برگزاری این مجالس از روضه‌خوانی و مداحی تا شمع‌گردانی و خطبه‌خوانی در پرتوی سنت حسنه وقف و نذر انجام می‌شود. در این بین، درآمد و عواید تمام یا بخشی از برخی موقوفات آستان قدس رضوی به سرفصل خاص سوگواری و روضه‌خوانی به‌ویژه در ایام پایانی صفر اختصاص دارد. به مناسبت ایام دهه پایانی ماه صفر، با بخشی از موقوفات مربوط به عزاداری این ایام و واقفان نیک‌اندیش آنها آشنا می‌شویم.
تعظیم شعائر دینی
نام بزرگ‌مردان و فرهیخته زنان بسیاری در فهرست بلندبالای واقفان آستان قدس رضوی به ثبت رسیده است که هرکدام از این نیک‌اندیشان با توجه به نیت خاصی که در دل داشتند، مصارف متفاوتی برای موقوفات خود در نظر گرفته‌اند.
علیرضا اسماعیل‌زاده مدیر مرکز توسعه و نظارت بر نذورات و موقوفات آستان قدس رضوی در این رابطه می‌گوید: «26 سرفصل کلی همچون میهمان‌سرا و اطعام، زوار حضرت رضا(ع)، دارالشفاء و بیمارستان‌های وابسته، سوگواری و... برای مصارف موقوفات در آستان قدس رضوی تعریف شده است که در این میان، سوگواری و عزاداری اهل بیت(ع) یکی از سرفصل‌های پررنگ در این مجموعه است». قدمت موقوفات سوگواری ایام شهادت یا وفات ائمه اطهار(ع) به قرن‌های گذشته برمی‌گردد. بیشتر عواید این موقوفات صرف سنت عزاداری در ماه‌های محرم و صفر حرم مطهر رضوی به‌ویژه ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) می‌شود، چنانکه بیش از 60 واقف، بخشی از حاصل و درآمد رقبه یا رقبات خود را به عزاداری محرم و صفر اختصاص دادند. بعضی از این موقوفات هم بر طبق سفارش واقف آن، صرف برگزاری مراسم دهه آخر صفر و ایام شهادت حضرت ثامن الحجج(ع) می‌شود. او ادامه می‌دهد: «واقفان موقوفات دهه پایانی ماه صفر با هدف بهره‌مندي از فضيلت این ماه، تعظيم شعائر ديني و مذهبي و نيل به ثواب و اجر اخروي بيشتر، توفیقات الهی و عنایت ویژه شمس الشموس(ع) در این مسیر قدم گذاشتند و گاه تمامی یا بخشی از اموال خود مثل باغ و مزرعه را وقف کردند تا درآمد آنها صرف سوگواری‌های این ایام شود».
از مشهد تا راور کرمان
واقفان حرم ملائک پاسبان رضوی اهل گوشه و کنار این آب و خاک هستند و املاک خود را در شهرهای مختلف وقف حرم مطهر امام هشتم(ع) کردند. اسماعیل‌زاده می‌گوید: «15 موقوفه آستان قدس رضوی صرفاً به دهه آخر صفر اختصاص دارد که در 9 موقوفه آن تأکید شده تا بخش مشخصی از عواید موقوفات به برگزاری مراسم عزاداری و تعزیه‌خوانی در مشهد به‌ویژه حرم مطهر رضوی اختصاص یابد. در میان آنها موقوفاتی در راور کرمان و نیشابور هم به چشم می‌خورد. همچنین نام دو بانو در میان واقفان موقوفات دهه آخر صفر می‌درخشد. در حال حاضر هشت موقوفه از این موقوفات دارای درآمد است و عواید آنها برابر نیات واقفان صرف تعزیه‌داری در ماه صفر می‌شود». موقوفه «امام وردي‌خان بيات مختاري و آبجي سلطان همسر وي» از جمله این موقوفات است. این زوج خیراندیش در سال 1276 هجری قمری، يك قطعه باغ مشهور به باغ رضوان، يك قطعه باغ مشهور به باغ سنجليه، 10 سهم آب از قنات و محل زراعت سنگويي، دو سهم آب از محل زراعت توزنده جان و همچنین سه سهم حمام از مدار 9 سهم حمام بازار در نيشابور را وقف آستان قدس رضوی کرده‌اند. با توجه به وقف‌نامه بیات مختاری و همسرش، منافع و درآمد این موقوفات برای روزهای شهادت امام حسن(ع)، شهادت امام رضا(ع) و دیگر مصارف نامبرده از سوی آنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
توجه ویژه به نیت واقفان
موقوفه ميرزا محمد حسين حسینی معروف به صدر ديوان‌خانه و ملقب به «عضدالملك» در سال 1274 هجری قمری، از دیگر موقوفات دارای درآمد دهه پایانی صفر است. میرزا محمد حسین، شش دانگ یک رشته قنات مشهور به اراضی چهارطاقی موسوم به حسین‌آباد را همراه با اراضی آن بر بارگاه منور حضرت ثامن الحجج(ع) وقف کرده است. در وقف‌نامه عضدالملک ذکر شده تا منافع و درآمد این وقف پس از وضع مخارج ملکی، یک سهم حق‌التولیه و نیم سهم حق‌النظاره، شش سهم دیگر آن در ایام خاص صرف شود. مراسم تعزیه‌داری و سوگواری به مناسبت رحلت رسول اکرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) و امام هشتم(ع) از جمله مراسمی است که با عواید این موقوفه برگزار می‌شود. «مهدی قلی خان قرایی»، «حاج کاظم غراب و مجدالدین مدنی»، «علی رضایت‌بخش راوری»، «ابراهیم محی الدینی راوری» و «حسن رستمی راوری» از دیگر واقفانی هستند که موقوفات خود را در سال‌هایی مانند 1289 قمری، 1384 قمری و 1420 قمری برای برگزاری مراسم ایام پایانی صفر بر این آستان ملکوتی وقف کردند.
