کتابخانه و موزه وزیری یزد

·    کتابخانه وزیری مدت های مدیدی است در یزد فعال است. در این مدت، چه بازخوردهایی در حوزه فرهنگی داشته و چگونه توانسته اید در تربیت نسلی با طراز فرهنگی عمل کنید؟
به نظرم کتابخانه وزیری در تربیت علمی آینده استان نقش مهمی دارد. نخبگان یزدی باید علاوه بر توجه به علم و دانش در بحث تربیتی و فرهنگی هم رشد داشته باشند. کتابخانه وزیری نقش بسیار مؤثری در توسعه فرهنگی استان یزد دارد و می تواند حتی در توسعه فرهنگی کشور نقش داشته باشد.
از کتابخانه های بزرگی همچون این کتابخانه می توانیم برای اشاعه معارف اسلامی و فرهنگ ناب اهل البیت(ع) بهره ببریم، خصوصا در میان گروه های علمی و گردشگری که از خارج برای بازدید از جهان شهر یزد سفر می کنند.
بررسی نقش کتابخانه در توسعه فرهنگی استان موضوع جدیدی نیست. همواره از زمان تأسیس این محل این اتفاق و توسعه فرهنگی به چشم می خورد. اگر انگیزه های مؤسس مرحوم حجت الاسلام حاج سید علی محمد وزیری یزدی بررسی شود، می بینیم که ایشان کتابخانه را به دو دلیل اصلی و مهم تأسیس کردند.
یکی از دلایل مهم تأسیس کتابخانه این بود که بسیاری از اهالی علم و حوزویان برای تهیه و مطالعه کتاب با مشکل رو به رو بودند، زیرا وضعیت مادی در آن زمان خوب نبود و همه به راحتی نمی توانستند کتاب های مورد نیاز خود را تهیه کنند. دلیل دیگر این بود که خیلی از نسخه های خطی و نفایس پیشینیان به دست گروه هایی خریداری و به خارج از کشور منتقل می شدند.
 
·    درباره احیای مسجد جامع یزد هم که به تأسیس این کتابخانه منجر شد روایت جالبی شنیده شده است. در این مورد نیز توضیح دهید.
بله، از دیگر دلایلی که آیت الله وزیری به تأسیس کتابخانه اقدام کرد این بود که به دنبال دستخطی که مرحوم امام(ره) در دفتر ایشان نوشته بودند به فکر احیای مسجد جامع افتاد. در سال ۱۳۲۳ به همت ایشان و با همکاری نیکوکاران استان و جوانان مؤمن، مسجد بعد از سال ها غربت احیا شد. مرحوم وزیری در می یابد که در ادامه سیر تمدن تاریخ اسلامی، همواره در کنار مساجد مهم کتابخانه وجود داشته است. به همین دلیل، این کتابخانه را در کنار مسجد جامع ایجاد می کند. این کتابخانه جزو معدود مسجدکتابخانه هایی است که در سطح کشور و دنیای اسلام همچنان به حیات خود ادامه می دهد.
 
·    درباره ایده تلفیق فعالیت مساجد و کتابخانه ها نیز دیدگاه خود را بگویید. در سال های اخیر، از این ایده در سطح دنیا نیز دوباره استفاده شده و بازخوردهای خوبی گرفته شده است.
بله، زمانی که اسلام طلایه دار تمدن در سطح جهان بود، بزرگ ترین دانشمندان بشریت از مسلمین بودند و آن دسته از مساجدی که در کنارشان کتابخانه وجود در رونق اسلام نقش مهمی ایفا می کردند. کتابخانه ها نه تنها محل عرضه کتاب و کتاب خوانی بلکه محل مباحثه ها و گفت وگوهای علمی بودند و مباحث مربوط به انواع علم در کتابخانه وجود داشت.
مکتب خانه، مسجد و کتابخانه ها کانون های بزرگ دین و دانش به حساب می آیند. ایجاد کتابخانه در کنار مسجد جامع بسیار مهم بوده است و این کتابخانه ها در برخی دهه ها تنها کتابخانه فعال شهر بوده اند.
 
·    نسل قدیم شهرستان یزد ارتباطشان با کتابخانه چگونه بوده است؟
عموم کسانی که تا دهه ۶۰ از مراکز علمی فارغ التحصیل شدند کسانی بودند که در دوران تحصیل خود حداقل یک بار در کتابخانه وزیری حضور داشتند و برخی سال ها از منابع آن استفاده کردند.
خیلی از پزشکان، مهندسان و متخصصان یزدی که بعضا در خارج کشور مشغول هستند در کتابخانه وزیری که ابتدا با همت مرحوم حاج آقای وزیری و سپس زیر نظر آستان قدس و با بودجه آستان فراهم شد درس خواندند. اکنون برخی از این افراد حق شناسی دارند و مبالغی برای خرید کتاب می فرستند.
نکاتی دیده می شود که نشان می دهد کتابخانه در گذشته در افزایش سطح علمی و فرهنگی استان نقش مهمی داشته است و محصلان یزدی عموما از منابع کتابخانه وزیری استفاده کرده اند. حتی در زمان طاغوت، هر یک از مقامات کشوری، شاه، وزرا و وکلایی که به یزد می آمدند حتما از مسجد جامع و کتابخانه دیدن می کردند و خیلی از دستخط های آن ها در دفتر یادبود کتابخانه موجود است.
 
·    بازخورد و دامنه فعالیت های مؤسسه در دوران پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی گسترش پیدا کرد. در این زمینه نیز توضیح دهید.
بله، بعد از انقلاب اسلامی بسیاری از مشاهیر و بزرگان جمهوری اسلامی در سفر به یزد از کتابخانه بازدید داشتند. این محل از حیث نسخه های خطی، نفایس آثار پیشین، اشیای موزه ای، و اسناد تاریخی حائز اهمیت است.
 
·    مراکزی همچون کتابخانه وزیری چه نقشی در نقشه توسعه فرهنگی یزد می توانند ایفا کنند؟
اگر بخواهیم اکنون استان یزد را از حیث فرهنگی و تربیتی بالا ببریم، باز هم کتابخانه وزیری می تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد، از این نظر که می تواند جوانان و نسل آینده را با پیشینه و گذشته خودشان آشنا کند.
اگر بخواهیم مختصر و مفید جلوه ای از فرهنگ و تمدن اسلام و ایران نمایش دهیم، ترکیبی که الان از مسجد و کتابخانه وزیری وجود دارد ترکیب بسیار زیبایی است که با تدبیر بیشتر می توانیم آن را به یک جلوه گاه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تبدیل کنیم.
 
·    با توجه به گردشگرپذیر بودن یزد، کتابخانه چه بازتابی از نگاه غیرایرانیان و حتی ایرانیانی دارد که تاکنون به این محل نیامده اند؟
بازخوردها بسیار عالی بوده است. افرادی که از محل بازدید می کنند از کشورهایی هستند که مسلمان نیستند. عمده گردشگران از اروپا، آمریکا و آسیای دورند. لازم است کاری کنیم که فرهنگ اسلامی، فرهنگ اهل البیت(ع)، فرهنگ امام رضا(ع) و فرهنگ انقلاب اسلامی را به درستی به خارجی ها نشان دهیم.
کمترین کاری که می شود کرد این است که برخی شایعات بی اساس را که به ایران و انقلاب وارد شده است خنثی کنیم. عموم گردشگرانی که از موزه آستان قدس رضوی در مشهد بازدید می کنند مسلمان و شیعه هستند، اما نوع بافت گردشگران در مکان های مختلف متفاوت است. اگر بخواهیم افراد غیرمسلمان را جذب کنیم، یزد موقعیت خوبی دارد.
برخی مردم ایران که از یزد بازدید می کنند چندان با فرهنگ اهل البیت(ع) عجین نیستند. این گروه معمولا اهل زیارت هم نیستند و از اماکن مذهبی بازدید نمی کنند اما در اینجا مسجد جامع کبیر و کتابخانه وزیری محلی را فراهم آورده است که هموطنانی که از معارف اهل البیت(ع) محروم بودند در اینجا با مذهب آشنا می شوند.
 
·    به نظر می رسد موقعیت مکانی کتابخانه هم برای آن منشأ خیر شده است.
بله، کتابخانه وزیری ویژگی های خوبی دارد از جمله اینکه در وسط شهر، در کنار مسجد جامع، بافت تاریخی و عناصر علمی، دینی و اجتماعی قرار دارد.
بازار قدیم یزد به عنوان سوق مسلمین، مدارس علمیه یزد که از قرن هشتم تاکنون در این محدوده مستقرند، کوچه ها و شهرسازی قدیمی یزد، مراکز تعلیمی و تمدنی که در تاریخ اسلام و ایران از دیگر شاخصه های منحصر به فرد موقعیت کتابخانه است.
 
·    در مورد ظرفیت های جانبی موجود در کتابخانه توضیح دهید.
کتابخانه دارای سالن همایش ها، محافل مباحثات علمی، بخش صحافی و ترمیم کتب و اسناد است و در نزدیکی کتابخانه، قدمگاه امام رضا(ع) هم قرار دارد. موزه مردم شناسی دارای اشیای کم نظیری است که از ویژگی ها و ظرفیت های خوب موقعیت کتابخانه وزیری است که می توانیم با بهره گیری از آن ها یک نمایشگاه دائمی از فرهنگ و تمدن اسلام و ایران برقرار کنیم.
یزد تنها شهر شیعه ای است که ثبت جهانی شده است. باید از این ویژگی های مهم استفاده کرد. در نوروز سال‌های گذشته روزانه سی هزار نفر از یزد بازدید می کردند. ما باید از موقعیت های استان استفاده کنیم و کاری کنیم که عده ای که برای بازدید از کتابخانه و مسجد جامع اقبال داشتند بیشتر با فرهنگ و معارف اسلامی آشنا شوند.
تلاش ها در جهت فعالیت های مؤثر سبب می شود از یک سو به جوانان خودباوری تزریق شود. در حالی که دشمن ما قصد دارد به آن ها خودباختگی بدهد، ما می توانیم با نشان دادن آثار علمی به جوانان بگوییم که زمانی مسلمانان ایرانی حرف اول علمی دنیا را می زدند.
از سوی دیگر، با ایجاد محافل گفت وگومحور برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی، با توجه به اینکه برخی گردشگران از دانشمندان کشورهای دیگر هستند که برای بازدید و برداشت علمی خود آمده اند. مجالس گفت وگو سبب می شود هم ما از دانش و فکر آن ها آگاه شویم و هم آنان از آنچه ما در اختیار داریم و بشریت به شدت به آن نیاز دارد، همچون معنویت در دوران پسا مدرنیسم، بهره ببرند و اسلام واقعی و انقلاب را بشناسند.
 
در سال های اخیر تورهای فرهنگی خوبی با تمرکز بر فعالیت های کتابخانه محور شکل گرفته است. شما چقدر در این زمینه ورود داشته اید؟
لازمه چنین اقداماتی ارتباط نظام مند بین کتابخانه، حوزه، دانشگاه و آموزش و پرورش است. در این راستا تورهای کتابخانه گردی و تور کتاب_مسجد داریم. در این تورها جوانان هم از بخش های مختلف کتابخانه بازدید می کنند و هم با مسجد و زوایای مختلف آن آشنا می شوند. با اختصاص زنگ کتاب در مدارس، به معرفی کتابخانه و کتاب های مفید می پردازیم.
پژوهشگران می توانند از اسناد تاریخی کتابخانه استفاده کنند و با گذشته تاریخی یزد آشنا شوند و مدیران استان برای مدیریت بحران ها از شیوه های گذشتگان باخبر شوند. کتابخانه وزیری امکانات فراوانی دارد که می تواند در افزایش سطح سواد، آگاهی مردم، فرهنگ و اعتقاد مردم مؤثر باشد.
 
سخن پایانی.
کتابخانه وزیری در تربیت علمی آینده استان نقش مهمی دارد. هرچند یزد بیست سال رتبه اول را در پذیرش دانشگاه ها داشته است، باید اقداماتی انجام دهیم که علاوه بر بحث دانش، جوانان یزدی در بحث تربیتی و فرهنگی هم رشد کنند.