معین الدین علی بن جلال الدین محمد معلم یزدی (متوفی 789هق) دانشمند، نویسنده و عالم یزدی، معروف به "معلم یزدی" از وزرای آل مظفر در زمان امیر مبارزالدین محمد و فرزندش، شاه شجاع بود. پدرش از علمای عصر خود و از ملازمان امیر مبارزالدین محمد به شمار میرفت. معین الدین پس از کسب مقدمات علوم مدتی در خدمت قاضی عضدالدین ایجی تحصیل کرد و نزد وی "مفتاح العلوم" سراج الدین سکاکی خوارزمی و "شرح اصول" ابن حاجب و "الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل" محمود بن عمر زمخشری را فرا گرفت و همچنین شرح کتابهای "مواقف" و "جواهر" را در اصول و کلام ، نزد وی خواند. او پس از تکمیل تحصیلات، در 744هق در یزد، به خدمت آل مظفر در آمد و یک سال پس از آن در کرمان، مجلس درسی تشکیل داد و به همین دلیل به معلم شهرت یافت. او تا پایان عمر در خدمت آل مظفر بود. معین الدین علی معلم یزدی در سال 774 هق کتاب " رشف النصائح الایمانیه و کشف الفضائح الیونانیه" شهاب الدین ابوحفص عمر بن محمد سهروردی از عرفای بزرگ را برای نصرت الدین شاه یحیی به فارسی در آورد. این ترجمه در سال 1365 هجری شمسی توسط نجیب مایل هروی به چاپ رسید.
معین الدین یزدی مقدمه ای نیز بر ترجمه کتاب " رشف النصائح الایمانیه و کشف الفضائح الیونانیه" دارد و در آن به اثبات نبوت پیامبر اکرم (ص) پرداخته مینویسد: " مقصود از ایراد این احوال، حصر معجزات جناب سید کائنات (ص) نیست؛ چه آنچه خاطر شکسته این فقیر به ایراد آن مسامحه میتواند نمود، اگر بر زبان خامه رود، ده مجلد کتاب بدان وفا ننماید، بلکه مقصود آن بود که چون اساس این کتاب بر رد فلاسفه و شکست دشمنان دین است برائت استهلال را به چند قطره از بحار زاخر معجزات نبوی، ریاض مقصود و انبات دین را سرسبز و شاداب دارد" معلم یزدی به ترجمه و مقدمه مفصلی که بر کتاب نوشته بسنده نکرده و دو خاتمه عمیق بر کتاب افزوده است. معلم یزدی در ضمن کتاب، مطالبی به منظور توضیح، اضافه کرده است و تعصب او در انکار فلسفه به حدی است که حتی در جایی بیان کرده که گوشه مقنعه بانوی زاهدی که شبانگاه هزار رکعت نماز میگزارد از روح قدسی افلاطون و ارسطو که در طول عمر خود هرگز به درگاه خداوند سجده نکردهاند، هزار بار برتر است. او همچنین بر ابن سینا خرده میگیرد که چرا خدارا "موجب بالذات" نامیده است. اگر این اولین تلاش شناسایی شده در جریان فلسفی یزد باشد، تلاشهای معکوسی است که در جهت سرکوب حکمت رخ داده است و دو چیز را نشان میدهد: یکی فضای فکری دوران دور یزد و دیگری علت عدم رشد حکمت عقلانی.
کتاب "مواهب الهی" یا " مواهب الهیه " نیز از اوست که درباره روزگار آل مظفر نوشته شده و به " تاریخ مظفری" یا " تاریخ آل مظفر" معروف است. او همچنین رسالهای به نام " نزهه المسرور" یا " نزهه السرور" در تهنیت زفاف جلال الدین ابوالفوارس شاه شجاع از امرای آل مظفر دارد.
(تاریخ فلسفه یزد/ حمیدرضا عبدلی مهرجردی. میبد: حمیرضا عبدلی مهرجردی، 1397).
نگارش: مژگان روحانی (کتابدار کتابخانه وزیری یزد).