فصل های کتاب کاملأ مرتبط با يکديگر است. از اين رو به دانشجويان و پژوهشگران توصيه ميشود کتاب را از ابتدامطالعه نمايند. فصل اول كتاب به ماهيت نظري در روششناسي ميپردازد. اين فصل پيشنگارشي براي پژوهش محسوب ميشود و در آن مباني پارادايميك دو رويكرد و يا نحله علمي- تجربي و كيفي- تفسيري توضيح داده ميشود. اين دو نحله، رايجترين طبقهبندي اوليه روشپژوهش در علوم انساني را تشکيل ميدهند. برخي از نويسندگان رويکرد انتقادي و يا رويکرد ترکيبي کمي/ کيفي را نيز به عنوان روش سوم و چهارم در روششناسي معرفي ميکنند. نويسنده کتاب اما معتقد است رويکرد انتقادي و رويکرد التقاطي (مشهور به ترکيبي) در ذيل دو نحله اصلي علمي- تجربي و کيفي- تفسيري مطرح ميشوند و به لحاظ نظري از اين دو روش تغذيه ميکنند. در اين مورد بيشتر خواهيم گفت. فهم مباني پارادايميک روش علمي- تجربي و کيفي- تفسيري گام نخست در يادگيري روششناسي است. پژوهشگر پس از آنکه در ذهن خود به مسئلهاي ميرسد و تصميم ميگيرد که مسئله خود را با پژوهش حل نمايد، آنگاه متناسب با مسئله خود، از ميان دو رويکرد علمي-تجربي و کيفي- تفسيري دست به انتخاب ميزند. فصل دوم به اهداف، راهبردها و گونههاي پژوهش ميپردازد. اين فصل نيز پيشنگارش و گامهاي دوم، سوم و چهارم پژوهشگر در روش پژوهش را تشكيل ميدهد. اين گامها كاملأ با گام اول پژوهشگر مرتبط هستند. در گام اول هر كدام از رويكردها و نحلههاي علمي- تجربي و کيفي- تفسيري که انتخاب شدند، آنگاه اهداف، راهبرد و گونه تحقيق، مرتبط با آن نحله انتخاب ميشوند. اهداف توضيحي، توصيفي، تبييني، پيشبيني، تجويري، برآورد و ارزيابي، اكتشافي، تفسيري، قرائت و آيندهپژوهي؛ راهبردهاي استقراعي، قياسي، علتيابي و استفهامي؛ گونههاي پژوهشي بنيادي، کاربردي، مقايسهاي، تطبيقي، ايستاسنجي و مطالعه روند با ذکر مثال از رشتههاي مختلف تحصيلي در اين فصل توضيح داده خواهند شد. فصل سوم نيز مانند فصل اول و دوم پيشنگارش تحقيق محسوب ميشود. اين فصل به روش التقاطي و يا اختلاطي علمي- تفسيري ميپردازد. در اين فصل پس از توضيح روشهاي کمي و کيفي و نشان دادن وجوه افتراق آنها با يکديگر، به اين سؤال ميپردازيم كه آيا امكان تركيب روشهاي كمي با كيفي وجود دارد؟ چگونه ميتوان از ويژگيهاي كاربردي روش علمي- تجربي و كيفي- تفسيري در قالب رويکردي سوم در روششناسي بهره برد اما در عين حال اسير تعارضات معرفشناسي آنها نشد؟ در اين فصل ضمن تفكيك ميان اطلاعات كمي و كيفي با تحليل كمي و كيفي، استدلال ميكنيم كه امكان تركيب اطلاعات كمي و كيفي وجود دارد اما امكان تركيب تحليل كمي با كيفي و يا تركيب رويكرد علمي- تجربي و كيفي- تفسيري وجود ندارد. آنچه ميتوان انجام داد، التقاط و يا اختلاط تحليل كمي و كيفي است. روش انجام اين اختلاط در اين فصل بيان ميشود. فصل چهارم کتاب آغاز نگارش است و به طرح پژوهش يا نگارش پروپوزال پژوهش ميپردازد. در اين فصل دانشجو يا پژوهشگر قلم دست ميگيرد و طرح كلان پژوهش خود را با بيان مسئله، انتخاب عنوان، سؤالات اصلي و فرعي، فرضيه (در صورت لزوم)، مفروضات، متغيرها، شاخصهها و... به نگارش در ميآورد. در اين فصل با بيان مثالهاي متعدد از رشتههاي مختلف، شيوه طراحي درست سؤال و نگارش فرضيه، تعيين متغيرها و...را توضيح ميدهيم. همچنين نشان ميدهيم چگونه ميتوان با مفهومسازي، متغيرها يا شاخصههاي انتزاعي را به صورت انضمامي مفهومسازي كنيم. فصل پنجم به طرح پژوهش در پژوهشهاي كيفي- تفسيري اختصاص دارد. در اين فصل تكنيكهاي كيفي از قبيل تحليل محتوي كمي، تحليل محتوي كيفي، مدلهاي آيندهپژوهي ( شامل برآورد، وجوه عدم قطعيت ممکن، وجوه عدم قطعيت محتمل، لوزي تصميمگيري، مدل دلفي) و تعميق در گروههاي اجتماعي با بيان مثال توضيح داده ميشوند. فصل ششم به شيوههاي جمعآوري و توليد اطلاعات كمي و كيفي ميپردازد. مفهوم محوري اين فصل «پيمايش در علوم انساني» است. بسياري از پژوهشگران، روش پژوهش را شيوه جمعآوري اطلاعات و ساختارمندکردن اطلاعات تعريف ميکنند. در اين فصل ميآموزيم چگونه در حوزه مطالعاتي خود اطلاعات توليد کنيم، چگونه از اطلاعات سابق بهره ببريم و چگونه اطلاعات را به صورتي ساختارمند در پژوهش خود استفاده کنيم. در اين فصل مفهوم پيمايش در علوم انساني در دو مفهوم سنجش (كمي) و ارزيابي (كمي/ كيفي) تقسيمبندي ميشود. در پيمايش- سنجش، شيوههاي كميتسازي، اندازهگيري مقياسي و اندازهگيري با نمودار و جدول را نشان ميدهيم. در پيمايش- ارزيابي نيز تكنيكهاي انجام مصاحبه، پرسشنامه و مشاهدات ميداني توضيح داده ميشود. در پايان اين فصل نيز شيوههاي بخشبندي، فصلبندي، پاراگرافنويسي و رفرنسنويسي توضيح داده ميشود.