به گزارش روابط عمومی کتابخانه و موزه وزیری یزد، وابسته به آستان قدس رضوی، سومین سه شنبه فرهنگی کتابخانه وزیری یزد در 5 شهریور ماه 1398 با معرفی نسخه های خطی طب ایرانی در گنجینه کتابخانه وزیری و محوریت آثار ابن سینا و زکریای رازی و رونمایی از نسخه نفیس و بی نظیر الاتفاق و الافتراق لصنعه التریاق کتابت 670 ق. برگزار گردید.
جلسه با تلاوت قرآن کریم و سپس سرود جمهوری اسلامی و با پخش صلوات خاصه امام رضا (ع) آغاز شد.
در این مراسم آقای دکتر محمد رضا ملک ثابت به معرفی اجمالی کتابخانه و موزه وزیری پرداخت و از مقام دینی و علمی حجت الاسلام سید علیمحمد وزیری برای بنیانگذاری امور خیر و عام المنفعه خصوصا این مجموعه فرهنگی و تلاش آن بزرگوار در جهت جمع آوری نسخه های خطی و نفیس تشکر کرد و از حضار خواست تا برای زنده نگهداشتن یاد و خاطره بزرگانشان نسبت به اهدای آثار نفیس به کتابخانه وزیری همت گمارند.
این عضو گروه ایرانشناسی دانشگاه در ادامه به نقش مسلمانان بویژه ایرانیان در پیشرفت دانش پزشکی و تاثیر آن بر تمدن غربی پرداخت و نمونه های برجسته از 207 نسخه طبی موجود در کتابخانه را معرفی کرد و توضیحاتی درباره اقدم نسخ و اصیل ترین و کامل ترین آنها ارائه داد.(متن سخنرانی دکتر محمدرضا ملک ثابت به پیوست)
سپس تیزر سومین سه شنبه فرهنگی کتابخانه وزیری پخش گردید.
در ادامه اولین سخنران دعوت شده جناب آقای دکتر میرزایی استاد تمام و معاون تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی به ایراد سخن پرداخت.
ایشان سخنرانی خود را با مبحثی در باب پیشینه طب و پزشکی و همچنین گذری بر ساختار مهمترین مرکز آموزشی عالی یزد قدیم که علوم مختلفی در آن آموزش داده می شد آغاز نمود.
ایشان در خصوص قدمت آموزش پزشکی با بیان اینکه از حدود 40 مدرسه در کتب قدیمی نام برده شده است که متأسفانه در حال حاضر نامی از آنها دیده نمی شود،یزد در قرون 7 و8 به دارالعلم معروف بوده زیرا ده ها و بلکه بیشتر؛ مدارسی برقرار بوده است و چه بسا کتابت نسخه الافتراق در یکی از همین مدارس بوده است.
از جمله این مدارس می توان به مدرسه شمسیه(767 ه.ق) مدرسه رشیدیه، مدرسه ضیايیه (631ه.ق)، مدرسه کمالیه (721ه.ق)، مدرسه وردانزور ( از اتابکان یزد) مدرسه صفوتیه و مدرسه قطبیه نام برد.
دکتر میرزایی ضمن توضیحی مختصر درخصوص سابقه و پیشینه ربع رشیدی در تبریز و وقف نامه موجود از آن، مدرسه رکنیه در یزد را همانند ربع رشیدی معرفی نمود که در تاریخ یزد آمده و در سال 725ه.ق به اتمام رسیده است در باره این مدرسه در تاریخ یزد چنین آمده :" که مدرسه رکنیه ام البقاع است و در هیج مملکت نظیر خود ندارد و مثل وقت الساعة در هیچ بلادی و هیچ مسافر نشان ندارد و این بیانگر اوج عظمت این بنا در قدیم است".
با توجه به مطالب ذکر شده در باب برخی مدارس در یزد قدیم اوج عظمت مدرسه رکنیه به خاطر وجود دارالادویه (داروخانه) و دارالشفاء (بیمارستان) و کتابخانه ای با 3 هزار جلد کتاب ؛ و وجود رصدخانه ایست که در این مجموعه خودنمایی می کرد. وقف نامۀ سیدرکن الدین و مدرسه رکنیه به صورت کتاب جامع الخیرات منتشرشده که در کتابخانه وزیری یزد موجود می باشد گواهی است بر اوج عظمت این مجموعه فرهنگی و آموزشی در علوم پزشکی.
در پایان سخنرانی آقای دکتر میرزایی با بیان این مطلب که در دوران ایلخانی آموزش عالی در یزد گسترش یافت . و مدرسه رکنیه که در سال 725 قمری پایان یافت شامل آموزش پزشکی ؛ داروسازی و درمانگاه بوده است . سابقه علوم پزشکی در یزد به 695 سال قبل باز می گردد.
بعد از سخنرانی جناب آقای دکتر میرزایی, آقای قانع مجری برنامه مطالبی در تاریخچه واژه " یزد" در متون کهن بیان داشتند
در ادامه از آقای دکتر صدر دانش آموخته پزشکی و فارغ التحصیل دکتری تاریخ علم در دانشگاه سوربن فرانسه و عضو هیات علمی دانشنامه جهان اسلام جهت سخنرانی دعوت شد.
جناب آقای دکتر صدر در ابتدای سخنانشان ضمن تبریک روز داروسازی و سالروز زکریای رازی و روز پزشک؛ در خصوص تعامل طب سنتی و طب نوین مطالبی بیان نمودند. ایشان تاریخ بیماری و درمان را برابر با تاریخ شروع پیدایش انسان و بشریت دانستند و اینکه انسان ها همراره در هر عصری به روشهای مختلفی برای درمان استفاده می کردند که بخشی از این درمان ها حاصل تجاربی است که از تمدن های هند و یونان و ایران پیش از اسلام به دست آمده است و در ایران قبل از ایجاد دارالفنون از طب سنتی استفاده می شده و بعد از ورود طب جدید به ایران؛ همزمان در دارالفنون تدریس می گردید.
ایشان در ادامه به تعامل و تقابل طب سنتی و جدید مطالبی را عنوان داشتند و اینکه طب سنتی باید همواره با رعایت و دقت همه جانبه مورد استفاده قرار بگیرد.
مبحث دوم سخنان آقای دکتر صدر در موضوع اهمیت نسخه های خطی بوده است ؛ حاصل و نتیجه اطلاعات و دانش تمدن های چند هزار ساله از جمله تمدن ایران ؛ یونان و هند تجارب عملی که مردمان در طول سالهای مختلف داشتند. این اطلاعات از جندین مسیر به دست پزشکان دوره اسلامی رسید. و یکی از این مسیرها ترجمه متون از زبانهای مختلف به عربی بوده است.
این فهرست نگار و مصحح نسخه های خطی پزشکی در ایران در خلال سخنانش گفت: بنابر احساس نیاز به استفاده از کتب خطی پزشکی از سال 1385 تاکنون فهرستی با 4 هزار عنوان پزشکی تهیه شده است که مورد استفاده پزشکان و پژوهشگران قرار دارد.
کتب خطی و قدیمی در مباحث سم شناسی و زهر شناسی موضوعیست که در کتب معرفی شده در این برنامه بسیار مورد توجه و بررسی قرارداده شد. یکی از بخش های مهم کتاب های داروسازی سنتی خصوصا قرابادین ها در مورد تریاق ها و ترکیبات و انواع آنها بوده است و در ادامه جناب آقای دکتر صدر به معرفی دیگر آثار کتابت شده در فن تریاق پرداختند.
در ادامه آقای مسرت به معرفی اجمالی نسخه نفیس و بی نظیر الاتفاق و الافتراق لصنعه التریاق متعلق به گنجینه خطی کتابخانه وزیری پرداخت.
در پایان سومین سه شنبه فرهنگی با حضور پزشکان و میهمانان از نسخه خطی الافتراق رونمایی گردید .
گفتنی است در جنب سالن همایش، نمایشگاهی از منابع علمی موجود در کتابخانه وزیری در زمینه طب برپاشد.