به گزارش ایران سپید و به نقل از ایکنا، براساس آمار جهانی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردم هر جامعه‌ای را معلولان تشکیل می‌دهند و این رقم، درصد کمی نیست. بالا بودن این رقم موجب شده توجه به مناسب‌سازی جامعه برای زندگی مستقل و بدون مشکل معلولان یکی از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر هر کشوری محسوب شود.
اما آیا مناسب‌سازی جامعه فقط به معنای مناسب‌سازی معابر برای تردد معلولان است؟ اگرچه در کشور ما مناسب‌سازی معابر برای تردد معلولان نیز دچار نواقص و معایب بسیار زیادی است و هنوز به اهداف ترسیم شده و برنامه‌ریزی در این خصوص حتی نزدیک هم نشده‌ایم اما مناسب‌سازی محدود به معابر و پله‌ها نیست.
ماه رمضان، ماه بندگی خداست و هر بنده مؤمنی دوست دارد در این ماه دعاها، مصاحبه‌های مذهبی، اخبار دینی و سخنرانی‌های منتخب را گوش کند، اما آیا این امکان برای نابینایان فراهم است؟ آیا فضای مجازی ایران برای نابینایان مناسب‌سازی شده هست؟
این سؤال را از امید هاشمی، که خود نیز نابینا و دبیر سرویس فناوری روزنامه ایران سپید و مجری و تهیه‌کننده پادکست‌های این روزنامه است و از سال ۸۲ در حوزه فناوری ویژه نابینایان فعالیت می‌کند، پرسیدیم.
وی با اشاره به اینکه حدود ۹ سال است که موضوع دسترسپذیری وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های ایرانی را برای نابینایان پیگیری می‌کند، گفت: وقتی موضوع مناسب‌سازی مطرح می‌شود، همه یاد کوچه و خیابان، اتوبوس و مترو می‌افتند در حالی که موانع زیادی به غیر از خیابان‌ها وجود دارد که به راحتی و با هزینه کم می‌توان آنها را رفع کرد اما در مورد آنها اطلاع‌رسانی صحیح و فرهنگ‌سازی مناسبی صورت نگرفته است.
هاشمی در ادامه به تحلیل نحوه مناسب‌سازی محتوای اینترنت برای نابینایان پرداخت و گفت: در دنیا کلید واژه‌ای در بحث طراحی وبسایت و اپلیکیشن تحت عنوان(Accessibility) که در ایران دسترسپذیری ترجمه شده است، وجود دارد. بر این اساس یک سری استاندارد وجود دارد که هر کدام از متولیان وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها شامل گوگل، مایکروسافت، کنسرسیوم جهانی وب و اپل که نرم‌افزارهایی را تحت پلتفرم خودشان تولید و عرضه می‌کنند، در طراحی وبسایت و اپلیکیشن تعریف کرده‌اند.
وجود استانداردهای واضح در طراحی وب قابل استفاده برای نابینایان
وی تصریح کرد: این استانداردها کاملاً واضح، مشخص و جزء به جزء بیان شده و به طراحان و توسعه دهنده‌ها اعلام شده که اگر این نکات را هنگام طراحی رعایت کنند، فرد دارای معلولیت به راحتی می‌تواند از وب سایت و اپلیکیشنی که تولید می‌کنید، استفاده کند.
مجری و تهیه‌کننده پادکست‌های روزنامه ایران سپید، تصریح کرد: البته منظور از فرد دارای معلولیت، فقط نابینایان نیستند بلکه افراد کم بینا، دارای کور رنگی، افراد دارای اختلال شناختی مثل خوانش پریشی، افراد دارای ضعف عضلانی که نمی‌توانند از موس استفاده کنند و یا فقط با یک دست می‌توانند از تلفن همراه یا کامپیوتر استفاده کنند و ... نیز با رعایت این استانداردها در طراحی می‌توانند از محتوای ارائه شده در اینترنت استفاده کنند.
طراحان وب از بازار ۱۰ میلیون ایرانی غافل هستند
هاشمی مشکل موجود در ایران را آشنا نبودن طراحان به این استانداردها و عدم اطلاع آنها از این موضوع بیان کرد و گفت: طراحان ایرانی اصلاً آشنایی با این استانداردها ندارند و حتی در بزرگ‌ترین شرکت‌های طراحی سایت و اپلیکیشن هم هیچ مشاور یا فرد مطلعی در حوزه دسترسپذیری نداریم. براساس آمار گفته می‌شود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردم هر جامعه‌ای دچار نوعی معلولیت هستند و متأسفانه شرکت‌های ایرانی این حدود ۱۰ میلیون ایرانی را حتی به چشم بازار هم نمی‌بینند تا وب‌هایشان را طوری طراحی کنند که بتوانند این بازار را به دست آورند.
وی با تأکید بر اینکه استفاده از این استانداردها در طراحی وب‌سایت‌ها هیچ بار مالی خاصی ندارد و فقط باید استانداردهای مشخص و تعریف شده را استفاده کرد، گفت: زمانی که قرار است یک سایت طراحی یا اپلیکیشن ساخته شود، کسی که مدیریت پروژه را بر عهده دارد، چارتی را ترسیم می‌کند و زمان لازم برای طراحی هر بخش را مشخص می‌کند؛ اگر در ترسیم چارت مشخص کند که مثلاً چهار ساعت هم بر روی دسترسپذیری کار شود، فقط چهار ساعت به پروسه طراحی اضافه شده اما در ازای آن تعداد زیادی از افراد دارای معلولیت می‌توانند از این وب سایت استفاده کنند.
نابینایان هم از کامپیوتر استفاده می‌کنند
هاشمی با ابراز تأسف از اینکه بسیاری از طراحان حتی نمی‌دانند که نابینایان هم از کامپیوتر استفاده می‌کنند، گفت: حتی طراحان بزرگ‌ترین شرکت‌ها نیز فکر می‌کنند برای اینکه سایت آنها قابل استفاده برای نابینایان باشد باید سایت را صوتی طراحی کنند، در حالی که این تصور کاملاً غلط است و نابینایان از همان سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی استفاده می‌کنند که بقیه استفاده می‌کنند و فقط نابینایان بر روی سیستم عامل خود ابزار صفحه‌خوان نصب می‌کنند. این استانداردهایی که در خصوص آن صحبت کردیم کمک می‌کند که بخش‌های مختلف سایت یا اپلیکیشن برای صفحه‌خوان قابل خواندن باشد و به همین سادگی کمک می‌کند که همه نابینایان بتوانند از محتوای اینترنت استفاده کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که چند درصد محتوای وب‌های ایرانی برای نابینایان قابل استفاده است؟ گفت: در ایران کمتر شرکتی را داریم که در خصوص دسترسپذیری محتوای خود برای نابینایان اقدام کرده باشد، البته در ایران وب سایت‌های زیادی دسترس‌پذیر برای نابینایان است؛ شاید حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد وب سایت‌ها، البته نه ۱۰۰ درصد محتوای آنها؛ اما بخش‌های زیادی از آنها برای نابینایان قابل استفاده است. البته اینگونه نیست که این قابل استفاده بودن با هدف و آگاهی ایجاد شده باشد، بلکه اصول طراحی این امکان را ایجاد کرده است.
هاشمی در پاسخ به این سؤال که در کدام بخش‌ها مشکل دسترسی داریم؟ گفت: در وب‌سایت‌ها، پخش‌کننده صوت و تصویر که ویدئو یا صدا اجرا می‌کنند، افراد بینا می‌توانند ویدئو را جلو و عقب ببرند یا نگه دارند و ... که این امکانات برای نابینایان دسترس‌پذیر نشده است.
آپارات و فیلیمو را برای نابینایان مناسب‌سازی کنید
وی به سایت آپارات اشاره کرد و گفت: پخش‌کننده این سایت برای نابینایان دسترس‌پذیر نیست و نابینایان مجبور می‌شوند به جای استفاده آنلاین از ویدئو، آن را با راهکارهایی دانلود کنند و بعد از طریق پخش‌کننده‌های مناسب نابینایان پخش کنند. سایتی مثل فیلیمو را همه استفاده می‌کنند و این سایت بخش ویژه فیلم‌های توضیح‌دار برای نابینایان دارد اما پخش‌کننده خود را برای نابینایان مناسب طراحی نکرده است.
هاشمی به این مسئله نیز اشاره کرد که این استانداردها توسط سازمان بهزیستی اعلام شده اما هنوز خبری از اجرایی شدن آن نیست و تبلیغات و اطلاع‌رسانی نیز در این خصوص وجود ندارد تا طراحان از وجود آن باخبر شوند و افزود: می‌توان دو واحد درس دسترسپذیری برای دانشجویان دوره‌های مختلف مرتبط با کامپیوتر برگزار کرد، اما واژه دسترسپذیری حتی به گوش فارغ‌التحصیلان ما هم نخورده است در حالی که فقط آگاه بودن طراحان کافی است که با صرف کمی وقت امکان استفاده از محتوای وب خود را برای بیش از ۱۰ درصد مردم کشور فراهم کنند.
