بررسی وضعیت جذب اعتبار پژوهشی در تولیدات علمی سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران در بازه زمانی 2008-2011

هاجر ستوده[1]

محمد حسن امیدی[2


--------------------------------------------------------------------------------
هدف: به دلیل نبود شواهد جامع درباره وضعیت جذب اعتبار پژوهشی در ایران، مقاله حاضر در نظر دارد به بررسی وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی در میان سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران بپردازد.
روش پژوهش: روش پژوهش حاضر علم­سنجی است. داده‌های تولیدات علمی ایران از نمایه­نامه استنادی علوم گردآوری و به کمک روشهای آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد.


یافته‌ها: بیش از سی درصد از مقالات ایرانی با حمایت مالی منتشر شده­اند که بیش از سه­چهارم آن توسط سازمان‌های داخلی و کمتر از یک ­چهارم توسط سازمان‌های خارجی تأمین اعتبار شده است. در میان سازمان‌های داخلی، دانشگاه­های پایتخت به همراه دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین مقالات ایران را حمایت مالی کرده‌اند و در جذب اعتبارات خارجی و همچنین در همکاری با سازمان­های خارجی در حمایت مالی مقالات، بیش از همه موفق بوده­اند.

نتیجه­ گیری: نیاز به تلاش بیشتر سازمان‌ها و مؤسسات ایرانی برای جذب اعتبارات خارجی همچنان احساس می شود. با توجه به بالا بودن هزینه‌های پژوهش و رشد روزافزون بهای ابزارهای علمی در بسیاری از حوزه‌های موضوعی، جذب اعتبارات خارجی و همچنین همکاری با سازمان­های خارجی در تامین اعتبارات مالی می‌تواند راهکار مناسبی برای رفع کمبود بودجه جهت انجام تحقیقات باشد.

واژه‌های کلیدی:

تأمین اعتبار پژوهشی، اعتبار پژوهشی داخلی، اعتبار پژوهشی خارجی، تولیدات علمی، ایران


1.مقدمه

نقش کانونی پژوهش در بقای ملت­ها و توسعه همه جانبه آنها از جمله توسعه علمی (حیدری، 1379) و اقتصادی و سیاسی (صبوری، 1381) و به یکی از عوامل اساسی پیشرفت در همه‌ی کشورها به خصوص در کشورهای توسعه یافته، مبدل شده است (شمس، 1380). به این ترتیب، هر چه کشوری در تخصیص صحیح منابع به پژوهش موفق تر باشد، آینده علمی روشن تری نیز خواهد داشت. با این حال، آشکار است که چالش‌های بسیاری در مسیر موفقیت این فعالیت‌ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه علمی همانند ایران وجود دارد. از این رو، ضروری است مسئله تخصیص و جذب اعتبارات پژوهشی همواره در کانون مطالعات علم­سنجی قرار داشته باشد تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف، بازبینی و برآوردی واقع بینانه از عملکرد گذشته و برنامه ریزی برای مسیر آینده بر پایه آن صورت گیرد.

اعتبارات پژوهشی یکی از مهم‌ترین عوامل و از اجزای مهم چرخه تحقیقات می‌باشد (میرطاهری، شرافت، و کلانتری، 1372) که عاملی مهم و سرنوشت ساز در ارتقای علمی و پژوهشی مؤسسات و نهادهای آموزشی و پژوهشی به شمار می‌آید. با این حال، مانع عمده در این راه کمبود اعتبارات و بودجه های تحقیقاتی و لزوم تلاش پژوهشگران در جذب اعتبارات از سازمان‌ها و نهادهای حمایتگر پژوهش از جمله سازمان مادر و یا دیگر سازمان‌ها و نهادهای داخلی، خارجی و بین‌المللی است. بدین ترتیب، میزان و چگونگی جذب اعتبارات پژوهشی از سوی مؤسسات و نهادهای آموزشی و پژوهشی مختلف کشور، همواره از دغدغه‌های برنامه­ریزان و سیاست‌گذاران علم و پژوهش بوده است.

مانع اصلی فرا راه سنجش عملکرد سازمان‌ها در جذب منابع مالی، کمبود آمار دقیق و قابل اطمینان درباره اعتبارات و حمایت‌های مالی دریافتی پژوهشگران است (کیم، ولف-وندل، و تامبلی[1] ، 2012). با این حال بخشی از اعتبارات پژوهشی در مقالات نمایه شده در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر مانند پایگاه‌های علمی تامسون منعکس می‌شود. گرچه آمار به دست آمده از این گونه پایگاه‌ها همه اعتبارات جذب شده را منعکس نمی‌سازد، اما می‌تواند در به دست آوردن تصویری کلی از وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی مفید باشد (وانگ و شاپیرا[2]، 2011). از سوی دیگر، با توجه به محدودیت اعتبارات پژوهشی داخلی، تعداد فزاینده‌ی متقاضیان و هزینه‌های انجام پژوهش به خصوص در زمینه‌های تحقیقاتی که نیاز به امکانات گران قیمت دارند، باید بخش قابل توجهی از اعتبارات پژوهشی از منابع خارجی تأمین گردد، لذا بررسی میزان جذب اعتبارات پژوهشی داخلی و خارجی سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

همچنین با وجود اهمیت نقش حمایت‌های مالی در ارتقای پژوهش و حیات علمی سازمان‌ها و نهادهای علمی، شواهد جامعی درباره وضعیت جذب اعتبار پژوهشی توسط مؤسسات و سازمان‌های آموزشی و پژوهشی ایران وجود ندارد. از این رو، پژوهش حاضر در نظر دارد با مطالعه پژوهش‌های بین‌المللی ایران در نمایه نامه استنادی علوم طی سال‌های 2008-2011، وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی در تولیدات علمی کشور را مورد بررسی قرار دهد.

بر پایه نتایج این تحقیق، روشن خواهد شد که چه بخشی از پژوهش‌های ایرانی که به جریان اصلی دانش بین‌المللی راه یافته‌اند در زمره پژوهش‌های تأمین اعتبار شده بوده‌اند. اگر این گروه از مقالات با اختلافی معنی­دار از گروه دیگر پیشی بگیرند، شواهدی بیشتر در رابطه با نقش تعیین کننده حمایت‌های مالی در جهانی سازی علم کشور در اختیار برنامه­ریزان و سیاست‌گذاران کشور قرار خواهد داد. همچنین، با بررسی سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی از منظر جذب اعتبارات پژوهشی، جایگاه نسبی آن‌ها و نقاط ضعف و قوت آن‌ها در جذب منابع مالی بیش از پیش آشکار خواهد شد و لزوم بازبینی سیاست‌های پژوهشی روشن خواهد شد. از سوی دیگر، نتایج این پژوهش می‌تواند به محققان و پژوهشگران به ویژه پژوهشگران جوان در جهت شناسایی سازمان‌های حامی پژوهش یاری رساند.

2. اهداف پژوهش

هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی وضعیت تأمین اعتبار پژوهشی ایران بر پایه تولیدات علمی نمایه شده در نمایه­نامه استنادی گسترش یاقته علوم است. بدین منظور، پژوهش حاضر می کوشد تا اهداف جزئی ذیل را محقق سازد:

تعیین برترین سازمان‌ها و مؤسسات تأمین کننده اعتبارات پژوهشی داخلی و خارجی ایران ؛
شناسایی کشورهای دارای بیشترین مشارکت در تأمین اعتبار مقالات ایران؛
شناسایی سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایرانی دارای بیشترین مقالات تأمین اعتبار شده ؛
مقایسه میزان پژوهش‌های تأمین اعتبارات شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی در سطح سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران
3. پیشینه پژوهش

بررسی آثار پژوهشی درباره اعتبارات پژوهشی نشان می­دهد که در ایران مطالعات چندانی درباره‌ی اعتبارات پژوهشی انجام نشده است. برخی مطالعات انجام شده در زمینه عوامل موثر بر تحقیق تنها به اهمیت و موثر بودن اعتبارات پژوهشی اشاره کرده‌اند و بررسی اعتبار پژوهشی مقالات بین‌المللی ایران در سطح کلان تنها در یک مورد، بررسی شده است.

کمبود اعتبارات پژوهشی و توزیع نامناسب آن، یکی از یافته های پژوهش ها است. برای مثال، شمس (1380) با بررسی اعتبارات جاری مؤسسات پژوهشی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری در برنامه‌ای اول و دوم توسعه نشان داد کمبود منابع مالی یکی از عوامل ضعف پژوهش در کشور بوده است. همچنین، طیفوری (1383) نشان داد مهم‌ترین مشکلات دانشگاه پیام نور در تولید علم، توزیع نامناسب بودجه پژوهشی بین بخش‌های مختلف است. نتایج مطالعه­ی احمدی (1390) نشان داد که از بین موانع و تنگناهای انجام فعالیت پژوهشی کمبود بودجه و اعتبارات پژوهشی از مهم‌ترین موانع انجام فعالیت‌های پژوهشی در میان اعضای هیأت علمی دانشگاه شیراز می‌باشد.

یکی دیگر از دستاوردهای پژوهش­های انجام شده آن است که پژوهش در ایران بیشتر بر منابع داخلی به ویژه بخش دولتی پایه ریزی می شود. برای نمونه، حاجی ترخانی (1375) در مطالعه‌ای به بررسی بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در سال 1374 پرداخت. نتایج این مطالعه نشان داد که اعتبارات دولتی تنها منبع عمده وجوه تحقیقات در این دانشگاه‌ها است و هیچ یک از آنها از راه خدمات و فعالیت‌های تحقیقاتی درآمدی کسب نمی‌کنند. شریفی و همکاران (1382) نیز در مطالعه­ی پژوهش‌های بهداشت روان کشور نشان داد که اکثر منابع حمایت مالی پژوهش، نهادهای دولتی داخلی به ویژه دانشگاه­ها می‌باشند. اما، صنعت که معمولاً یکی از سرمایه گذاران اصلی پژوهش‌ها محسوب می‌شود و همچنین، سرمایه­های منابع بین‌المللی سهم بسیار ناچیزی در تأمین اعتبارات مقالات داشته­اند. همچنین، یافته های پژوهش فهیم یحیای (1389) نشان داد که اصلی‌ترین منبع تأمین منابع مالی فعالیت‌های پژوهش و فناوری در شرایط حاضر در ایران، دولت است و مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های خصوصی، تأمین‌کننده بخش اندکی از هزینه‌های پژوهشی کشور هستند. همچنین، جوکار و همکاران (2011) نشان دادند که مقالات منتشر شده توسط دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از بیشترین فراوانی در میان انتشارات دارای بودجه و اعتبارات پژوهشی برخوردارند. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد تنها 5/12 درصد انتشارات ایران در سالهای مطالعه تأمین اعتبار شده‌اند و تعداد انتشارات دارای بودجه پژوهشی در 4 سال گذشته در بازه زمانی مطالعه به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است و در 3 سال اول بازه زمانی مطالعه هیچ انتشاری تأمین اعتبار نشده است.

3-1. مطالعات انجام شده در خارج از کشور

مطالعات خارجی زیادی به بررسی اعتبارات پژوهشی پرداختند به عنوان مثال «لویسن»[3] (1998) نشان داد که حدود نیمی از تحقیقات گوارش انگلستان در سال‌های 1988-1984 تأمین اعتبار نشده بودند و یک چهارم مقالات تأمین اعتبار شده از حمایت دولتی و به همین میزان از حمایت منابع غیر انتفاعی و خصوصی برخوردار شده بودند. بیش از نیمی از انتشارات مورد مطالعه «بناونت»[4] و همکاران (2011) کمک مالی دریافت کرده بودند. «وانگ»[5] و همکاران (2012) با مطالعه‌ی مقالات 10 کشور جهان در نمایه نامه استنادی علوم در سال 2009 نشان دادند که حدود هفتاد درصد از مقالات چین در این نمایه نامه با بودجه و اعتبارات پژوهشی پشتیبانی می شوند که بیشتر از دیگر کشورهای مورد مطالعه می‌باشد. کشورهای اسپانیا، فرانسه و چین با میانگین 95/2 به لحاظ متوسط اعتبارات پژوهشی بر مقاله، جزو کشورهای برتر می‌باشند و بالاتر از ایالات متحده آمریکا (با میانگین 93/2) و ژاپن (با میانگین 4/2) قرار می گیرند.

شماری از پژوهش های انجام شده نشان از تأثیر مثبت تأمین کمک­های مالی بر اعتبار پژوهشی به لحاظ اثرگذاری و بهره­وری پژوهشگران دارد. برای نمونه، «مک­لین»[6] و همکاران (1998) در حوزه‌ی تحقیقات مالاریا، «لویزون و دیوی»[7] (1999) در رشته تحقیقات ورم مفاصل نشان دادند که مقالات تأمین اعتبار شده به طور قابل ملاحظه‌ای از تأثیر بالاتری برخوردار بودند. طبق نتایج «گودین»[8] (2003)، «چاودوسکی»[9] و همکاران (2008) و «بلوم-کوت»[10] و همکاران (2009)، کمک‌های مالی به افزایش بهره وری علمی و عملکرد استنادی و انتشاراتی محققان می­انجامد. با این حال، تحقیق «لیفنر»[11] (2003) ارتباط بسیار ضعیفی بین اعتبارات پژوهشی و عملکرد پژوهشگران یافت.

مرور تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور نشان می‌دهد که کمک­های مالی و بودجه­های پژوهشی از عوامل موثر بر کیفیت پژوهش و بهره­وری پژوهشگر می‌باشد. مطالعات انجام شده بیشتر به بررسی مقالات مربوط به یک سازمان و مؤسسه تأمین کننده اعتبار پرداخته­اند. تا جایی که گستره بررسی­ها امکان می­داد، هیچ تحقیقی یافت نشد که وضعیت اعتبارات پژوهشی یک کشور را در تمام مؤسسات و سازمانهای آن کشور بررسی کرده باشد. همچنین، هیچ پژوهشی یافت نشد که سازمان‌های جذب کننده اعتبار مقالات را از نظر داخلی و خارجی مورد بررسی قرار دهد.

4. روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از روش علم­سنجی با رویکرد تحلیل انتشارات برای بررسی وضعیت جذب اعتبار پژوهشی مقالات ایران در بین سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی استفاده می‌کند.

4-1. جامعه پژوهش

جامعه مورد پژوهش را مقالات ایران که در نمایه­نامه استنادی علوم گسترش یافته[12] در سال­های 2008-2011 میلادی نمایه شده است تشکیل می‌دهد. به منظور شناسایی این آثار، جستجویی با راهبرد AND PY=2008-2011" Iran "CU= صورت گرفت. نوع مدارک به مقالات پژوهشی که بار پژوهشی بیشتری دارند محدود شد. داده‌های کتابشناختی با فرمت Tab-Delimited بارگذاری و سپس به منظور تجزیه و تحلیل به نرم افزار اکسل منتقل گردید.

4-2. تعیین وضعیت تأمین اعتبار

شناسایی پژوهش‌های تأمین اعتبار شده بر پایه تحلیل داده­های گرد آمده در فیلد FU (نام سازمان تأمین کننده اعتبار و شماره اعتبار) و FX (ویژه متن تصدیق اعتبار پژوهشی) صورت گرفت. پژوهش‌هایی که در این فیلد هیچگونه اطلاعاتی برای آنها ضبط نشده است، در زمره پژوهش­های تأمین اعتبار نشده قرار گرفتند[13]. پژوهش­های تأمین اعتبار شده بر حسب داخلی یا خارجی بودن سازمان­های حامی آنها، در سه گروه داخلی، خارجی، و داخلی-خارجی دسته­بندی شدند. منظور از اعتبارات داخلی-خارجی، همکاری دو یا چند سازمان ایرانی با سازمان های خارجی در تأمین اعتبار مالی لازم برای یک اثر است.

4-3. شناسایی سازمان ها

سازمانهای تأمین کننده اعتبار نیز بر پایه اطلاعات به دست آمده از دو فیلد پیشگفته شناسایی شدند. همچنین، سازمانهای جذب کننده اعتبار بر پایه اطلاعات فیلدهای C1 و RP (وابستگی سازمانی نویسندگان) شناسایی شدند. نام سازمانها در بسیاری موارد به صورت­های مختلفی از قبیل املای متفاوت، آوانویسی، ترجمه، سرنام، علایم اختصاری و ... ثبت شده بودند. از این رو، به منظور دقت در شناسایی، هویت آنها با جستجو در شبکه­ی اینترنت و در پایگاه استنادی تامسون رویترز بررسی و نامها یکدست شدند. کشور متبوع سازمان به همین شیوه شناسایی شد. شایان ذکر است که شماری از مقالات تأمین اعتبار شده، تنها به ذکر شماره طرح یا نام اختصاری بسنده کرده بودند و اطلاعات دقیقی از سازمان تأمین کننده اعتبار آن‌ها وجود نداشت. تلاش برای شناسایی نام دقیق با جستجو در اینترنت نیز به نتیجه نرسید.

5. یافته‌های پژوهش

5-1. وضعیت تأمین اعتبار پژوهشی مقالات ایران

یافته‌های حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان می‌دهد که از مجموع مطلق 61863 مقاله منتشر شده ایران در بازه زمانی مورد بررسی، 21245 مقاله بالغ بر 3/34 درصد از حمایت مالی برخوردار بوده­اند. پس از دسته بندی مقالات، فراوانی آنها بر اساس سازمانهای تأمین کننده اعتبار داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گرفت.


جدول 1. وضعیت مشارکت سازمان‌ها و مؤسسات داخلی و خارجی در تأمین اعتبار پژوهشی ایران
 




لازم به ذکر است که در بسیاری مقالات بیش از دو سازمان در تأمین اعتبار مالی مشارکت داشته اند، که در برخی موارد همکاری بین سازمان­های خارجی و داخلی صورت گرفته است. از این رو، جمع کل مقالات تأمین اعتبار شده از شمار مطلق مقالات بررسی شده بیشتر است. بر پایه نتایج گرد آمده در جدول یک، 23401 مقاله (66/77 درصد) توسط سازمان‌ها و مؤسسات داخلی و 6436 مقاله (36/21 درصد) توسط سازمان‌ها و مؤسسات خارجی تأمین اعتبار شده است.

شمار سازمانهای حامی خارجی پژوهش (1926) اندکی بیش از دو برابر شمار سازمانهای داخلی (908) است. با این حال، میانگین مقالات مورد حمایت نشان می دهد که سازمان های خارجی با میانگین 34/3 از مشارکت بسیار کمتری نسبت به سازمان های داخلی با میانگین 78/25 مقاله بر سازمان برخوردار بوده اند. شایان ذکر است در نشانی­های نویسندگان وابسته به دانشگاهای آزاد اسلامی و پیام نور نام واحد مربوطه در همه موارد ذکر نشده بود. به همین دلیل، داده­های تمامی واحدها و شعبه های دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور تحت نامی واحد وارد شده­اند.

5-2. برترین سازمان‌ها و مؤسسات تأمین کننده اعتبار پژوهشی ایران

در جدول 2 میزان مشارکت و نام 10 سازمان داخلی دارای بیشترین مشارکت در تأمین اعتبار مقالات ایران آمده است. چنانکه از درصد تجمعی ارائه شده برمی­آید، این ده سازمان، اعتبار 22/39 درصد از مقالات تأمین اعتبار شده داخلی را تأمین کرده­اند. اعتبار دیگر مقالات (شامل 78/60 درصد) توسط 898 سازمان تأمین شده‌اند. دانشگاه تهران با تأمین اعتبار 1544 مقاله (6/6 درصد)، دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأمین اعتبار 1475 مقاله (3/6 درصد)، دانشگاه آزاد اسلامی با تأمین اعتبار 1399 مقاله (98/5 درصد) به ترتیب، جایگاه­های نخست تأمین اعتبارات پژوهشی داخلی را اشغال کرده­اند.


جدول 2. برترین سازمان‌ها و مؤسسات تأمین کننده اعتبار داخلی مقالات ایران



5-3. برترین سازمان‌ها و مؤسسات خارجی تأمین کننده اعتبار پژوهشی ایران

در جدول 3 سازمان‌ها و مؤسسات خارجی که در تأمین اعتبار تولیدات علمی ایران مشارکت داشته­اند به همراه نام کشورهای وابسته آمده است. با توجه به اهمیت همکاری های بین­المللی و جذب اعتبار پژوهشی خارجی، در این جدول نام 59 سازمانی که در حدود چهل درصد از پژوهش ها را حمایت کرده اند آمده است. با توجه به این جدول، شورای ملی علوم و تحقیقات مهندسی کانادا با تأمین اعتبار 241 مقاله از مجموع 6436 مقاله تأمین اعتبار شده خارجی (74/3 درصد) برترین جایگاه را در میان سازمانها و موسساتی خارجی که پژوهش‌های ایران را تأمین اعتبار نموده­اند دارا است. پس از آن، به ترتیب بنیاد ملی علوم امریکا و موسسه ملی بهداشت امریکا قرار دارند. دانشگاه مالایا، بنیاد تحقیقات آلمان، دانشگاه علوم مالزی، اتحادیه اروپا، شورای تحقیقات استرالیا، آکادمی علوم جهان سوم، و وزارت علوم و نوآوری اسپانیا جایگاه های چهارم تا دهم را به خود اختصاص داده­اند.


جدول 3. برترین سازمان‌ها و مؤسسات خارجی حامی تأمین اعتبار پژوهشی ایران[14]



5-4. کشورهای خارجی تأمین کننده اعتبار مقالات ایران

تحلیل داده­ها نشان می‌دهد که 89 کشور جهان در تأمین بخشی از اعتبارات پژوهشی ایران همکاری داشته اند. در جدول 4، کشورهایی که بیشترین تعداد پژوهش‌های ایران را تأمین اعتبار کرده‌اند به همراه میزان مشارکت آن‌ها آمده است.

کشورها به ترتیب کاهشی فراوانی مشارکت آنان در تأمین اعتبار پژوهشی رتبه­بندی شده‌اند. همانگونه که مشاهده می­شود ایالات متحده آمریکا بالاترین رتبه را به لحاظ میزان مشارکت در تأمین اعتبار مقالات ایرانی به خود اختصاص داده است؛ به نحوی که 927 مقاله از مجموع 6436 مقاله تأمین اعتبار شده خارجی ایران (4/14 درصد) با حمایت این کشور منتشر شده‌اند. کانادا و انگلستان نیز به ترتیب رتبه های بعد را به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب مشاهده می‌شود که سه کشور برتر حامی پژوهش‌های ایران در زمره کشورهای پیشرفته قرار دارند. این کشورها به همراه آلمان، مالزی، استرالیا و فرانسه بیش از نیمی از پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی ایران (98/53 درصد) را حمایت مالی کرده‌اند.


جدول 4. کشورهای حامی تأمین اعتبار پژوهش‌های ایران



لازم به ذکر است که در جدول 6-4 رده «دیگر کشورها» طیف وسیعی از کشورهای جهان را شامل می‌شود[15] که میزان مشارکت هر یک در تأمین اعتبار پژوهش‌های ایران بسیار ناچیز بوده و روی هم رفته 09/2 درصد از کل پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی ایران را در بر می‌گیرد.

5-5. برترین سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایرانی جذب کننده اعتبار پژوهشی

بررسی داده ها نشان داد که در مجموع 1210 سازمان ایرانی شامل دانشگاه ها، پژوهشگاه­ها و دیگر مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران از حمایت مالی در انتشار مقالات خود برخوردار بوده­اند. بررسی برترین سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی که در مجموع حدود 75 درصد از مقالات ایرانی را با حمایت مالی داخلی، خارجی یا داخلی-خارجی منتشر کرده­اند نشان داد که تمامی این سازمانها دولتی و اکثرا دانشگاهی (50 مورد) هستند. دانشگاه ها و پژوهشگاه­هایی که در این میان انتشارات کمتری را با حمایت مالی منتشر کرده اند، بیشتر در زمره دانشگاه های کوچک و کم تولید قرار دارند. برای نمونه، دانشگاه یزد با داشتن 152 مقاله (52/0 درصد) آخرین رتبه (42) را به لحاظ شمار آثار برخوردار از حمایت مالی داخلی به خود اختصاص داده است. دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی با 14 مقاله تأمین اعتبار شده خارجی (55/0 درصد) و دانشگاه رازی کرمانشاه با داشتن 12 مقاله تأمین اعتبار شده داخلی-خارجی (63/0 درصد) در آخرین مکان قرار گرفته است. در مقابل، دانشگاه هایی که بیشترین مقالات را با حمایت مالی منتشر کرده اند، در زمره دانشگاه های بزرگ و پرتولید کشور قرار داشته اند.

5-5-1. ده دانشگاه برتر ایرانی جذب کننده اعتبار پژوهشی

جدول شماره 5، ده سازمان برتر را از پیوست استخراج کرده است. با توجه به یافته‌های به دست آمده، چهار دانشگاه شامل دانشگاه­های آزاد اسلامی (با احتساب تمام واحدها)، علوم پزشکی تهران، تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی به ترتیب با انتشار 2507 (56/8 درصد)، 2091 (14/7 درصد)، 2075 (08/7 درصد) و 1440 (91/4 درصد) مقاله از مجموع 29301 مقاله تأمین اعتبار شده داخلی، بیش از دیگر دانشگاه ها در انتشار مقاله از محل حمایت­های مالی داخلی موفق بوده­اند. همچنین، دانشگاه آزاد اسلامی با اختصاص 212 مقاله تأمین اعتبار شده خارجی (35/8 درصد) به خود بالاترین رتبه را به این لحاظ کسب کرده است. پس از آن، به ترتیب دانشگاه تهران با انتشار 174 مقاله (86/6 درصد)، دانشگاه صنعتی شریف با 149 مقاله (87/5 درصد) و دانشگاه علوم پزشکی تهران با 117 مقاله (61/4) رتبه­های دو تا چهار را به خود اختصاص داده­اند.



جدول 5. ده سازمان ایرانی برتر به لحاظ جذب اعتبار ات پژوهشی


همچنین دانشگاه تهران از مجموع 1882 مقاله برخوردار از حمایت مالی داخلی-خارجی، 188 مقاله (99/9 درصد) را منتشر کرده است و بالاترین جایگاه را به دست آورده است. پس از آن، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با 133 مقاله (07/7 درصد)، دانشگاه علوم پزشکی تهران با 106 مقاله (63/5 درصد) و دانشگاه آزاد اسلامی (با احتساب تمام واحدها) با 106 مقاله (63/5 درصد) بیشترین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی-خارجی را داشته‌اند.

5-6. مقایسه میانگین پژوهش‌های تأمین اعتبارات شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی

به منظور بررسی معنی داری تفاوت بین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی در سطح سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران از آزمون تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد. ابتدا از آزمون لون برای بررسی همگنی واریانس گروه ها استفاده شد. نتیجه نشان داد که گروه ها به لحاظ میانگین همگن نیستند (000/0 P=،3627 df2=،2 df1=،291/90F=). از این رو، مقایسه میانگین گروه ها بر پایه آزمونهای ولش و براون-فورسیث انجام شد. همانگونه که در جدول 6 مشاهده می شود، هر دو آزمون ولش (000/0P= ،569/16F=) و براون-فورسیث (000/0P= ،215/31F=)، معناداری اختلاف بین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران را تأیید می­کنند.


جدول 6. نتایج آزمون تحلیل واریانس جهت بررسی تفاوت میان پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی در سطح سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران














در ادامه به منظور شناسایی گروه (هایی) که باعث این تفاوت معنی دار شده‌اند از آزمون تعقیبی گیمز- هاول استفاده شد.

نتایج نشان داد بین میانگین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی سازمانها با خارجی و داخلی-خارجی تفاوت معنا داری وجود دارد و این تفاوت مثبت و به نفع مقالات تأمین اعتبار شده داخلی می‌باشد. اما بین میانگین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی با داخلی-خارجی در سطح سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی تفاوت معناداری یافت نشد این نتیجه نشان می دهد که میانگین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی سازمانها و دانشگاه های ایران به نحوی معناداری بیش از پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی و داخلی-خارجی می‌باشد (جدول 7).


جدول 7. نتایج آزمون تعقیبی جهت بررسی تفاوت میان پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی، خارجی و داخلی-خارجی در سطح سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی

*. تفاوت میانگین‌ها در سطح 05/0 معنی دار است

6. بحث و نتیجه گیری

یافته‌های به دست آمده نشان داد که بیش از سی درصد مقالات ایرانی (3/34 درصد) با حمایت مالی منتشر شده­اند. این درصد در نگاه نخست نسبتا مناسب به نظر می رسد و در مقایسه با نتایج پژوهش‌های پیشین که نشان دادند در سال‌های 2000 تا 2009 تنها 5/12 درصد مقالات ایران در بازه زمانی مطالعه تأمین اعتبار شده اند (جوکار و همکاران، 2011)، بهبود چشمگیری را نشان می‌دهد، با این حال در مقایسه با دیگر پژوهش ها که بیش از نیمی از پژوهش ها را برخوردار از حمایت مالی یافته اند (لویسن و داوسن[16]، 1998؛ بناونت و همکاران[17] ، 2011؛ وانگ، لیو و دینگ[18]، 2012) نشان از عدم توفیق چشمگیر ایرانیان در جذب اعتبار پژوهشی دارد.

اندکی بیش از سه چهارم از مقالات منتشر شده با حمایت مالی(66/77 درصد)، از اعتبارات داخلی و مابقی از اعتبارات جذب شده خارجی برخوردار بوده‌اند. آشکار است که در هر کشوری اصلی­ترین منبع تأمین اعتبار، منابع داخلی آن کشور است. با این حال، با توجه به آن که پژوهشی درباره منابع خارجی اعتبارات به روش علم­سنجی صورت نگرفته است، نمی­توان وضعیت ایران را با دیگر کشورهای جهان مقایسه کرده و درباره میزان مطلوب بودن این رقم قضاوتی به دست داد. از این رو، لازم است پژوهش­های دیگری به هدف مقایسه وضعیت ایران با دیگر کشورهای جهان صورت گیرد. به هر روی، ضروری است پژوهشگران ایرانی با افزایش سطح آگاهی خود نسبت به سازمان های خارجی یا بین المللی حامی پژوهش، تلاشی مضاعف در جهت جذب حداکثری بودجه های پژوهشی بیشتر داشته باشند. یکی از فراگیرترین شیوه های ممکن، تعامل با پژوهشگران خارجی و تلاش برای همکاری های پژوهشی است. با این حال، از یافته های پژوهش حاضر نمی­توان به طور دقیق دریافت که بودجه ها و اعتبارات خارجی جذب شده ، بیشتر مرهون همکاری های دوجانبه محققان ایرانی و خارجی بوده یا به طور مستقل به پژوهشگران داخلی اعطا شده است. با توجه به اهمیت این امر، ضروری است پژوهشی درباره رابطه بین همکاری های نویسندگان خارجی و ایرانی با وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی صورت گیرد.

بررسی سازمان ها و مؤسسات نشان داد که صرف نظر از دانشگاه آزاد اسلامی که واحدهایی پراکنده در سراسر کشور دارد، دانشگاه های پایتخت که در زمره بزرگترین و پرتولیدترین دانشگاه های کشور هستند، نه تنها در تأمین اعتبارات داخلی بلکه در جذب اعتبارات نیز موفق تر از دیگران عمل کرده اند. برای نمونه، دانشگاه تهران بیشترین مشارکت را در تأمین اعتبار داخلی مقالات ایران داشته است. از دلایل احتمالی این امر می توان به بودجه و امکانات پژوهشی این دانشگاه که نمود آن کتابخانه ها و مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه های غنی و مجهز آن می‌باشد، اشاره کرد[19]. دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با اختلاف کمی بعد از دانشگاه تهران قرار دارد. از جمله مهم ترین دلایلی که می توان برای این امر عنوان کرد این است که این دانشگاه قدیمی ترین مرکز آموزش عالی نوین کشور و بزرگترین دانشگاه علوم پزشکی کشور می‌باشد (ابراهیمی 1386)؛ بنابراین قابل انتظاراست که این دانشگاه بیشترین تعداد مقالات ایران را تأمین اعتبار نماید. همچنین اعتبارات تخصیص یافته و به تبع آن بودجه پژوهشی بیشتر به این دانشگاه از عوامل احتمالی دیگر می‌باشد که می توان برای این موضوع برشمرد. پس از دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی (با احتساب تمام واحدها) و صندوق حمایت از پژوهشگران بیشترین تعداد مقالات ایران را تأمین اعتبار نموده‌اند. یکی از دلایل اصلی قرار گرفتن دانشگاه آزاد اسلامی در بین برترین سازمان‌ها و مؤسسات تأمین کننده اعتبار داخلی این است که این دانشگاه در سطح کشور از شعبه ها و واحدهای زیادی تشکیل شده است و چون تولیدات علمی این دانشگاه به تفکیک واحدهای دانشگاهی آن ارائه نمی‌شود کل این واحدها به عنوان یک سازمان و دانشگاه در نظر گرفته شده است. همچنین به دلیل هم وزرن نبودن، امکان مقایسه آن‌ها با تک تک دانشگاه‌های تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا سایر سازمانهای کشور وجود ندارد (نوروزی چاکلی و نورمحمدی، 1387).

صندوق حمایت از پژوهشگران تنها سازمان غیر دانشگاهی می‌باشد که در بین سازمان‌ها و مؤسسات برتر تأمین کننده اعتبار داخلی مقالات قرار دارد. این نتیجه نشان می‌دهد که صندوق حمایت از پژوهشگران توانسته است تا حد بسیاری نقش خود را در حمایت مادی و معنوی از پژوهشگران ایرانی به خوبی ایفاء کند. رسالت این صندوق حمایت مالی و معنوی همه جانبه از پژوهشگران ایرانی در داخل و خارج از کشور، در راستای ارتقاء کمی و کیفی تولید علم و توسعه فناوری در سطوح ملی و بین‌المللی است. تأمین اعتبار و تسهیل مراحل و سازوکار تخصیص بودجه به محققان، تأمین بخشی از هزینه‌های شرکت در کنفرانس های معتبر بین‌المللی، تهیه لوازم تحقیق و موارد مورد نیاز پژوهش از جمله اقدامات مناسب این صندوق در این راستا بوده است.

در بین سازمان‌ها و مؤسسات خارجی تأمین کننده اعتبار مقالات ایران، شورای تحقیقات مهندسی و علوم طبیعی کانادا، بنیاد ملی علوم آمریکا و مؤسسه ملی بهداشت آمریکا به ترتیب بیشترین پژوهش‌های ایران را تأمین اعتبار کرده‌اند. از عوامل احتمالی اینکه موسسه ملی بهداشت آمریکا جزو سه سازمان برتر تأمین کننده اعتبار خارجی می‌باشد این است که این سازمان بزرگترین منبع تأمین مالی برای تحقیقات پزشکی در جهان می‌باشد و از حامیان پیشرو در تحقیقات زیست پزشکی جهان است. موسسه ملی بهداشت آمریکا بیش از 80 درصد بودجه خود را تقریباً از طریق 50،000 پژوهانه رقابتی به بیش از 300،000 پژوهشگر و محقق در بیش از 2،500 دانشگاه، مدرسه پزشکی و دیگر مؤسسات تحقیقاتی در سراسر جهان اعطا می‌کند[20]. در تحقیقی که وانگ و همکاران در سال 2012 پیرامون تولیدات علمی ده کشور، که در سال 2009 بیشترین انتشارات را در نمایه استنادی علوم داشته اند، انجام دادند نیز مؤسسه ملی بهداشت آمریکا در کشور ژاپن، ایتالیا، کانادا و استرالیا جزو سه سازمان برتر تأمین کننده اعتبار قرار داشت. بنیاد ملی علوم آمریکا در حمایت از علم عمومی نقش عظیمی دارد. این سازمان، سازمانی دولتی می‌باشد که از تحقیقات بنیادی و آموزش در همه زمینه‌های علمی و مهندسی (به غیر از علوم پزشکی) حمایت می‌کند[21].

همچنین در بررسی کشورهای تأمین کننده اعتبار پژوهشی مقالات نتایج نشان داد که 89 کشور جهان از تمامی قاره‌ها در تأمین اعتبار بخشی از پژوهش‌های ایران مشارکت داشته‌اند که اکثر این کشورها از جمله کشورهای پیشرفته دنیا می‌باشند. در این میان کشور آمریکا بیشترین تعداد پژوهش‌های ایران را تأمین اعتبار کرده است و کشورهای کانادا و انگلستان به ترتیب در مکان‌های بعدی قرار دارند. در تحقیقات دیدگاه (1388)، بینش و مقصودی دریه (1387)، عصاره و ویلسون (1384)، صبوری (1387) و نیکان (1389) این 3 کشور همکار اصلی ایران شناخته شده‌اند و کشور ایران در تولیدات علمی خود بیشتر با این 3 کشور همکاری کرده است. از آنجایی که تأمین بودجه پژوهش یکی از علل همکاری علمی می‌باشد (دیده­گاه، 1388) و بدست آوردن کمک مالی و اعتبار پژوهش با همکاری علمی رابطه­ای معنا دار دارد (لی، 2004)؛ از این رو، همکاری گسترده نویسندگان در تولید علم می‌تواند یکی از دلایل احتمالی کسب رتبه های برتر تأمین اعتبار خارجی ایران از سوی این سه کشور باشد. همچنین تمرکز امکانات بی مانند اقتصادی، مالی، فرهنگی و علمی در این کشورها به ویژه ایالت متحده آمریکا آنها را به مکانی جذاب برای دانشمندان و سازمان‌ها و مؤسسات کشور تبدیل کرده است.

دیگر نتایج نشان داد که بیش از نیمی (98/53 درصد) از پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی ایران توسط هفت کشور آمریکا، کانادا، انگلستان، آلمان، مالزی، استرالیا و فرانسه حمایت شده است. این هفت کشور در بازه زمانی مورد مطالعه منبع اصلی تأمین اعتبار خارجی پژوهش‌های ایران بوده اند. تمامی آن‌ها به جز کشور مالزی در زمره کشوهای پیشرفته علمی جهان هستند. کشورهای جهان با توانمندی‌های مختلف می‌توانند مزایای بالقوه‌ای را برای کشورهای دیگر در بر داشته باشند. همکاری سازمان‌ها و مؤسسات تأمین کننده اعتبار سایر کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته این امکان را برای محققان، دانشمندان و سازمان‌های داخلی فراهم می‌آورد تا بتوانند با استفاده از امکانات و منابع مالی کشورهای پیشرفته به تکمیل یافته‌های علمی خود بپردازند.

همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که دانشگاه آزاد اسلامی، دارای بیشترین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی و خارجی می‌باشد. یکی از دلایل اصلی قرار گرفتن این دانشگاه در صدر سایر سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی این است که این دانشگاه در سطح کشور از شعبه‌ها و واحدهای زیادی تشکیل شده است. از این روی، نمی توان این یافته را گواهی بر موفقیت این دانشگاه در جذب اعتبارات پژوهشی در مقایسه با دیگر دانشگاه های کشور که به طور انفرادی بررسی شده اند دانست. بنابراین، انجام پژوهش های بیشتر جهت بررسی دقیق وضعیت این دانشگاه و قضاوت قطعی در این باره ضروری است.

دانشگاه تهران نسبت به سایر سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی دارای بیشترین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی-خارجی می‌باشد و در جایگاه نخست قرار گرفته است. همچنین، این دانشگاه جایگاه دوم به لحاظ پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی و جایگاه سوم به لحاظ پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی را به خود اختصاص داده است. پس از دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی تهران به ترتیب در مکان‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند و دارای بیشترین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی-خارجی می‌باشند. این نتایج نشان می‌دهد که پژوهش‌های دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیشتر از طریق همکاری سازمانهای داخلی و خارجی تأمین اعتبار شده است. این نوع از تأمین اعتبار به لحاظ اینکه نشان از همکاری بین‌المللی دارد بسیار حائز اهمیت می‌باشد. در عصر حاضر هزینه‌های انجام پژوهش بالا است و در بسیاری از حوزه‌های موضوعی هزینه‌ی ابزارهای علمی با رشد پی در پی فناوری رو به افزایش نهاده است. سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی، به ویژه در کشورهای پیشرفته، با امکانات و منابع مالی و علمی مختلف می‌توانند مزایای بالقوه‌ای برای دیگر سازمان‌ها در بر داشته باشند. مشارکت یک یا چند سازمان داخلی و خارجی در تأمین اعتبار پژوهش‌ها هزینه‌های انجام پژوهش و همچنین، امکانات مالی، فناوری، آزمایشگاهی، مواد اولیه و منابع اطلاعاتی را بین آنها تقسیم می‌کند. در نتیجه یکی از راه­های مطمئن جهت برون­رفت از بحران های مالی پژوهشی، را فرا روی پژوهشگران می گذارد.

همچنین نتایج نشان داد که دانشگاه تهران در جذب اعتبارات خارجی نسبت به سازمان‌های دیگر بهتر عمل کرده است. با توجه به اینکه سابقه، تجربه، بهره وری و اعتبار محقق و همچنین کیفیت تحقیقات گذشته محققان، کیفیت سازمان و مؤسسه محقق و همکاری علمی از عوامل عمده موفقیت در به دست آوردن اعتبارات پژوهشی خارجی می‌باشد (بنویتز، 1977؛ لیبرت، 1977؛ مادن و ویلس، 2003؛ لی، 2004؛ لئودال، 2006ب؛ ریگبی، 2009). بالا بودن پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی این دانشگاه را می‌تواند ناشی از اعتبار این دانشگاه به عنوان یکی از بهترین دانشگاه‌های ایران، کثرت محققان با سابقه و دانشجویان زیاد این دانشگاه در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و داشتن بالاترین عضو هیئت علمی دانست[22].

همچنین دیگر نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که دانشگاه علوم پزشکی تهران پس از دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین پژوهش‌های تأمین اعتبار شده داخلی را دارد و در مکان دوم قرار گرفته است همچنین این دانشگاه مکان چهارم به لحاظ پژوهش‌های تأمین اعتبار شده خارجی را دارا می‌باشد. این نتیجه نشان می‌دهد که پژوهش‌های تأمین اعتبار شده در دانشگاه علوم پزشکی تهران بیشتر توسط سازمان‌ها و مؤسسات داخلی تأمین اعتبار شده است که یکی از دلایل احتمالی این امر می‌تواند ناشی از اعتبار تخصیص یافته به این دانشگاه به تبع آن بودجه پژوهشی بیشتر آن دانست[23].

آشکار است که دانشگاه‌هایی که به لحاظ شمار مقالات تأمین اعتبار شده بالاترین جایگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، در زمره پر تولیدترین و بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور قرار دارند (صبوری، 1381؛ صبوری، 1385؛ ابراهیمی، 1386؛ بینش و مقصودی دریه، 1387؛ حسن زاده و نوروزی چاکلی، 1387؛ صبوری، 1387 ؛ نیاکان، 1389؛ وزیری،1390)؛ بنابراین، به نظر می‌رسد که شمار مقالات تأمین اعتبار شده، تابعی از میزان تولیدات علمی، اندازه دانشگاه و سطح توسعه‌یافتگی آن‌ها باشد. از این رو، با توجه به آن که اندازه دانشگاه های مورد بررسی به لحاظ میزان تولید علم، شماره دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اعضای هیات علمی، بخش ها و گرایش ها و همچنین مقاطع تحصیلی با هم یکسان نبوده است، به سادگی نمی توان قضاوت کرد کسب این رتبه تا چه اندازه مرهون موفقیت بیشتر این دانشگاه­ها در جذب اعتبارات و تا چه اندازه به دلیل بزرگی اندازه آنها بوده است. از این رو، ضروری است پژوهشی های دیگری صورت گیرد و شمار مقالات تأمین اعتبار شده دانشگاه ها بر پایه عوامل پیشگفته به ویژه تعداد تولیدات علمی و شمار پژوهشگران به هنجار و سپس مقایسه شود.

با توجه به این یافته‌ها، لازم است سازمان‌ها و مؤسسات ایرانی در تلاش برای جذب اعتبارات خارجی و داخلی جدیت بیشتری داشته باشند. همچنین، جلب همکاریهای خارجی در تأمین اعتبار پژوهشی باعث ارتقای کیفیت پژوهش به واسطه تامین تمام یا بخشی از هزینه‌های پژوهش، بهره گیری از امکانات و تسهیلات پیشرفته سازمان‌های خارجی به ویژه در رشته هایی می شود که نیازمند بودجه کلان و تسهیلات پیشرفته می باشند، که سازمانهای داخلی به تنهایی توانایی تأمین تمامی آن‌ها را ندارند.

7. منابع

ابراهیمی، سعیده (1386). مطالعه م‍ی‍زان‌ ح‍ض‍ور م‍ؤس‍س‍ات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و پژوه‍ش‍ی‌ ای‍ران‌ در ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ ب‍ی‍ن‌ ال‍م‍ل‍ل‍ی‌ ( پ‍ای‍گ‍اه‌ ISI Web of Science ) ب‍ر م‍ب‍ن‍ای‌ ش‍اخ‍ص‌ ه‍ای‌ ک‍م‍ی‌ و ک‍ی‍ف‍ی‌ ع‍ل‍م‌ س‍ن‍ج‍ی‌ در س‍ال‌ ه‍ای‌ ۱۹۹۷- ۲۰۶. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.

احمدی، حسن (1390). بررسی عوامل موثر بر تولیدت علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز دارای مقاله ISI و ISC در سال‌های 1389-1385 مطالعه موردی: دانشگاه شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.

بینش، مژگان؛ مقصودی دریه، رویا (1387). بررسی وضعیت انتشارات علمی دانشگاه‌های ایران در بازه زمانی 2002 - 2006 (بر اساس پایگاه Web Of Science). تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی (کتابداری سابق) 42(1) : 154-139.

حاجی ترخانی، امیر حسین (1375). بررسی بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در سال 1374. رهیافت (12) : 87-95.

حسن زاده، محمد؛ و عبدالرضا نوروزی چاکلی (1387). تحلیل تولید علم ایران در سال های 2006 و 2007 بر اساس آمار پایگاه‌های «مؤسسه اطلاعات علمی» (ISI). دانش شناسی(علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات) (3) : 39-54.

حیدری، شکرخدا (1379). تحقیق و پژوهش و ضرورت توجه به آن. رهیافت :‪52–56‎.

دیده گاه، فرشته (1388). مطالعه الگوهای مشارکت علمی پژوهشگران ایرانی در پژوهش‌های بین‌المللی (نمایه استنادی علوم) طی سال‌های 2007-1998. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.

شریفی، ونداد و دیگران (1382). سه دهه پژوهش‌های بهداشت روان کشور: یک بررسی علم سنجی. تازه‌های علوم شناختی (19) : 1-16.

شمس، ناصر (1380). بررسی اعتبارات جاری مؤسسات پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در برنامه‌های اول و دوم توسعه (78 – 1368). فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی (21 و 22) : 172-135.

صبوری، علی اکبر (1381). بررسی کارنامه پژوهشی ایران در سال 2002 میلادی. رهیافت (28) : 96-87.

صبوری، علی اکبر (1385). تولید علم ایران در سال 2006. رهیافت (38) : 40-45.

صبوری، علی اکبر (1387). تولید علم ایران در سال 2008. رهیافت (43) : 31-21.

طیفوری، فاطمه (1383). بررسی وضعیت کمی تولیدات اطلاعات علمی توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه پیام نور طی سال‌های 1375-1381. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران

عصاره، فریده و کنسیون اس، ویلسون (1384). انتشارات علمی ایرانیان: مشارکت، رشد و توسعه از 1995-1985. فصلنامه کتاب (62) : 144-131.

فهیم یحیایی, فریبا (1389). بررسی نحوه تأمین منابع پژوهش و فناوری در سال های 1377 تا 1388. رهیافت (46) : 77-87..

میر طاهری، عبدالله، احمدرضا شرافت، و محمد اسماعیل کلانتری (1372). تحلیلی بر نظام تحقیقاتی ایران. فصلنامه سیاست علمی پژوهشی رهیافت (4) : 35-27.

نوروزی چاکلی، عبدالرضا، و حمزه علی نور محمدی (1387). وضعیت تولیدات علمی ایران و کشورهای منطقه در سال 2005و 2006 بر اساس آمار موسسه اطلاعات علمی. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

نیاکان، شهرزاد (1389). تولیدات علمی ده ساله ایرانیان در سطح بین‌المللی (1998- 2007). فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات 21(4) : 72-86.

وزیری، اسماعیل (1390). سازمان‌های پیشرو در تولید علم، در ایران، در سال 2008. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. (85) : 84-99.

References


Aleixandre Benavent, A. R., Alonso Arroyo, A., Anguita Sanchez, M., Bolanos Pizarro, M., Heras, M., Gonzalez Alcalde, G., Valderrama Zurian, J. C. 2011. Evolution and Scientific Impact of Research Grants From the Spanish Society of Cardiology and Spanish Heart Foundation (2000-2006). Revista Espanola de Cardiologia (English Edition), 64(10), 904-915.

Benowitz, S. (1997). Early-career awards giving new researchers a leg up. The Scientist 11(11), 13.

Blume-Kohout, M. E., Kumar, K. B., & Sood, N. (2009). Federal Life Sciences Funding and University R&D. NBER Working Paper No. 15146. National Bureau of Economic Research., available at: http://EconPapers.repec.org/RePEc:nbr:nberwo:15146.

Chudnovsky, D., Lopez, A., Rossi, M. A., & Ubfal, D. (2008). Money for Science? The Impact of Research Grants on Academic Output*. Fiscal Studies, 29(1), 75-87.

Garcia, C. E., & Sanz-Menendez, L. (2005). Competition for funding as an indicator of research competitiveness. Scientometrics, 64(3), 271-300.

Godin, B. 2003. The impact of research grants on the productivity and quality of scientific research: INRS Working Paper No. 2003. Ottawa.

Jowkar, A., Didegah, F., & Gazni, A. (2011). The effect of funding on academic research impact: A case study of iranian publications. Aslib Proceedings: New Information Perspectives 63(6), 593-602.

Kim, D., Wolf-Wendel, L., & Twombly, S. (2011). International Faculty: Experiences of Academic Life and Productivity in US Universities. The Journal of Higher Education, 82(6), 720-747.

Laudel, G. (2006). The ‘quality myth’: Promoting and hindering conditions for acquiring research funds. Higher Education, 52(3), 375-403.

Lee, S. (2004). What happens after career’s first research grants? Assessing the impact of research grants on collaboration and publishing productivity in the early career of scientists. Paper presented at the RVM Conference, Atlanta, GA.

Lewison, G., & Dawson, G. (1998). The effect of funding on the outputs of biomedical research. Scientometrics 41(1), 17-27.

Lewison, G., & Devey, M. (1999). Bibliometric methods for the evaluation of arthritis research. Rheumatology 38(1), 13-20.

Liebert, R. J. (1977). Research-Grant getting and productivity among scholars: Recent national patterns of competition and favor. The Journal of Higher Education 48(2), 164-192.

Liefner, I. (2003). Funding, resource allocation, and performance in higher education systems. Higher Education 46(4), 469-489.

MacLean, M., Davies, C., Lewison, G., & Anderson, J. (1998). Evaluating the research activity and impact of funding agencies. Research Evaluation, 7(1), 7-16.

Madden, S., & Wiles, R. (2003). Developing a Successful Application for Research Funding. Physiotherapy 89(9), 518-522.

Rigby, J. (2009). Comparing the scientific quality achieved by funding instruments for single grant holders and for collaborative networks within a research system: Some observations. Scientometrics 78(1), 145-164.

Russell, J. M., Gaillard, J., Narváez Berthelemot, N., Zink, E., & Furó Tullberg, A. (2007). " Seed money" and publication output in Mexican research: A case study of IFS grantees. Interciencia: Revista de ciencia y tecnología de América 32(1), 14-22.

Wang, J., & Shapira, P. (2011). Funding acknowledgement analysis: an enhanced tool to investigate research sponsorship impacts: the case of nanotechnology. Scientometrics, 87(3), 563-586.

Wang, X., Liu, D., & Ding, K. (2012). Science funding and research output: a study on 10 countries. Scientometrics, 91(2), 591-599.






--------------------------------------------------------------------------------

[1] استاد یار، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شیراز، ایران (نویسنده عهده دار مکاتبات)

Email: sotudeh@shirazu.ac.irآدرس ایمیل جهت جلوگیری از رباتهای هرزنامه محافظت شده اند، جهت مشاهده آنها شما نیاز به فعال ساختن جاوا اسکریپت دارید


[2] کارشناسی ارشد، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران Email: omidi_mh@yahoo.comآدرس ایمیل جهت جلوگیری از رباتهای هرزنامه محافظت شده اند، جهت مشاهده آنها شما نیاز به فعال ساختن جاوا اسکریپت دارید


--------------------------------------------------------------------------------

[1]. Kim, Wolf-Wendel, & Twombly

[2]. Wang & Shapira

[3]. Lewison

[4]. Benavent

[5]. Wang

[6]. MacLean

[7]. Lewison & Devey

[8]. Godin

[9]. Chudnovsky

[10]. Blume-Kohout

[11]. Liefner

[12]. Science Citation Index Expanded (SCI-EXPANDED)

.[13] گرچه این امکان وجود دارد که اطلاعات برخی پژوهش ها در عین دریافت اعتبار پژوهشی ، در فیلدهای کتابشناختی درج نشده باشد، با این حال، این احتمال بسیار کم است، به نحوی که پژوهشی های علم­سنجی بسیاری پیرامون اعتبارات پژوهشی بر پایه این اطلاعات صورت گرفته است (برای نمونه نگاه کنید به وانگ و شاپیرا، 2011؛ جوکار و همکاران، 2011).

.[14] به جهت رعایت اختصار ، نام برخی سازمان ها کوتاه شده است.

.[15] قبرس، قطر، استونی، الجزایر، رومانی، ارمنستان، تایلند، تونس، جزایر قناری، شیلی، کویت، اردن، اسلونی، اکراین، امارات متحده عربی، سوریه، بلغارستان، کاتالونیا، کلمبیا، لیتوانی، هنگ کنگ، آذربایجان، اروگوئه، بنگلادش، سریلانکا، فیلیپین، لیبی، ونزوئلا، بلاروس، جمهوری کزوو، ساحل عاج، عراق، عمان، کاستاریکا، کنیا، گرجستان، لوکزامبورگ، لیختن اشتاین، نیجریه

[16] . Lewison & Dawson

[17] . Aleixandre Benavent

[18] . X. Wang, Liu, & Ding

[19] . www.ut.ac.ir

[20]. http://www.nih.gov/about/budget.ht

[21]. http://www.nsf.gov

[22]. www.ut.ac.ir

[23]. www.tums.ac.ir