پیشوای پنجم شیعیان، روز جمعه اول ما رجب، سال 57 هجری در مدینه دیده به جهان گشود. ده ها سال پیش از تولد وی، نیای بزرگوارش پیامبر اکرم(ص) نام خود «محمد» را برای وی برگزیده و او را به لقب «باقر» ملقب فرمودند.
امام باقر(ع)، در میان خاندان پیامبر(ص) نخستین کسی بودند که هم پدر و هم مادری فاطمی و علوی داشتند؛ زیرا پدر ایشان امام زین العابدین(ع) فرزند امام حسین(ع) و مادرشان فاطمه(مکنی به ام عبدالله) دختر امام حسن مجتبی(ع) بودند که از زنان با فضیلت و دانشمند بنی هاشم به حساب می آمدند و امام صادق(ع) ایشان را «صدیقه» لقب داده و می فرمودند: در خاندان حضرت مجتبی(ع) هیچ زنی به پایه فضیلت او نمی رسید. امام محمد باقر(ع) از نظر رفتار و ویژگی های اخلاقی، آیینه تمام نمای رسول گرامی اسلام(ص) بودند و این فضائل در طی تاریخ اسلام از زبان و قلم عالمان بزرگ دین بارها گوشزد شده است.
اثری از حاج ملا محمدباقر بن عبد الكريم دهدشتى بهبهانى نجفى
یکی از نسخه های خطی که حاوی فضایل امام محمد باقر(ع) می باشد کتاب الدمعه الساكبه فی المصيبه الراتبه از تألیفات حاج ملا محمدباقر بن عبد الكريم دهدشتى بهبهانى نجفى(متوفى 1285ق) در نجف است. سید رضا صداقت حسینی کارشناس نسخ خطی گنجینه رضوی در خصوص این اثر می گوید: «متن حاضر، کتابی است مفصل در احوال و مناقب و مصائب و رجعت اهل بيت عصمت ـ عليهم السلام ـ كه در پنج مجلد ترتيب يافته و تالیف این اثر در تاريخ 12رجب 1276 به پایان رسیده است.» این اثر که در باب های پنجم و ششم و هفتم و هشتم به احوال و فضايل سيد الشهداء و امام سجاد و امام باقر و امام صادق ـ عليهم السلام ـ پرداخته، با جمله «حمدا لمن تعاهد اوليائه بالبلايا» آغاز شده و با «تتميم باحوال الامام الصادق» پایان پیدا می کند. اثر مذکور توسط ابوالقاسم بن حاج حسينعلى شريف قزوينى به سال 1279 به زبان عربی و به خط نسخ 25 سطری کتابت شده و در سال 1311هجری شمسی توسط آستان قدس رضوی خریداری شده است.
ذکر مناقب باقرالعلوم به قلم شيخ عبدالله بن نورالله بحراني
صداقت حسینی از کتاب عوالم العلوم والمعارف یا جوامع العلوم والمعارف تالیف شيخ عبدالله بن نورالله بحراني از علماي قرن دوازدهم هجری به عنوان یکی دیگر از نسخه نفیس این گنجینه نام می برد که به ذکر احوال و اخبار امام محمد باقر(ع) پرداخته است. وی می گوید: «این کتاب که به زبان عربي است منبع بسيار مفصلی است كه احاديث آن از منابع مختلف شيعه و بعضاً اهل سنت در اصول و فروع گردآوري شده و مؤلف در هر باب، ابتدا آيات را به ترتيب سوره ها با اقوال مفسران آورده و پس از آن به ترتيب، اخبار معصومين را ذكر کرده و در پايان روايات با عناوين توضيح، تحقيق و بيان به شرح مفردات و بررسي احاديث پرداخته است.» در این اثر، اشعار عربي فراوانی به چشم مي خورد و در آن به حالات حضرت فاطمه(س)، امام حسن، امام حسين، امام علي بن الحسين و امام محمد باقر عليهم السلام پرداخته شده است. «بسمله، الحمدلله الذي فتح كتاب اعمالنا بذكر فضائل فاطمه و جعل خاتمه احوالنا به خير خاتمه» و «اقول كفي بهذا شهاده شهاده(كذا) الاخبار التي وردت في ان كل امام مضي شهيدا» جملات آغازین و پایان یافته این اثر است که به خط نسخ خوش توسط غلامحسين بن محمدابراهيم محمدآبادي به تاريخ جمعه هفدهم محرم در 29 صفحه کتابت شده است. این اثر، موقوفه آل عصفور است که در آبان 1369 توسط سازمان حج و اوقاف به آستان قدس رضوی واگذار شده است.
محمد ابراهیم بن محمد باقر مروی
نسخه نفیس دیگر موجود در گنجینه رضوی، کتاب طوفان البکاء فی مقاتل الشهداء تألیف محمد ابراهیم بن محمد باقر مروی متخلص به جوهری(متوفی 1253 هـ.ق) است که کارشناس نسخ خطی گنجینه رضوی بدان اشاره دارد. این کتاب مشتمل بر مقدمه حاوی 14 بند در مصیبت امام حسین(ع)، 12 آتشکده و خاتمه است. آتشکده 1-در بیان زندگانی نبی اکرم(ص)، آتشکده 2 تا 6 در مصائب و حالات حضرات فاطمه زهرا، علی مرتضی، حسنین و زین العابدین، 7- خروج مختار، 8- حالات صادقین، 9 و10- زندگانی موسی بن جعفر و امام رضا(ع) 11- حالات امام محمد تقی، امام هادی و امام حسن عسکری(ع) و آتشکده 12- برخی از حالات حضرت قائم(عج) و خاتمه در بیان احوال مصنف در قزوین است. کتابت این اثر که روز سه شنبه 21 ربیع الاول 1252 پایان یافته توسط محمد تقی بن قربانعلی به خط سیاه جلی انجام گرفته است. این اثر برای الحاق به مجموعه غنی نسخ خطی آستان قدس رضوی خریداری شده است. در حال حاضر در گنجینه رضوی، بیش از 106 هزار نسخه خطی، 65 هزار کتاب چاپ سنگی، 13میلیون و 500 هزار برگ سند تاریخی، هزاران اثر موزه ای و بیش از 2 میلیون نشریات ادواری نگهداری می شود. این گنجینه همواره رسالت خود را بر مبنای جذب و گرد‌آوری نفایس خطی، اسناد تاریخی و اشیای موزه ای و ارائه خدمات مطلوب به پژوهشگران و محققان و احیای آثار و تراث مکتوب شیعه استوار ساخته است.
گزارشگر: فاطمه باغشاهی
