريف حضرت سجاد ( ع ) را در روز دهم محرم سال 61هجری که بنا به وصيت پدر و امر خدا و رسول خدا ( ص ) به امامت رسيد ، به اختلاف روايات در حدود 24 سال نوشته اند .
مادر حضرت سجاد بنا بر مشهور«شهربانو» دختر يزدگرد ساسانی بوده است . آنچه در حادثه کربلا بدان نياز بود ، بهره برداری از اين قيام و حماسه بی نظير و نشر پيام شهادت حسين ( ع ) بود ، که حضرت سجاد ( ع ) در ضمن اسارت با عمه اش زينب ( ع ) آن را با شجاعت و شهامت و قدرت بی نظير در جهان آن رو فرياد کردند .
القاب شريف امام عليه السلام كه بيانگر خصلتهاى نيكو، و گوياى صفات برجسته و مكارم اخلاق آن حضرت و عظمت طاعت و عبادت او براى خداست چنين است.
- زين العابدين:اين لقب را جدّ بزرگوارشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به ایشان مرحمت فرمودند و به دليل عبادت فراوان ایشان بود كه اين لقب را به حضرت دادند و به قدرى به اين لقب معروف و مشهور شدند كه به صورت نام آن حضرت در آمد و جز ایشان كسى به اين لقب ناميده نشد، و حقّا كه ایشان زينت هر عبادتكننده و باعث افتخار هر فرمانبر و مطيع خدا بودند.
- سيّد العابدين:از جمله القاب برجسته آن حضرت، «سيد العابدين» بود و اين به خاطر آن همه اطاعت و فرمانبردارى از خدا بود كه از آن بزرگوار سر زد و از هيچ كسى- جز جدشان، امير المؤمنين عليه السلام- آن همه عبادت صورت نگرفت.
- ذوالثّفنات:امام عليه السلام از آن رو به اين لقب ناميده شدند كه بر مواضع سجده حضرت آثارى چون پينه هاى زانوى شتر ظاهر می شد.امام باقر عليه السلام، فرمودند:«پدرم در مواضع سجدهاش، آثارى برآمده داشت كه هر سال دو نوبت آنها را مى بريد؛ در هر نوبت پنج پينه را، از اين جهت او را ذو الثّفنات گفتند.
- سجّاد :از جمله القاب شريف آن حضرت كه بدان شهرت داشتند، لقب «سجّاد» است. و اين به خاطر سجده هاى فراوان ایشان بود.
امام باقر(ع) می فرماید: پدرم حضرت سجاد، نعمتی از نعمتهای الهی را یاد نکرد، مگر اینکه سجده آورد. آیه ای از قرآن که در آن مسأله سجده بود قرائت نکرد مگر همراهش به سجده آمد. رنجی از او برطرف نگشت، مگر اینکه به خاطر آن سجده کرد و از نماز واجبی فارغ نشد، جز اینکه آن را به سجده پیوند داد و موفق به اصلاح اختلاف بین دو نفر نگشت، مگر اینکه به خاطر توفیقش به آن کار، بر خدا سجده کرد. در جمیع مواضع سجودش اثر سجود آشکار بود، به همین خاطر پدرم را سجاد نامیدند.
- زكى: به آن حضرت لقب زكى دادند، چون خداوند او را از هر آلودگى پاك و پاكيزه فرموده بود، همان گونه كه از پدران بزرگوارش پليدى را برداشته و پاك و پاكيزه قرار داده است.
- امين: از جمله القاب شريف آن حضرت كه بدان معروف بود، لقب «امين» است، زيرا كه امام عليه السلام نمونه والاى اين صفت ارزنده بود، ایشان می فرمایند: «اگر قاتل پدرم، شمشيرى را كه بدان وسيله پدرم را به قتل رسانده در نزد من به امانت گذارد، به او بازمى گردانم».
- ابن الخيرتين:از القابى كه امام عليه السلام بدان شهرت داشت لقب «ابن الخيرتين» بود.
در مورد سیمای امام نیز گفته شده است که آن حضرت گندمگون، كوتاه قد و لاغراندام و باريك بودند و چنان بود كه هر چه عمر آن بزرگوار زياد مى شد بيشتر لاغر و ضعيف مىگشتند و اين به خاطر عبادت زياد آن حضرت بود و از سويى غم ها و مصيبت هاى عظيم قتلگاه كربلا.اما شكوه امام چنان بود كه همگان در مقابل ایشان سر تعظيم فرود مى آوردند و در خطوط چهره ایشان انوار انبياء و شكوه و جلال اوصياء مى درخشيد.، مسلم بن عقبه فرمانده سپاه امویان در ماجرای حره كه تمام ارزش ها و مقدرات را ناچيز و بى ارزش مى دانست و بسیاری از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دست او کشته شدند، موقعى كه امام را ديد، مبهوت شد و به خود لرزيد و بيش از حد، احترام و تعظيم كرد و به اطرافيانش گفت: زين العابدين سيماى انبياء را دارد.
آثاری که از امام سجاد (علیه السلام) باقى مانده است نشان از جایگاه والای علمى آن حضرت دارد. این آثار عبارتند از:
۱. روایات: از امام سجاد (علیه السلام) حدود سیصد حدیث در کتب اربعه شیعه آمده است.
۲. رساله حقوق: متن این رساله از قول ابوحمزه ثمالى در منابع شیعه همچون تحف العقول عن آل الرسول اثر حسن بن على بن شعبه حَرّانی متوفى ۳۸۱ ق. و خصال شیخ صدوق متوفى ۳۸۱ و بحار الانوار علامه محمدباقر مجلسى متوفى ۱۱۱۰ ق. آمده است. مباحث این رساله پنجاه حق درباره وظایف و تکالیف و حقوق خصوصى و اجتماعى انسان در عرصه هاى گوناگون حیات براى اصلاح بحران ها و آسیب هاى اجتماعى مى باشد. در این رساله حق خداوند، اعضا و جوارح، عبادات، معلم و مردم، والدین، همسر و فرزند، همسایه و دوست، بزرگسالان و خردسالان، هم کیشان و اهل ذمه آمده است.
۳. دعاى سحر مشهور به ابوحمزه ثمالی: این دعا را امام زین العابدین (علیه السلام) در سحرهاى ماه رمضان مى خواند. در این دعاى طولانى آن حضرت در پیشگاه خداوند به راز و نیاز و استغاثه و مناجات با پروردگار خود پرداخته اند. متن این دعا نشان از مقامات معنوى و عرفانى والاى امام سجاد (علیه السلام) دارد.
۴. زیارت امین الله: این زیارت نامه با بیان فصیح و بلیغ امام سجاد (علیه السلام) درباره مقام و منزلت امیر مؤمنان على (علیه السلام) و مناجات و راز و نیاز با خداوند بیان شده است.
۵. صحیفه سجادیه: صحیفه سجادیه شامل هفتاد و پنج دعا بوده، ولى به مرور زمان بیست و یک دعاى آن مفقود شده است و هم اکنون پنجاه و چهار دعا مى باشد. این مجموعه، دعاهایى است که امام سجاد (علیه السلام) براى فرزندانش زید و محمدباقر (علیه السلام) املاء کرده است و اسناد آن از دو طریق: الف) یحیى بن زیر بن على (علیه السلام) و ب) جعفر بن محمد بن على (علیه السلام) روایت شده است. این نیایش نامه بزرگ، سومین کتاب مقدس شیعیان می باشد و امام باقر (علیه السلام) این دعا را به نام «الکامل» و امام صادق (علیه السلام) به نام «الدعاء» خوانده اند. بعدها به عنوان، «الدعاء الکامل»، «دعاء الصحیفه» و «الصحیفه الکامله» خوانده شده و در بین دانشمندان اسلامى به «زبور آل محمد (ص)» و «انجیل اهل بیت (علیه السلام)» مشهور شده است، زیرا داراى بلاغت و فصاحت و مضامین عالى اخلاقی، تربیتى و اعتقادى است. امام سجاد (علیه السلام) بهترین برنامه تربیتى را براى مبارزه با فساد سیاسی، اجتماعى و اخلاقى که بر اثر حاکمیت آل امیه دامنگیر جامعه اسلامى شده بود، در قالب این دعاها مدوّن کرده اند. دعاهاى صحیفه درباره مسائل اخلاقی، اعتقادى و سیاسى در قلمرو فرد، خانواده و اجتماع مى باشد و موضوعاتی همچون حمد و سپاس خداوند، درود بر رسول گرامى اسلام (ص) و فرشتگان، مکارم اخلاقی، طلب روزی، مرزداران اسلام، ماه رمضان، روز عرفه، عید قربان و روز جمعه و دفع همّ و غم را در بر مى گیرد.
منبع:
http://farsi.al-shia.org
https://www.yjc.ir/fa/news/6507739
http://wiki.ahlolbait.ir/
http://parstoday.com/fa/iran-i130360
