اقليت‌هاي ديني
پدید آورنده: روح‌الله شريعتي [به سفارش کانون انديشه جوان]
مشخصات نشر: تهران: مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، ۱۳۸۱
مشخصات ظاهری: ۴۸ ص
شماره دیویی: ن/ن ش 9515 /297
معرفی کتاب:
این دفتر، به « حقوق اقلیت ها و رفتار با آنان از دیدگاه امام علی(ع) » میپردازد. بی شک حضرت به طور متقابل به حقوق فرد و حکومت مینگریست; یعنی، در نظر وی، چنان که فرد در برابر حکومت حقوقی دارد (وظایف حکومت) حکومت نیز در برابر فرد از حقوقی بهره میبرد (وظایف فرد). حضرت درباره متقابل بودن این حقوق و نیز بهرهمندی غیر مسلمانان از این حقوق بسیار سخن گفته است. براساس این سخنان، غیرمسلمانان ساکن در کشور اسلامی نیز از وظایف و حقوق برخوردارند.
چگونگی رفتار و معاشرت مسلمانان با غیر مسلمانان ساکن در کشور اسلامی در بخش دوم بررسی میشود.
از آنجا که مطالب این دفتر در فقه مطرح شده است و فقیهان اصطلاحاتی خاص برای آن در نظر گرفته اند، پیش از آغاز بحث، توضیح برخی از مفاهیم و اصطلاحات اصلی سودمند مینماید.
مفاهیم و اصطلاحات
از مفاهیم و اصطلاحات مهم این بحث عبارت است از:
اهل کتاب: پیروان ادیان یهود، مسیحیت و زرتشتی اصطلاحا اهل کتاب خوانده میشوند. گروهی از محققان، یهودیان و مسیحیان را اهل کتاب و زرتشتیان را در حکم آنان میدانند; ولی از دیدگاه حضرت آنان نیز اهل کتابند، زیرا پیامبر و کتاب آسمانی داشتند.
اسلام ادیان سه گانه یاد شده را به رسمیت میشناسد و برای پیروانشان حقوق و آزادیهایی در نظر گرفته است. آثار به رسمیت شناخته شدن این ادیان، همان حقوقی است که در صفحات آتی بررسی میشود.
اهل ذمه: ذمه به معنای پناه است. اهل ذمه غیر مسلمانانی هستند که بر اساس پیمان با حکومت در کشور اسلامی ساکن می شوند. در این پیمان، حکومت و غیر مسلمانان متعهد میگردند اموری را به سود یکدیگر مراعات کنند. این نوع قراردادها دائمی است. تا وقتی اهل ذمه به تعهدات خویش پایبندند، حکومت نمیتواند بدون توافق با آن ها قرارداد را نقض و آنان را از کشور اخراج کند.
این پیمان که قرارداد ذمه نام دارد، شبیه قرارداد تابعیت است. امروزه کشورها با تبعه جدید خود بر اساس قانون تابعیت رفتار میکنند. طبق این قانون، تبعه به همه قوانین کشوری ملتزم میگردد و در عوض حکومت نیز مدافع حقوق وی، به عنوان یک تبعه، خواهد بود.
مستامنین: قرارداد ورود موقت غیرمسلمان به کشور اسلامی، امان خوانده میشود. مستامنین کسانی هستند که با حکومت چنین پیمانی میبندند. البته فرد میتواند قرارداد خود را به قرارداد ذمه تبدیل کند. این پیمان معمولا در جنگ استفاده میشود، و افراد متخاصم میتوانند به یاری آن به قلمرو حکومت اسلامی گام نهند. (برداشت از مقدمه کتاب ص. 9 و 10)
