نگارش: حسین مسرت
زندگی و پویایی هر مرکز فرهنگی، در گرو شناسایی آثار نیک و تلاش در جهت حفظ و چاپ و نشر آثار ماندگار است و این اقدام نیک در نزد کتابخانه ها ی بزرگی که نسخه های خطّی ارزنده دارند، و محلّ آمد و شد صدها پژوهشگر و اندیشمند هستند ، بیش از پیش نمود دارد.
کتابخانه وزیری نیز به دلیل همّت ، پشتکار و نفوذ کلام حجّت الاسلام وزیری، دارای صدها نسخه خطّی نفیس و ارزنده و ده ها نسخه منحصر به فرد خطّی است که باید زمینه چاپ آن ها فراهم شود، امّا در سالیان پیش کتاب های ارزنده ای را با همکاری انجمن آثار ملّی (انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کنونی) و دیگر ناشران با عنوان های زیر به ترتیب الفبا چاپ نموده است:
1-سیمای فضیلت، گردآوری : ضیاء قریشی، یزد: مرکزیزدشناسی، 1374، وزیری، 352ص.
دربردارندة گفتارهایی است در پاسداشت حجّت الاسلام وزیری و ستایش از کارهای نیک او در یزد به همراه زندگی نامه ، اشعار و خاطراتی از وی به قلم نویسندگان، دوستان و نزدیکان وزیری.
2-فهرست نسخه های خطّی کتابخانه وزیری یزد : محمّد شیروانی ، تهران : انجمن آثار ملّی ، 1358-1350 ، وزیری ، 5 جلد ، روی هم 2031ص.
در این دوره مجموعاً 3950 نسخة خطّی ، 216 مرقّع نفیس و 7 نکاح نامة بسیار نفیس که تا سال 1357ش در این کتابخانه موجود بوده، بر حسب نام و نشان نویسنده ، سال تحریر، نوع خط ، موضوع، تصویر، نسخه و دیگر توضیحات بایسته نسخه شناسی معرّفی شده است، و قرار است ویرایش جدید این دوره، همراه با تصحیح، توضیحات و تحقیقات جدید و شناسایی نسخه هایی که از سال 1357 ش تاکنون به کتابخانه وزیری افزوده شده ، در سال 1388 انجام گیرد.
3-مجموعه وزیری : علی محمّد وزیری یزدی، به کوشش : ‌‌محمّدتقی محصّل همدانی ، یزد : کتابخانه وزیری و مرتضوی تهران، 1355 ، وزیری ، ج1 ، 337ص.
در این کتاب، برگزیده ای از یادداشت های وزیری که حاصل شنیده ها، دیده ها و برداشتهایی از نسخه های خطّی، دیوان ها و تذکره های که بیشتر درباره بزرگان ، تاریخ ، فرهنگ و ادب یزد بوده و نیز دانستنی های سودمند ادبی و دینی گردآمده است. چاپ برگزیده ای از تذکره السلسله در شرح احوال و اشعار خاندان مدرّس یزد، اثر صابر خویدکی از سودمندی های این مجموعه است و قرار بود دفترهای دیگر آن هم چاپ شود که تاکنون چاپ نشده است.
4-محضرالشهود فی ردّ الیهود : حاجی بابا قزوینی یزدی، به کوشش : احمد حسینی اشکوری ، یزد : کتابخانه وزیری ، 1348 ، وزیری ، 195 ص.
این کتاب که با پیگیری بانی کتابخانه در شهر نجف چاپ شده است، اثر حاج بابا قزوینی از دانشمندان بزرگ یهودی یزدی ساکن در نجف بوده که به همراه پدرش مسلمان گشته است. وی در این اثر بر پایة پژوهش های گستردة خود در دین یهود، دگرگونی هایی را که در این دین و کتاب آسمانی تورات در طول تاریخ انجام شده ، نقد و بررسی نموده است.
5-المختارات من الرسائل : مؤلّف نامعلوم ، به کوشش: ایرج افشار ، تهران : انجمن آثار ملّی ، 1355 ، وزیری ، 340ص.
مجموعه ای است از منشآت ، فرمان ها ، احکام دیوانی ، شرعی و عرفی از سده های پنجم تا هفتم هجری قمری که در 693 ق کتابت شده و به راستی یکی از آثار مهم و ارزنده ملّی و اسناد تاریخی ایران است و یگانة نسخه آن در کتابخانة وزیری یزد قرار دارد. این کتاب به صورت عکسی چاپ گردید ، امّا در سال 1378 به کوشش ایرج افشار و غلامرضا طاهر ، بازنویسی تصحیح و ویرایش شد و در سلسلة انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی به چاپ رسید.
6-مشروطیّت در یزد : علی اکبر تشکّری بافقی ، یزد: مرکز یزدشناسی، 1378،وزیری،290ص.
کتاب مستندی است درباره زمینه های پیدایش جنبش مشروطیّت در یزد، همراه با ارائه اسناد تاریخی، برّرسی رویدادها و تحلیل سیاسی اجتماعی اوضاع یزد در عصر مشروطه.
7-معادن الحکمه فی مکاتیب الائّمه : محمّدبن المحسن بن مرتضی کاشانی(علم الهدی ) به کوشش : علی اکبر غفاری ، تهران : مکتبه الصدوق ، 1388ق ، وزیری ،2ج ، 136+346 ص. (عربی)
نوشته ها و نامه های امامان 12 گانه شیعه به افراد مختلف که از منابع گوناگون گردآوری و ساماندهی شده و از روی نسخه های چندگانه آن که در کتابخانه مرعشی ودیگر جایها است، تصحیح و چاپ شده است.این کتاب بعدها در قم تجدید چاپ گردید.
8-منتخبی از دیوان قضایی یزدی: انجمن ادبی کتابخانة وزیری یزد ، یزد : انجمن ادبی کتابخانه وزیری یزد ،1366 ، وزیری ، 186ص .
این گزیده که با پیگیری دکتر سیدضیاء قریشی ، دبیر وقت انجمن ادبی فراهم شده، شامل دیباچه ای در شرح احوال و اشعار قضایی یزدی، یکی از سه شاعر نامی یزد در دوره قاجار به خامه آقای سید محمود رستگار، عضو انجمن ادبی است و متن کتاب شامل برگزیده ای از قصاید ، غزلیات و دیگر اشعار اوست. دیوان کامل اشعار او به کوشش احمد کرمی، در سلسله نشریات ما به سال 1370 چاپ شده است.
9-وقف نامه کتابخانه وزیری یزد: یزد : کتابخانه وزیری ، 1350 ،رقعی ،12 ص.
متن وقف نامه ای است که بوسیله آقای مصطفی فرساد تحریر شده و در 12 تیر 1348 در دفتر اسناد رسمی ، موقع وقف کتابخانه به آستان قدس رضوی تنظیم وثبت شده است.
10-یادنامه کنگره بزرگداشت ابوالفضل رشیدالدّین میبدی ، به کوشش: یدالله جلالی پندری،یزد، مرکز یزدشناسی و ادارة کلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد، 1378، وزیری، 442ص.
در بردارنده گفتارهایی است که هنگام برگزاری کنگره میبدی در سال 1374 در شهر میبد ارائه و یا خوانده شده است.
دیگر آثار
چندین کتاب نیز بر پایه نسخه های خطّی کتابخانه وزیری و بوسیله دیگر ناشران و سرمایه گذاری آن ها چاپ شده که بدان اشاره می شود:
1- تذکره شبستان : محمّدعلّی مدرّس «شهلا یزدی» به کوشش : اکبر قلمسیاه ، یزد :گیتا ، 1379، وزیری ، 906ص.
این تذکره جامع که یگانة نسخه خطّی آن در کتابخانة وزیری موجود است، بر پایه بررسی های انجام شده ، تحریر نهایی آن حدود سال 1282 ق (در منابع 1276 ق آمده است)انجام شده و در بردارنده شرح حال و اشعار حدود 200 تن از شعرای ایران بویژه یزد است. شرح و اشعار برخی از شاعران ، تنها در این تذکره دیده می شود.
2- تذکره میکده: محمّدعلی مدرّس «وامق یزدی» به کوشش : حسین مسرّت ، یزد اندیشمندان یزد و ریحانه الرسول یزد ، ویرایش دوم ، 1381 ، وزیری ، 784ص.
میکده، در بردارنده شرح حال و اشعار 62 تن از شعرای یزد و یا باشنده یزد در عصر قاجار بوده و به سال 1262 ق انجام یافته است . تصحیح کتاب حاضر به پایه سه نسخه انجام شده که یکی از آنها در کتابخانه وزیری وجود دارد. در ویرایش جدید، تاریخ ادبیّات یزد در عصر قاجار بدان افزوده شده است.
3-خاطرات وکیل التولیّه : سید محمّد رضوی ، به کوشش :علی اکبر تشکّری بافقی ؛تهران :سخن ؛1388 ؛وزیری 2ج.
بازنویسی از روی تنها نسخه موجود در کتابخانه وزیری ، این کتاب تالیف سیدمحمّد رضوی، نماینده مردم یزد در نخستین دوره مجلس شورای ملّی است و در بردارنده آگاهی های منحصر از رویدادهای تاریخ یزد در عصر قاجار و پهلوی اوّل است. پیرایش و ویرایش جدید آن زیر نظر استاد ایرج افشار و بوسیله آقای دکتر علی اکبر تشکّری بافقی انجام شدهو دارای مقدمه وپیوست های راهگشاست .
4-فهرست کتاب های خطّی پزشکی کتابخانه وزیری یزد ، یزد: دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، 1367 ، رقعی ، 48ص.
بازچاپ بخش کتب خطّی پزشکی ، به نقل از دورة فهرست نسخه های خطّی کتابخانه وزیری.
5- فهرس مکتبه الوزیری یزد، گردآوری و ترجمه : محمّد سعید الطریحی، بیروت: مرکز الدرّاسات و البحوث العلمیّه ، 1410 ق ، وزیری ، 377ص . (عربی)
شناسایی کتابهای خطّی عربی کتابخانه وزیری بر پایة دوره فهرست نسخه های خطّی کتابخانه. این فهرست به ترتیب الفبا گردآمده و در پایان فهرست نام کتاب ها، رساله ها و نویسندگان برای دسترسی بهتر چاپ شده است.
6 – نزهه الانفس و روضه المجلس:ابوسعید محمّدبن علی العراقی ؛به کوشش :رمضان بهداد؛ تهران:میراث مکتوب ؛1387 ؛وزیری؛500ص .
این کتاب به زبان عربی و درنقد وتحلیل امثال عربی است ؛که با مقدّمه وکوشش دکتر بهداد ازروی کهن ترین نسخه خطّی کتابخانه چاپ شده است .

منبع:گنج کویر