رفتن به محتوای اصلی

کتابخانه و موزه وزیری یزد

library-vaziri_menu_secondary

  • تماس با ما

جستجو

خدمات آنلاین

  • عملیات تمدید و رزرو کتاب جستجو در منابع کتابخانه

درباره مجموعه

  • تازه های کتاب
  • محتوای گاهنامه
  • مجموعه کتابخانه
  • گنجینه ها

منوی اصلی سایت

  • صفحه اصلی
  • گالری تصاویر
  • کتابخانه
  • موزه
  • مرمت و حفاظت
  • مطبوعات
  • آرشیو اخبار کتابخانه
  • اخبار انجمن ادبی
  • اخبار علم اطلاعات و دانش شناسی
  • انجمن ادبی کتابخانه
  • گزیده اشعار
معرّفی مجموعۀ خطّی کتابخانۀ وزیری یزد
۱۳۹۵-۱۲-۲۴
هستۀ اوّلیۀ مخزن کتاب¬های خطّی چنانکه اشاره شد، شامل کتاب¬هایی بود که واقف از خود و پدرش مرحوم سیدمهدی به کتابخانه اهدا کرده بود و پس از بنیان کتابخانه و دست یاری که وزیری به¬سوی مجموعه¬داران و فرهنگ دوستان یزد دراز کرده، توانسته بود تا زمان درگذشت (3/2/1356) تعداد 3950 جلد کتاب خطّی را در این کتابخانه گرد آورد که بیشترین آنها، اهدایی و تعدادی هم کتاب¬هایی بود که با هزینة شخصی خود، از روی دیگر کتاب¬های خطّی موجود در یزد استنساخ شده بود امّا از سال 1358ش تا 1395ش تنها 755 نسخه به مجموعة کتاب¬های خطّی افزوده شده که باز تقریباً 90 درصد آن را کتاب¬های اهدایی تشکیل می¬دهد. از سال 1345ش در پی انبوه شدن کتاب¬های خطّی و درخواست واقف از استاد محمّدتقی دانش پژوه، فهرست¬نگار و کارشناس نامور نسخه¬های خطّی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران و همراهی استاد ایرج افشار، زمینة فهرست¬نگاری کتاب-های خطّی کتابخانه با اشراف و راهنمایی محمّدتقی دانش¬پژوه فراهم شد و کار با جدیّت از سوی انجمن آثار ملّی و محمّد شیروانی، فهرست نگار کتاب¬های خطّی دانشگاه تهران پیگیری شد تا اینکه به ترتیب از سال 1350 تا 1358ش، پنج جلد فهرست آن( مجموعأ 3950
معرّفی مجموعۀ خطّی کتابخانۀ وزیری یزد
نگارش :حسین مسرّت
پیشینه
در تاریخ 15 فروردین 1334 ش،کتابخانه ای کوچک امّا در بردارندۀ کتاب های نفیس و ارزنده در دهلیز شمالی مسجد جامع کبیر یزد واقع در مکان آرامگاه امامان جماعت مسجد جامع آغاز به کار کرد . هستۀ اوّلیّۀ کتابخانه متشکّل از دو هزار جلد کتاب چاپی و خطّی اهدایی حجّت الاسلام  حاج سید علی محمّد وزیری یزدی،  روحانی پر نفوذ و محبوب بود که وی با شوق وذوق فراوان نزدیک به پنجاه سال از گوشه و کنار ایران و حتّی کشورهای همسایه بویژه عراق فراهم کرده بود .
بی درنگ پس از راه اندازی کتابخانه ،سیل کتاب ها از سوی فرهنگ دوستان و ارادتمندان حاجی آقا وزیری از سراسر ایران بدان سرازیر شد. آوازۀ کتابخانه و منابع خوب و سرشار آن به زودی شهرت تنها کتابخانۀ عمومی یزد که کتابخانۀ شرف الدّین علی یزدی (بنیان 1327ش) باشد، تحت شعاع قرار داد؛ زیرا وی با محبوبیتی که نزد خاندان بزرگ یزدی داشت ، باعث افزونی کتابهای کتابخانه می شد.در سال 1344ش ساختمان جدید کتابخانه باهمّت آقای محمّد هراتی یزدی در کنار دهلیز شرقی مسجد جامع گشایش یافت.
در 12 تیر 1348ش به رغم پیشنهادهای خوب دانشگاه تهران و ادارۀ فرهنگ وهنر یزد که خواهان زیر پوشش قرار دادن کتابخانه بودند، بنا به صلاحدید واقف، کتابخانۀ وزیری با3300جلد کتاب خطّی و17967جلد کتاب چاپی وقف بر آستان قدس رضوی شد و از آن تاریخ افزون بر کمک های مردمی، سرمایۀ آستان قدس رضوی هم در خدمت رشد و تعالی کتابخانه قرار گرفت .
      اکنون کتابخانۀ وزیری با داشتن 235 هزار جلد کتاب در مرکزی ترین نقطۀ شهر یزد در خدمت مراجعین خود است از این شمار 4705 جلد خطّی ، 6000 جلد چاپ سنگی و بقیّه چاپی است. و از لحاظ عنوان ،شمار عناوین خطّی به6592می رسد. از این تعداد 588عنوان خریداری و بقیّه اهدایی است که برجسته ترین اهداء کنندگان به ترتیب عبارتند از: حاجی آقا وزیری با 1840 عنوان ،شیخ محمّد جواد علمیّه 146 عنوان،شیخ عبّاس طواری 124 عنوان،شیخ احمد شریعت عقدایی  102 عنوان،ورثۀ محمّد علی زاهدی نائینی 100 عنوان،اخوان مصلاّیی92 عنوان، غلامحسین صالح زاده 72 عنوان، ورثۀ محمّد خان عسکری کامران 69 عنوان، میرزا علی شریعتی ساروی 54 عنوان، احمد آثاری 52 عنوان ، شیخ مهدی طاهری 52 عنوان  و میرزا تقی رسولیان 50 عنوان و 1473 نسخه اهداکنندۀ آن روشن نیست.
 در این مدّت رجال و بزرگان یزد مانند:  اخوان مصلاّیی، برادران اکبری،زین العابدین خمسه،تقی رسولیان، صادق دیهیمی ، ابوالحسن رشتی ،حجّت الاسلام شیخ احمد شریعت عقدایی ،غلامحسین صالح زاده ،حاج شیخ محمّدعلی نحوی، حسین نوّاب یزدی  ونیز بازماند گان افراد نامی مانند: خانواده محمّد خان عسکری کامران ، آیت الله حاج شیخ محمود فرساد، محمّدعلی زاهدی نایینی، میرزا محمّد آیت اللهی وشیخ محمّد عرب نژاد، کتاب های خطّی خود را به این کتابخانه اهداء یا وقف کرده اند.
گنجینۀ کتاب­های خطّی
هستۀ اوّلیۀ مخزن کتاب­های خطّی چنانکه اشاره شد، شامل کتاب­هایی بود که واقف از خود و پدرش مرحوم سیدمهدی به کتابخانه اهدا کرده بود و پس از بنیان کتابخانه و دست یاری که وزیری به­سوی مجموعه­داران و فرهنگ دوستان یزد دراز کرده، توانسته بود تا زمان درگذشت (3/2/1356) تعداد 3950 جلد کتاب خطّی را در این کتابخانه گرد آورد که بیشترین آنها، اهدایی و تعدادی هم کتاب­هایی بود که با هزینة شخصی خود، از روی دیگر  کتاب­های خطّی موجود در یزد استنساخ شده بود امّا از سال 1358ش تا 1395ش تنها 755 نسخه به مجموعة کتاب­های خطّی افزوده شده که باز تقریباً 90 درصد آن را کتاب­های اهدایی تشکیل می­دهد.
از سال 1345ش در پی انبوه شدن کتاب­های خطّی و درخواست واقف از استاد محمّدتقی دانش پژوه، فهرست­نگار و کارشناس نامور نسخه­های خطّی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران و همراهی استاد ایرج افشار، زمینة فهرست­نگاری کتاب­های خطّی کتابخانه با اشراف و راهنمایی محمّدتقی دانش­پژوه فراهم شد و کار با جدیّت از سوی انجمن آثار ملّی و محمّد شیروانی، فهرست نگار کتاب­های خطّی دانشگاه تهران پیگیری شد تا اینکه به ترتیب از سال 1350 تا 1358ش، پنج جلد فهرست آن( مجموعأ 3950 نسخه) چاپ گردید. ترتیب این فهرست به مانند بیشتر فهرست نسخه های خطّی کتابخانه های ایران به ترتیب ورود کتاب به مخزن خطّی است و تقسیم بندی موضوعی ندارد .فقط در پایان هر جلد فهرست کتاب ها و نام نویسندگان درج شده است. شوربختانه این فهرست کاستی ها  و اشتباهات فراوانی مانند:  نادرستی نام کتاب ، نویسنده ، تاریخ تألیف یا تحریر ، تعداد صفحه و حتّی آغاز و انجام کتاب ها داشته  و اطّلاعات آن یکدست نیست.مثلاً در جلدهای اوّل و دوم ،نسخه شناسی با نام کتاب آغاز می شود، امّا از جلد سوم به بعد با شمارۀ نسخه آغاز می شود که نگارنده در مقالۀ مفصّلی با عنوان: « بایستگی باز نویسی دورۀفهرست نسخه های خطّی کتابخانۀ وزیری یزد» در نشریۀ گزارش میراث( دورۀ2،س8،ش1و2،فروردین- تیر 1393: 34-32 )نوشته ام، ازینرو قرار است در سال 1395ش با نظارت کتابخانة مرکزی آستان قدس، ضمن ویرایش و پیرایش آن، اطّلاعات نسخه­های تازه­یاب نیز بدان افزوده شده و مجموعاً در شش جلد چاپ گردد.
در سال 1372ش از تمامی نسخه­های خطّی کتابخانه، دو سری ریزفیلم تهیّه شده که یک نسخة آن در کتابخانه و نسخه­ای دیگر در کتابخانة مرکزی آستان قدس وجود دارد و قرار است در سال جاری، دستگاه میکروفیلم خوان برای کتابخانه خریداری گردد تا بدین­وسیله هم افراد بتوانند به ­آسانی از محتویات کتاب­ها بهره ببرند و هم کتاب­ها کمتر آسیب ببینند. یک بار هم در سال 1392ش از کلّیۀ نسخه های خطّی کتابخانه یک نسخۀ دیجیتالی تهیه شد که در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس مشهد نگهداری می شود.نیز به دلیل اهمیّت و ارزشمندی نسخه­های خطّی، یک بار فهرست کتاب­های عربی آن در لبنان به سال 1368ش و یک بار فهرست کتاب­های پزشکی آن از سوی دانشگاه علوم پزشکی یزد به سال 1367ش چاپ شده است.
در گنجینة کنونی کتاب­های خطّی، بسیاری از آثار نفیس و منحصر به فرد از کاتبان، نویسندگان و شاعران یزدی به چشم می­خورد که مجموعاً تعداد آن به 4705 جلد می­رسد که از این میان حدود 150 جلد آن قرآن مجید و بیشترین درصد کتاب­ها را کتاب­های مذهبی تشکیل می­دهد.
چنانکه اهل علم می­دانند، فهرست نسخه­های خطّی همواره جزء مهمترین منابع کتابشناسی و اطّلاع­رسانی است که اهل علم و تحقیق را به سوی شناسایی بهترین، کامل­ترین و قدیمی­ترین نسخه­های هر کتاب راهنمایی می­کند. استاد ایرج افشار در اهمیّت نسخه­های خطّی کتابخانة وزیری چنین نوشته است:
1- «یکی آنکه نشان دهندة کوشش و پیگیری و علاقه­مندی و گذشت عالی حضرت وزیری است که توانسته است در طول قریب بیست سال، چنین مجموعه­ای از کتب خطّی جمع­آوری کند و برای ماندگار بودن آن کتابخانه را بر آستان قدس رضوی وقف کند و به منظور استفادة همگان از آن، با گشاده­دستی برخورداری از آن را بر مردم شهر خود و دانش دوستان جهان، سبیل گرداند.
2- دیگر آنکه این مجموعه از پراکندگی محفوظ ماند و کتاب­هایی که هر یک در گوشه­ای از خاک یزد و در خانه­ای فراموش مانده بود، در یک جا گرد آمد.
3- دیگر آنکه بسیاری از این کتب از آن مؤلّفان و کاتبان یزدی یا دارای یادگار مردمان یزد و از قرون ماضی است و برای تاریخ شهر یزد و جامعة فرهنگی آن خالی از فواید بسیار نیست.
4- دیگر آنکه عدّه­ای از کتب خطّ قدیم و نسخ نادر در این مجموعه دیده می­شود که لازم بود حتماً فهرست آنها در دسترس قرار گیرد و این خدمت توسط آقای شیروانی به انجام رسیده است...
به راستی پروردگار، آقای سیدعلی محمّد وزیری راتوفیق عنایت کرد که با اهدای چنین کتابخانه­ای، محقّقان فرهنگ ایرانی را سپاسگزار خود ساخت». (فهرست نسخه­های خطّی، ج7:1)
سیدمحمّدعلی ریاضی یزدی در توصیف و اهمیّت این کار سترگ سروده است:
مـرحـوم وزیری آنکه خود بود           بر دانش و فضل تـرجمـانـی
آن بـنــدة خــالص خـداونــد               آن مظهـر لطف و مـهـربانـی
آن ظلّ عنـــایـــت  الهــــــی                  آن مشـعـل نـــور آسمـانـی

یک عمر به بـاغ فضل و دانـش            مـی­کـرد ز شـوق بـاغبــانـی
آراست کـتـــابـخــانـــه­ای را               خوشتـر ز جـواهـرات کانـی
فهرست کـتــابـخــانــه­اش را              بنـوشـت جنـاب شیــروانـی
    الحق که ببــایـد آفـریـن گفت                بر جهدش و سعی و کاردانـی
   هـرچنـد گـرفت، وقـت بسیـار              بس طول کشید و شد زمانـی
                                      پـایـان بـگرفت و پرتـو افکنـد            بـر مسجـد جمعه جـاودانـی                                            
در پـنـج مـجـلّـد طـلا کــوب              در پـنـج حمـاسـة جـهـانـی
هـر جملـه آن، حبـابی از نــور           سـرشـــار ز آب زنـدگـانـی
هرصفحه، بیاض عارض دوست       خـرّم چـو طـراوت جـوانـی
هـر نقطة آن سیاه و خالی است          زیـب لـب لعـل یـار جـانـی
این عود و عبیر و مشک و عنبر         آن حـقّـــه دُرّ  لـامــکـانـی
رفـتـنـد مـحـقّقـین و کـردنـد                پـــرونـدة امــر بـایـگـانـی
 پــوشیـد هـزار سنـدس نـــور              بــر پـیــکــر دختـر معانـی
 هـر گوشه، حدیث عشق گویـد           پـیــری بـه زبـان بی زبـانـی
 زیـنت ده این مکان قدس است          هر جا گنجی است شایگـانـی
  تــا بــاغ بــهشت آسمــان­هـا              راهی­است از ­این بهشت ثـانی
تـاریـخ ورا بجـوی «و بـرگـوی: تـألیـف جـنــاب شیـروانـی»
پیـداست که شیوة ریاضی استشعـری شیریـن بـدیـن روانـی
 
 
اهمّ نفایس نسخه­ های خطّی کتابخانۀ وزیری
  • نزهة الانفس و روضة المجلس اثر محمّدبن علی عراقی، تحریر صفر 590 ق، در امثال عرب. نسخة منحصر بفرد.
  • تفسیر فارسی (سورة اعراف تا مریم) مؤلّف و کاتب: ناشناس (گویا از سدة 5 ق)
  • تفسیر الموجز: اثرو به خطّ: ابوالفتوح عجلی (515 تا 600ق) در سدة 6 ق. نسخة منحصر به فرد.
  • الجامع لصنعة التریاق، اثر: نورالدّین ابوالحسن علی بن عبدالعظیم انصاری، متطبّب، تألیف 669 ق، کتابت 670 ق. در طبّ فارسی.
  • منتهی المطلب فی تحقیق المذهب: اثر و خطّ: علّامه حلّی، تحریر 678 ق.
  • المختارات من الرسائل، مجموعة منشآت از سده­های 5 تا 7 ق. کتابت 693 ق.
  • قرآن مجید به خطّ جلال جعفری، تحریر 712 ق.
  • تذکرة سویدیّه، اثر: ابن طرخان طبیب، تحریر، 715 ق، در طبّ عمومی. امتیاز بزرگ کتاب در این است که هفت موضع سرطانی را کشف و داروهای آن را به تفصیل بیان کرده است.
  • صحاح اللغة: اثر ابو نصر اسماعیل بن حمادجوهری، تحریر 763 ق.
  • القانون فی الطب: اثر ابوعلی سینا، تحریر سدة 7 ق.
  • تحریرالمجسطی، اثرخواجه نصیرالدّین طوسی، در سده 9ق.
  • قرآن مجید (سوره الرّحمن تا آخر قرآن) تحریر 880 ق، 28 برگ 15 سطری، دارای سرلوح مذّهب و جلد سوختة نفیس.
  • تذکرة نصرآبادی: اثر محمّدطاهر نصرآبادی. به امضای مؤلّف، تحریر 1091 ق.
  • دیوان حافظ، تحریر عهد صفویّه، با 14 لوحة مینیاتور بسیار ممتاز، اثر مینیاتورگران اصفهانی، دارای تذهیب و تشعیر، با جلد مقوّایی روغنی و گل بوتة رنگین.
  • سفینه النجاه (تفسیر فارسی ، از سورة عنکبوت تا سوره انا فتحنا) اثر ملّا مقیما یزدی.
  • اصول کافی: اثر علّامه مجلسی، با اجازه قرائت و مقابله به خطّ مؤلّف.
  • محضر الشهود فی ردّ الیهود: اثر حاجی بابا قزوینی یزدی، در 1211ق.
  • تورات مقدّس، به زبان عبری با خطّ نسخ و ترجمة فارسی، نوشتة محمّد کاظم الحسینی (نسخة منحصر بفرد).
  • تذکرة شبستان، اثر محمّدعلی مدرّس یزدی «شهلا یزدی» تألیف و تحریر 1276ق. در شرح احوال و اشعار شعرای ایران، بویژه یزد. نسخة منحصر بفرد.
  • جامع اللغات، اثر: محمّدجعفر ندوشنی یزدی، در سده13 ق، فرهنگ عربی به فارسی (نسخة منحصر بفرد).
  • خاطرات نوّاب وکیل، اثر سید محمّد رضوی «وکیل التّولیّه» به خطّ مؤلّّف در سدة 14ق، (نسخة منحصر بفرد).
  • مجمع­ الجواهر: گردآوری سیدعلی محمّد وزیری یزدی،4 دفتر، 430 برگ.
مجموعة نامه ­ها، یادداشت­ها و دست نوشته­های بسیاری از علما و مراجع و دانشمندان اسلامی. در این مجموعه، دستخطّ 360 نفر از بزرگان اسلامی ازجمله آیات عظام و کرام: سید ابوالحسن اصفهانی، سیدمحمّدکاظم طباطبایی یزدی، حاج آقاحسین بروجردی، سیدعبدالله شیرازی، سیدشهاب الدّین مرعشی نجفی، سید محمّدرضا گلپایگانی، و امام خمینی دیده می­شود که اتّفاقاً کهن­ترین دست نوشتة امام خمینی(ره) به تاریخ 11 جمادی الاول 1363 ق، در این مجموعه وجود دارد.
********
در زیر فهرست الفبایی اهداکنندگان کتاب های خطّی( بالای ده نسخه) به ترتیب الفبایی و برحسب شمارۀ عنوان می آید:
نام کوچک نام خانوادگی تعداد عنوان
علی اخلاقی فیروزآبادی 18
اخوان مصلایی 92
علی آقا ارباب 13
استادان صنف خباز 16
میرزا سید علی افصح زاده 13
احمد آثاری 52
شیخ جلال آیت اللهی 11
حسین آقا تراب یزدی 25
غلامرضا توکلّی سانیجی 16
محمّد علی جعفری 10
استاد محمّدحسین جعفری (معمار) 48
محمّد حاج ابوالحسن رشتی 11
عبّاس حاجی ده آبادی 10
علی اکبر حکیمیان 21
استاد محمّد حمّامی 15
زین العابدین خمسه 16
میرزا تقی رسولیان 50
عبدالرّحیم رضانیا زاهدانی 10
سید مهدی رکن الدّینی 12
محمّد جواد ریحانی 10
سید مصطفی سلامتیان 27
سید محمّد علی سید علاقبند 12
اکبرآقا شاکر 15
شیخ احمد شریعت عقدایی 102
میرزا علی شریعتی ساروی 54
شیخ حسین شیخی زاده 15
میرزا محمود شیخی زاده 41
احمدآقا شیشه بری 12
غلامحسین صالح  زاده 72
آقا حسین صدر 10
صدرابرند آبادی(حاج) 24
علی طالقانی 15
شیخ محمّد طاهری 38
شیخ مهدی طاهری 52
شیخ عبّاس طوّاری 124
شیخ مصطفی علمیه 39
شیخ محمّدجواد علمیه 146
دکتر جواد فیلسوفی 12
سید محمّد حسین قریشی 22
قطبی زاده(خبّاز) 10
میرسیدعلی مدرّس یزدی 30
مدرسۀ شفیعیه 35
آیت الله سید شهاب الدّین مرعشی نجفی 10
دکتر سید احمد معتمد ریاضی 27
جواد آقا ملکی 23
سید نورالله مهدوی 12
مهرعلی 12
محمّد جواد میرزایی 30
سید عبّاس نبویان 11
نوّاب 32
میرزا محمّد حسین نوّاب 12
سید علیرضا وثوق 29
ورثۀ آیت الله شیخ محمود فرساد 40
ورثۀ دکتر حافظ الصّحی 10
ورثۀ سید حسین و سیدمرتضی 10
ورثۀ شیخ محمّد عرب نژاد 17
ورثۀ غلامرضا دبیران 10
ورثۀ محمّد صبوری 11
ورثۀ محمّد علی زاهدی 100
ورثه محمّدخان عسکری کامران 69
ورثه میرزا محمّد آیت اللهی 24
حجّت الاسلام سید علی محمّد وزیری 1840
 
 
1-میکروفیلم.
- ساز زهره : 295-294.
افزودن دیدگاه جدید:
درباره قالبهای متنی

متن ساده

HTML محدود

Image CAPTCHA
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید
به روز رسانی کد تصویر
  • سروش
  • ایمیل
  • لینکدین
خانه

تمام حقوق این وبگاه متعلق به آستان قدس رضوی است.

vaziri_menu_social

  • aparat
  • eitaa
  • gap
  • instagram
  • sapp